Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

List of thumbnails

< >
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
10
< >
page |< < (34) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="34" file="0086" n="86" rhead="THEORIÆ"/>
            dunt errores Jovis, ac Saturni potiſſimum, ubi ad ſe invicem
              <lb/>
            accedunt, uti & </s>
            <s xml:space="preserve">curvatura orbitæ lunaris orta ex ejus gravitate
              <lb/>
            in terram comparata cum æſtu maris orto ex inæquali partium
              <lb/>
            globi terraquei gravitate in Lunam. </s>
            <s xml:space="preserve">Ipſæ noſtræ vires, quas
              <lb/>
            nervorum ope exerimus, ſemper in partes oppoſitas agunt, nec
              <lb/>
            ſatis valide aliquid propellimus, niſi pede humum, vel etiam,
              <lb/>
            ut efficacius agamus, oppoſitum parietem ſimul repellamus. </s>
            <s xml:space="preserve">En
              <lb/>
            igitur inductionem, quam utique ampliorem etiam habere poſ-
              <lb/>
            ſumus, ex qua illud pro eo quoque caſu debemus inferre,
              <lb/>
            eam ibi vim in utrumque corpus agere, quæ actio ad æqua-
              <lb/>
            litatem non reducet inæquales illas velocitates, niſi augeat
              <lb/>
            præcedentis, minuat conſequentis corporis velocitatem; </s>
            <s xml:space="preserve">ni-
              <lb/>
            mirum niſi in iis producat velocitates quaſdam contrarias,
              <lb/>
            quibus, ſi ſolæ eſſent, deberent a ſe invicem recedere: </s>
            <s xml:space="preserve">ſed quia
              <lb/>
            eæ componuntur cum præcedentibus; </s>
            <s xml:space="preserve">hæc utique non rece-
              <lb/>
            dunt, ſed tantummodo minus ad ſe invicem accedunt, quam
              <lb/>
            accederent.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">75. </s>
            <s xml:space="preserve">Invenimus igitur vim ibi debere eſſe mutuam, quæ ad
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0086-01" xlink:href="note-0086-01a" xml:space="preserve">Hinc dicendam
                <lb/>
              eſſe repulſivam:
                <lb/>
              quærendam e-
                <lb/>
              jus legem.</note>
            partes oppoſitas agat, & </s>
            <s xml:space="preserve">quæ ſua natura determinet per ſeſe
              <lb/>
            illa corpora ad receſſum mutuum a ſe invicem. </s>
            <s xml:space="preserve">Hujuſmodi
              <lb/>
            igitur vis ex nominis definitione appellari poteſt vis repulſiva.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Quærendum jam ulterius, qua lege progredi debeat, an immi-
              <lb/>
            nutis in immenſum diſtantiis ad datam quandam menſuram de-
              <lb/>
            veniat, an in infinitum excreſcat?</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">76. </s>
            <s xml:space="preserve">Ut in illo caſu evitetur ſaltus; </s>
            <s xml:space="preserve">ſatis eſt in allato exem-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0086-02" xlink:href="note-0086-02a" xml:space="preserve">Ea vi debere
                <lb/>
              totum velocita-
                <lb/>
              tatum diſcri-
                <lb/>
              mon alidi ante
                <lb/>
              contactum.</note>
            plo; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi vis repulſiva, ad quam delati ſumus, extinguat velo-
              <lb/>
            citatum differentiam illam 6 graduum, antequam ad contactum
              <lb/>
            immediatum corpora devenerint: </s>
            <s xml:space="preserve">quamobrem poſſent utique
              <lb/>
            devenire ad eum contactum eodem illo momento, quo ad
              <lb/>
            æqualitatem velocitatum deveniunt. </s>
            <s xml:space="preserve">At ſi in alio quopiam ca-
              <lb/>
            ſu corpus ſequens impellatur cum velocitatis gradibus 20, cor-
              <lb/>
            pore præcedente cum ſuis 6; </s>
            <s xml:space="preserve">tum vero ad contactum deveni-
              <lb/>
            retur cum differentia velocitatum majore, quam graduum 8.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Nam illud itidem ampliſſima inductione evincitur, vires o-
              <lb/>
            mnes nobis cognitas, quæ aliquo tempore agunt, ut veloci-
              <lb/>
            tatem producant, agere in ratione temporis, quo agunt, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            ſui ipſius. </s>
            <s xml:space="preserve">Rem in gravibus oblique deſcendentibus experimen-
              <lb/>
            ta confirmant; </s>
            <s xml:space="preserve">eadem & </s>
            <s xml:space="preserve">in elaſtris inſtitui facile poſſunt, ut
              <lb/>
            rem comprobent; </s>
            <s xml:space="preserve">ac id ipſum eſt fundamentum totius Me-
              <lb/>
            chanicæ, quæ inde motuum leges eruit, quas experimenta in
              <lb/>
            pendulis, in projectis gravibus, in aliis pluribus compro-
              <lb/>
            bant, & </s>
            <s xml:space="preserve">Aſtronomia confirmat in cæleſtibus motibus. </s>
            <s xml:space="preserve">Quam-
              <lb/>
            obrem illa vis repulſiva, quæ in priore caſu extinxit 6
              <lb/>
            tantummodo gradus diſcriminis, ſi agat breviore tempore in ſe-
              <lb/>
            cundo caſu, non poterit extinguere niſi pauciores, minore nimi-
              <lb/>
            rum velocitate producta utrinque ad partes contrarias. </s>
            <s xml:space="preserve">At bre-
              <lb/>
            viore utique tempore aget: </s>
            <s xml:space="preserve">nam cum majore velocitatum diſcri-
              <lb/>
            mine velocitas reſpectiva eſt major, ac proinde acceſſus celerior.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>