Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="64"/>
              Quòd ſi ineſt per ſe, vt modus, vel pars, vel differentia, iam non erit phyſica ſubalterna; quandò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg588"/>
                <lb/>
              ſubalternatio poſtulat conditionem accidentariam. </s>
              <s>Sic nos deludit Ægidius. </s>
              <s>Sed eò minus hęc
                <lb/>
              valent apud nos, qui de ſubalternæ conditionibus diſſentimus. </s>
              <s>& quod attinet ad ſecundum vi­
                <lb/>
              demus primùm ob eam rationem quàm proponit Aegidius ſic euerti omne ſubiectum phyſicę,
                <lb/>
              immò ſcientiarum omnium: quia nulla res eſſet quæ non eſſet pars, aut modus, aut differentia
                <lb/>
              entis. </s>
              <s>Adde & illud, quòd non differt primus philoſophus à cęteris in rebus tractandis, ſed in
                <lb/>
              ratione tractandi. </s>
              <s>quippe quòd vniuersè contempletur ea quæ reliqui ſcientes particulatim ſpe­
                <lb/>
              ctant. </s>
              <s>His igitur poſterioribus repudiatis primis illis inſiſtamus. </s>
              <s>Eadem quoque perſuadent phy­
                <lb/>
              ſicæ ſubiectum non eſſe ens naturale; licet hoc facilius defendi queat: cùm naturale prius eſſe
                <lb/>
              quàm mobile videatur: ſed quatenus ponitur ens, eiſdem difficultatibus implicatur. </s>
              <s>Spectemus
                <lb/>
              nunc, ſit'ne corpus mobile aut naturale ſubiectum. </s>
              <s>& planè tale ſubiectum accipiendum eſſe
                <lb/>
              cenſebimus, ſi conditiones intueamur quibus adſtringitur. </s>
              <s>Etenim phyſiologiæ ſubiectum mo­
                <lb/>
              tu definitur. </s>
              <s>at motus eſt affectio corporis. </s>
              <s>& corporis igitur erit ſubiectum. </s>
              <s>Præterquàm quòd
                <lb/>
              teſtatur non ſemel Ariſtoteles ſcientiam de natura plurimum impendi in explicatione
                <expan abbr="corporũ">corporum</expan>
                <lb/>
              & magnitudinum. </s>
              <s>Tùm prætereà: quia ſubiectum illud eſt, cuius principia partes & proprieta­
                <lb/>
              tes in illa methodo ſpectantur cui ſubiicitur. </s>
              <s>Sed ſiquis vniuerſam phyſiologiam animo luſtret,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg589"/>
                <lb/>
              nihil aliud ab ea tractari cognoſcet. </s>
              <s>Et hoc igitur erit ſubiectum. </s>
              <s>Veruntamen id D. Thomæ non
                <lb/>
              placuit. </s>
              <s>cùm quia motus qui tractatur à phyſico per ea quoque pertinet quæ corpora non ſunt
                <lb/>
              vt motus cogitationis: tùm etiam quòd ſubiectum neque ſeorſum, ſiue ſecundum materiam, ſi­
                <lb/>
              ue ſecundum formam, neque complexum oſtenditur. </s>
              <s>at mobile de corpore demonſtratur,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg590"/>
                <lb/>
              corpus item de mobili, illud quidem ex eo quòd eſt naturale: alterum verò ex illo quòd omne
                <lb/>
              id quod mouetur, eſt partim in termino à quo, partim in termino ad quem, & partibile igitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque minus partes & proprietates & principia ſubſtantiæ naturalis, aut mobilis explicantur à
                <lb/>
              phyſico quàm partes & proprietates, ac principia corporis mobilis, ſeu naturalis. </s>
              <s>Accedit &
                <lb/>
              auctoritas Ariſtotelis, qui ſubiectum phyſicæ conſtituit ſubſtantiam,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              in qua ſunt principia
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg591"/>
                <lb/>
              motus & quietis. </s>
              <s>Itaque alij, quibuſcum ego ſentio, ſubſtantiam mobilem, ſeu naturalem phy­
                <lb/>
              ſicæ poſuere ſubiectum. </s>
              <s>Quod item confirmare libet auctoritate Ariſtotelis qui, dum principia
                <lb/>
              talis ſubiecti ſe tradere profitetur, id verò eſt, quod habet naturam, dicit eſſe ſubſtantiam, eo
                <lb/>
              quòd è ſubſtantiis conſtat. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="Similiq́">Similique</expan>
              . </s>
              <s>modo nos ea mouent quæ ſcripſit Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              “Scientia
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg592"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg593"/>
                <lb/>
              de natura ferè plurima videtur circum corpora & magnitudines & horum paſsiones atque mo­
                <lb/>
              tus; adhuc autem circum principia quæ talis ſubſtantiæ ſunt.” & cùm ignotum ſit, ſit'ne corpus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg594"/>
                <lb/>
              hoc & probandum: ſubiectum verò notiſsimum eſſe velit, mihi ſit veriſimile illud ſtatui poſſe
                <lb/>
              ſubſtantiam naturalem, ſeu ſubſtantiam mobilem. </s>
              <s>Cæterùm dicet quiſpiam, veluti ens repu­
                <lb/>
              diatum eſt, quia non eſt proprium mobilitaris ſubiectum, nec bene congruit, cùm ratione forma­
                <lb/>
              li; ſic neque ſubſtantia, quiddam enim amplius eſt ſubſtantia, quàm mobilitas. </s>
              <s>ſiquidem aliquæ
                <lb/>
              ſubſtantiæ ſint ad quas nullo modo pertineat motus, vt illæ ſunt quæ ab omni materiæ concre­
                <lb/>
              tione vindicantur. </s>
              <s>audiet is, quantum hoc valeat, ſi antè conſtituatur, quemadmodum ſubſtan­
                <lb/>
              tia naturalis, ſeu mobilis ſit ſubiectum. </s>
              <s>Nam tres leges adhibendas eſſe cenſeo, ſi defendere
                <lb/>
              velimus tale ſubiectum. </s>
              <s>Primùm quidem, vt totum hoc coniunctum quod dicimus ſubſtan­
                <lb/>
              tiam mobilem, pro ſubiecto ponatur. </s>
              <s>Neque enim ſubſtantia ſeorſum, neque ſeorſum mobile
                <lb/>
              ſunt ſubiectum; ſed totum hoc quod eſt ſubſtantia mobilis; atque adeò, vt æquiualeat hoc ter­
                <lb/>
              mino cuidam ſimplici, itaque neque mobile de ſubſtantia, neque ſubſtantia de mobili probari
                <lb/>
              poſſunt; id autem notum nobis eſt notitia confuſa qua ope ſenſus accedit, dum cognoſcimus
                <lb/>
              omnia, aut quædam moueri, vel dum nouimus eſſe motum. </s>
              <s>nam ſimul nouimus hoc aut illud
                <lb/>
              moueri. </s>
              <s>Ex quo efficitur, vt ſubſtantia non ſimpliciter & vniuersè ponatur ſubiectum, ſed ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg595"/>
                <lb/>
              ſtantia in qua motus ineſt quę eſt ſubſtantia ſenſilis, ſeu ſimplex, ſeu compoſita, & primò ſubſtan­
                <lb/>
              tia, ſi non ſecundum naturam, at nobis vndè ordine quodam cęterę ſubſtantiæ quæ ſenſum fu­
                <lb/>
              giunt & exortes materiæ ſunt, nuncupantur. </s>
              <s>Itaque Platonici Deum non ſubſtantiam, ſed
                <foreign lang="grc">ὐπο
                  <lb/>
                οῦσιον</foreign>
              , ideſt, ſupra ſubſtantiam vocant naturam proprietatem attendentes & vt eſt à noſtrate
                <lb/>
              ſubſtantia ſeparantes. </s>
              <s>Proinde vt in communibus ad vnum (id verò infrà docebimus) notio
                <lb/>
              ſimplex ad primum in illo ordine coarctatur, ſic euenit in notione ſubſtantiæ, hæc enim quæ ſen­
                <lb/>
              ſilis eſt, primò concipitur, & hæc pro ſubiecto conſtituitur. </s>
              <s>Neque obſtat, ſi nos armis noſtris op­
                <lb/>
              pugnare coneris; quia ſi ſuppoſitum ex adiectione conditionis arctatur; erit item confuſio in par­
                <lb/>
              tibus methodi naturalis; quandò generalior erit animi commentatio, in qua res conſiderantur, vt
                <lb/>
              ſenſiles, quàm libri de elementis: oportet enim rationem formalem vniuerſa complecti. </s>
              <s>necnon
                <lb/>
              aliquid per accidens ſcientiæ ſupponetur: nam ſubſtantia per accidens eſt ſenſilis: euitamus enim
                <lb/>
              hæc omnia ſumentes ſubſtantiam ſenſilem ſecundum materiam: cùm in his obiectionibus accipia­
                <lb/>
              tur ſenſile ſecundum formam. </s>
              <s>Tertiò mobilitas in hac ſubſtantia, ideſt habilitas ad motum nota­
                <lb/>
              tur, non actus ipſe mouendi. </s>
              <s>quapropter idem eſt eſſe mobile, ac naturale; hoc eſt, quod habet </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>