Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003545">
                <pb pagenum="436" xlink:href="016/01/085.jpg"/>
              myrrhinis proxima. </s>
              <s id="s.003546">Sunt autem myrrhina,
                <lb/>
              ea, quæ hodie vocantur Procellanæ, dicen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg442"/>
                <lb/>
              te Plinio: Oriens myrrhina mittit: inueniun­
                <lb/>
              tur enim ibi in pluribus locis, nec inſigni­
                <lb/>
              bus, maximè Parthici regni, præcipuè ta­
                <lb/>
              men in Carmama. </s>
              <s id="s.003547">Humorem eſſe putant, ſub
                <lb/>
              terráque calore denſatum. </s>
              <s id="s.003548">Amplitudine nuſ­
                <lb/>
              quam paruos excedunt abacos, craſſitudine
                <lb/>
              rarò quanta dictum eſt, neceſſaria vaſi po­
                <lb/>
              torio: ſplendor his ſine viribus, nitórque ve­
                <lb/>
              rius, quàm ſplendor. </s>
              <s id="s.003549">Sed in pretio varietas
                <lb/>
              colorum, ſubinde circumagentibus ſe macu­
                <lb/>
              lis in purpuram, candorémque, & tertium
                <lb/>
              ex vtroque igneſcentem, veluti per tranſi­
                <lb/>
              tum coloris purpura rubeſcente, aut lacte
                <lb/>
              candeſcente. </s>
              <s id="s.003550">Sunt qui maximè in his lau­
                <lb/>
              dent extremitates, & quoſdam colorum re­
                <lb/>
              percuſſus, quales in cœleſti arcu ſpectantur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003551">His maculæ pingues placent. </s>
              <s id="s.003552">Tranſlucere
                <lb/>
              quicquam, aut pallere, vitium eſt. </s>
              <s id="s.003553">Item ſa­
                <lb/>
              les, verrucæque non eminentes, ſed vt in
                <lb/>
              corpore etiam plerunque ſeſſiles. </s>
              <s id="s.003554">Aliqua &
                <lb/>
              in odore commendatio eſt. </s>
              <s id="s.003555">Ergo quis non
                <lb/>
              videt figulina hæc eſſe, & eius generis, quod
                <lb/>
              (vt dixi) hodie Procellanas ſolemus appella­
                <lb/>
              re? </s>
              <s id="s.003556">conſtant enim & hæc, ex ſucco quo­
                <lb/>
              dam ſub terra denſato, & ex Orien­
                <lb/>
              te vehuntur. </s>
              <s id="s.003557">At noſtra pallidiora ſunt, &
                <lb/>
              odore carent, & quæ ex his etiam tranſlu­
                <lb/>
              cent, magis probantur, foliiſque ac imagini­
                <lb/>
              bus placent, nullúmque purpuræ veſtigium:
                <lb/>
              quæ omnia videntur ab antiqua myrrhina
                <lb/>
              diſſidere, verùm temporum varietas & opifi­
                <lb/>
              cum, tum vſus, hoc pepererunt. </s>
              <s id="s.003558">Nam pre­
                <lb/>
              tium fecit copiam, dum multitudinem auge­
                <lb/>
              re ſtudent: cùm verò materia deeſſet nobi­
                <lb/>
              lior, aliam ſuppoſuêre: inde excogitata pi­
                <lb/>
              ctura, reſarciendæ vtilitatis cauſa, ita honos,
                <lb/>
              ac ſynceritas vaſis deceſſit. </s>
              <s id="s.003559">Aut enim vilior
                <lb/>
              materia, aut non eadem, vel omninò impu­
                <lb/>
              rior, aut non adeò elaborata, aut vaſa ipſa
                <lb/>
              ante tempus eruta, ob lucri cupiditatem mo­
                <lb/>
              ræ impatientibus: vtcunque res ſe habeat, &
                <lb/>
              pretium, & locus, & materia, & modus quo
                <lb/>
              fiunt, eadem eſſe docet hæc myrrhinis. </s>
              <s id="s.003560">Nunc
                <lb/>
              longo Indiæ tractu fiunt, maximè apud
                <lb/>
              Chinam: hi olim Seres, vt alibi dictum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003561">Fieri dicuntur ex conchyliorum, atque ouo­
                <lb/>
              rum corticibus, ſepeliuntúrque conſtanti
                <lb/>
              fama in 80. vel 100. annos, quaſi hæredi­
                <lb/>
              tatum loco. </s>
              <s id="s.003562">Inde eruta obducuntur vitro ne
                <lb/>
              combibant. </s>
              <s id="s.003563">Succi autem quibus cortices ex­
                <lb/>
              cipiuntur, non ſatis noti ſunt. </s>
              <s id="s.003564">Pinguntur
                <lb/>
              etiam antequàm vitrum ſuperaddatur. </s>
              <s id="s.003565">In­
                <lb/>
              certum eſt an excoquantur, ob nitorem ac
                <lb/>
              duritiem. </s>
              <s id="s.003566">Maiora in pretio ſunt, ſed multum
                <lb/>
              ab antiquis degenerant. </s>
              <s id="s.003567">Et quamvis ita ſit,
                <lb/>
              non tamen minus eſt ſuperbum his cœnare,
                <lb/>
              quàm auratis, atque argenteis vaſis, ſeu
                <lb/>
              quòd raritas, & labor ea commendauerint:
                <lb/>
              ſeu quòd conſtans fama ſit, non ferre ve­
                <lb/>
              nenum. </s>
              <s id="s.003568">Atque huic & Lemniæ maior no­
                <lb/>
              bilitas inter terrarum genera, aut argilla­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg443"/>
                <lb/>
              rum. </s>
              <s id="s.003569">Lemnos inſula noſtri maris eſt: mons
                <lb/>
              qui eam gignit, nec lapidem habet, nec
                <lb/>
              arborem, vtilis cruentis fluxibus, & vlce­
                <lb/>
              ribus, ſed magis venenis. </s>
              <s id="s.003570">Ob id arborem
                <lb/>
              non alit, quoniam ſicciſſima eſt: nec in lapi­
                <lb/>
              dem coit, quoniam adeò eſt tenuis ſubſtan­
                <lb/>
              tiæ, vt non excipiat aquam, ſed potius ab
                <lb/>
              aqua excipitur. </s>
              <s id="s.003571">Habet & pinguedinis ali­
                <lb/>
              quid, qua venenis reſiſtat. </s>
              <s id="s.003572">Manifeſtum verò
                <lb/>
              ex his, quoniam arte talem efficere poſſu­
                <lb/>
              mus: vt ſi argillam communem diu contun­
                <lb/>
              damus, ac aquâ in aqua ſcordion & iunipe­
                <lb/>
              ri ſemen incocta ſint, aſpergamus, in tu­
                <lb/>
              mulóſque formemus, denuò etiam
                <expan abbr="tundẽtes">tundentes</expan>
              ,
                <lb/>
              inſpergentes, ac in tumulos cogentes, ac ſic­
                <lb/>
              cantes. </s>
              <s id="s.003573">Feret vtique temporis iactura com­
                <lb/>
              modum, & ſarciet. </s>
              <s id="s.003574">Nam Lemniæ ſphragidis
                <lb/>
              pretium eſt pro auri pondere, adeò creuit in
                <lb/>
              immenſum res viliſſima, vbi deſiit ob rarita­
                <lb/>
              tem eſſe communis: intercepta enim ambi­
                <lb/>
              tione principalium medicorum, qui regi O­
                <lb/>
              rientis aſſiſtunt, nobilior haberi cæpit. </s>
              <s id="s.003575">Nec
                <lb/>
              tamen olet, hoc enim rarum eſt terris, atque
                <lb/>
              aquis omnibus. </s>
              <s id="s.003576">Nam vt benè oleant, tenui
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg444"/>
                <lb/>
              humido, ac bene concocto opus eſt. </s>
              <s id="s.003577">Aquæ
                <lb/>
              humidum bene concoctum eſſe non poteſt,
                <lb/>
              quòd plurimùm ſit terræ, quòd non ſit te­
                <lb/>
              nuis. </s>
              <s id="s.003578">Odor (vt dixi) ſuauis non eſt: admiſtis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg445"/>
                <lb/>
              tamen quibuſdam, contingit terram, aut
                <lb/>
              aquam bene olere. </s>
              <s id="s.003579">Quamobrem manifeſtum
                <lb/>
              eſt, terram & aquam etiamſi bene oleant,
                <lb/>
              breui odorem amittere, vt contingit aquæ
                <lb/>
              roſaceæ, & magis violaceæ. </s>
              <s id="s.003580">Terræ igitur,
                <lb/>
              & aquæ maxima pars odore caret, ma­
                <lb/>
              gna eſt etiam quæ grauiter olet, minima quæ
                <lb/>
              bene. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003581">
                <margin.target id="marg441"/>
              Vaſa figuli­
                <lb/>
              na optima.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003582">
                <margin.target id="marg442"/>
              Lib. 37. na
                <lb/>
              tur. hiſtor.
                <lb/>
              cap.2.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003583">
                <margin.target id="marg443"/>
              Lemnia
                <lb/>
              terra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003584">
                <margin.target id="marg444"/>
              Cur terra ra
                <lb/>
              rò benè oleat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003585">
                <margin.target id="marg445"/>
              Aquæ cur ce­
                <lb/>
              leriter
                <expan abbr="odorẽ">odorem</expan>
                <lb/>
              bonum amit­
                <lb/>
              tant.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003586">Proxima Lemniæ eſt Armenia. </s>
              <s id="s.003587">Hæc ve­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg446"/>
                <lb/>
              rius Samia eſt, quàm Armenia: nam non
                <lb/>
              ex Armenia, ſed propius aduehitur. </s>
              <s id="s.003588">Nec ta­
                <lb/>
              men Lemnia eſt. </s>
              <s id="s.003589">Samiæ autem deſcriptio­
                <lb/>
              ne Galeni ad vnguem reſpondet: nam ſub­
                <lb/>
              rubra eſt, & egregiè ſiccat: ob id peſtilen­
                <lb/>
              tibus morbis & tabi illi quæ vlcere pulmo­
                <lb/>
              nis prouenit, ſalutaris. </s>
              <s id="s.003590">Nam & ob eandem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg447"/>
                <lb/>
              cauſam carbunculi, ſmaragdi, ſapphyri,
                <lb/>
              hyacinthi, margaritæ, corallique vtiles ſunt
                <lb/>
              in peſte, quòd vehementer ſcilicet ſiccent:
                <lb/>
              verùm vt minus Armenio luto id agunt,
                <lb/>
              ita ſpiritui vitali reparando ſunt vtiliores
                <lb/>
              lapides. </s>
              <s id="s.003591">Eſt igitur Armenium lutum ſicciſ­
                <lb/>
              ſimum, ac moderatè frigidum, minimè
                <lb/>
              acre, ſed tamen tenuiſſimum. </s>
              <s id="s.003592">Ob id etiam
                <lb/>
              venenis erodentibus ſalutare, vt cantha­
                <lb/>
              ridibus: item putrefacientibus, vt marino
                <lb/>
              lepori. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003593">
                <margin.target id="marg446"/>
              Armenia
                <lb/>
              terra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003594">
                <margin.target id="marg447"/>
              Gemmæ cur
                <lb/>
              in peſte vti­
                <lb/>
              les.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003595">Eſt & Apuliæ lutum rubrum, & Armenio
                <lb/>
              viribus non abſimile, eò tamen longè im­
                <lb/>
              becillis. </s>
              <s id="s.003596">Quid tamen prohibet, ne meliùs
                <lb/>
              reddatur etiam Armenio? </s>
              <s id="s.003597">Elue igitur Apuli­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg448"/>
                <lb/>
              cum lutum, repurga ab arena, inde diligen­
                <lb/>
              ter ſiccatum aceto accerrimo, & olei par­
                <lb/>
              te ſexta excipe, vt in formam pultis redi­
                <lb/>
              gatur. </s>
              <s id="s.003598">Sepelies autem humido loco in mul­
                <lb/>
              tos annos. </s>
              <s id="s.003599">Ergo aduerſus venena
                <expan abbr="medicamẽ-ta">medicamen­
                  <lb/>
                ta</expan>
              tum vermes hac ratione conficies, terra
                <lb/>
              argillacea puriſſima, oleo, aceto, ſcordio,
                <lb/>
              iuniperi ſemine, gentiana, diptamo, con­
                <lb/>
              tundendo diu, inde ſepeliendo in multos
                <lb/>
              annos. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003600">
                <margin.target id="marg448"/>
              Modus
                <expan abbr="faciẽdi ">facien­
                  <lb/>
                di</expan>
              lutum
                <expan abbr="armeniũ">ar­
                  <lb/>
                menium</expan>
              artifi­
                <lb/>
              cioſum natu­
                <lb/>
              rali præſtan­
                <lb/>
              tius.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003601">Quæret forſitan aliquis, quid iuuet ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg449"/>
                <lb/>
              vitam tam diuturna ſepultura? </s>
              <s id="s.003602">Eadem pro­
                <lb/>
              fectò quæ in montibus ad metallicorum ge­
                <lb/>
              nerationem cauſa conducit. </s>
              <s id="s.003603">Sed viuacior
                <lb/>
              in montibus tamen, ob plures cauſas. </s>
              <s id="s.003604">Nam
                <lb/>
              montes vitæ quandam habent ſpeciem,
                <lb/>
              cùm ſaxis conſtent. </s>
              <s id="s.003605">Saxa autem viuere do­
                <lb/>
              cebimus: vbi autem vita, ibi etiam omnis </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>