Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003605
">
<
pb
pagenum
="
437
"
xlink:href
="
016/01/086.jpg
"/>
naturalis generatio promptior eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003606
">Accedit
<
lb
/>
quòd montium vires non exhauriuntur li
<
lb
/>
gonibus, raſtris, aratro: nec vllo modo ho
<
lb
/>
minum induſtria perſpirate coguntur. </
s
>
<
s
id
="
s.003607
">Eſt
<
lb
/>
etiam montium ſolidior ſubſtantia, vnde ca
<
lb
/>
lor ille melius continetur, qui in agris ob
<
lb
/>
terræ mollitiem difflatur. </
s
>
<
s
id
="
s.003608
">Eſſe autem calo
<
lb
/>
rem illum cœleſtem, iam docuimus, tum
<
lb
/>
quia igneus, ac putridus parum alter, reli
<
lb
/>
quus nulla ex parte generationi vtilis eſt,
<
lb
/>
tum etiam, quod videmus, in Oriente, & Me
<
lb
/>
ridie gemmas nobiliores & aurum perfectiſ
<
lb
/>
ſimum magis generari. </
s
>
<
s
id
="
s.003609
">Quinetiam ſi quis
<
lb
/>
eiuſdem generis gemmas conferat in Orien
<
lb
/>
te, ac Meridie genitas, vt carbunculos &
<
lb
/>
amethyſtos, cum his quos Germania mittit,
<
lb
/>
mirum in modum differre, & duritie, &
<
lb
/>
ſplendore animaduertet, atque adeò vehe
<
lb
/>
menter, vt non eiuſdem generis eſſe putet.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg450
"/>
<
lb
/>
Cauſa eſt, quòd Oriens calidior ſit, & humi
<
lb
/>
dior, pinguiórque. </
s
>
<
s
id
="
s.003610
">Ergo ſi ſeminibus hæc
<
lb
/>
generarentur, aut igneus ille calor eſſet, aut
<
lb
/>
putridus, quandoquidem & in Iſlandia inſu
<
lb
/>
la ſub Septentrione ardeant montes, quòd
<
lb
/>
prohiberet perfectiſſimas gemmas generari,
<
lb
/>
tum etiam auro abundare? </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003611
">
<
margin.target
id
="
marg449
"/>
Cur in mon
<
lb
/>
tibus metal
<
lb
/>
lica generen
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003612
">
<
margin.target
id
="
marg450
"/>
Cauſa cur
<
lb
/>
aurum &
<
lb
/>
gemmæ in
<
lb
/>
oriente, &
<
lb
/>
meridie ma
<
lb
/>
gis generen
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003613
">Sunt etiam in montibus niues, & diutur
<
lb
/>
na glacies, quæ calorem in imo recundunt,
<
lb
/>
& læta omnia ob id faciunt, cùm in campis
<
lb
/>
calor diſſoluatur ab aëris externo calore:
<
lb
/>
quò fit vt ad montes redeam, vt hi metalli
<
lb
/>
corum generationi ſint magis parati, Nec
<
lb
/>
etiam illorum vis arboribus, herbiſve exina
<
lb
/>
nitur: ſteriles enim magis ſunt, montes cam
<
lb
/>
pis, etiamſi ſint fertiliſſimi. </
s
>
<
s
id
="
s.003614
">Aqua etiam &
<
lb
/>
humidum ob accliuem ſitum magis defluunt
<
lb
/>
ex montibus, quorum copia in ſuperficie
<
lb
/>
agrorum, generatio metallorum impe
<
lb
/>
ditur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003615
">At dices: modò inter cauſas cur campi
<
lb
/>
metallica non gignant, enumeraſti, quòd
<
lb
/>
humidum abſumitur, modò humidi copiam
<
lb
/>
in eis rurſus metallicorum generationi ob
<
lb
/>
ſtare cenſes. </
s
>
<
s
id
="
s.003616
">Et hercle vtrunque verum eſt:
<
lb
/>
nam humidum pingue, quò magis abun
<
lb
/>
dat, eò fertilius redditur ſolum, non ſo
<
lb
/>
lùm metallorum, ſed & plantarum: aqueum
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg451
"/>
<
lb
/>
autem impedit. </
s
>
<
s
id
="
s.003617
">Cauſa huius eſt, quòd
<
lb
/>
humidum generationi aptum, calidum
<
lb
/>
etiam eſſe oportet. </
s
>
<
s
id
="
s.003618
">Aqueum autem humi
<
lb
/>
dum, frigidum eſt, & concoctioni con
<
lb
/>
tumax. </
s
>
<
s
id
="
s.003619
">Ideò calidæ regiones, vbi abunda
<
lb
/>
uerint aquis, omnes fertiliſſimæ: quoniam
<
lb
/>
aqueum humidum calore Solis celeriter in
<
lb
/>
pingue tranſint: in frigidis verò locis
<
lb
/>
aqua multa ſterilitatem parit, & agros re
<
lb
/>
frigerat. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003620
">
<
margin.target
id
="
marg451
"/>
Humidum
<
lb
/>
pingue gene
<
lb
/>
rationi ido
<
lb
/>
neum, a
<
lb
/>
queum in
<
lb
/>
utile.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003621
">Eadémque ratio fermè eſt in temporibus,
<
lb
/>
Nam Prata æſtate gaudent aquis: hyeme
<
lb
/>
autem tardiùs pullulare herbas, facit irri
<
lb
/>
gatio aſſidua: itaque conſtat campos, ſi ad
<
lb
/>
montes comparentur, aquei humidi plus ha
<
lb
/>
bere, & minùs pinguis. </
s
>
<
s
id
="
s.003622
">Itaque & montes
<
lb
/>
arborum, & vitium feraces, vix metallicis
<
lb
/>
abundare videbis, niſi in profundo, quòd
<
lb
/>
pingue humidum à plantis abſumatur: vbi
<
lb
/>
verò lapides maximi & ſolidi, humidum diu
<
lb
/>
ſaxis contentum, ac tenuiſſimum diſtillans,
<
lb
/>
concreſcit in nobiles gemmas. </
s
>
<
s
id
="
s.003623
">Et ob id
<
lb
/>
ſplendidiores gemmæ
<
expan
abbr
="
plerũque
">plerunque</
expan
>
inter duriſſi
<
lb
/>
ma, & maxima ſaxa inueniuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.003624
">Illud etiam
<
lb
/>
tot montium commodis ad metallicorum ge
<
lb
/>
nerationem adiicitur, quòd montes vbi du
<
lb
/>
centis, aut trecentis paſſibus effoderis, ad
<
lb
/>
huc ſuper terra eſſe dicere te poſſis: atque
<
lb
/>
inde aquas à latere, & terram iam effoſſam
<
lb
/>
faciliùs deriuare ac transferre, In plano
<
lb
/>
rurſus hic labor duplicatus eſt: nec vt in
<
lb
/>
montibus ruinis locum licet patefacere, nec
<
lb
/>
facilè diuinare potes vbi metallica ia
<
lb
/>
ceant, nec inuenta perſequi, vt in edito lo
<
lb
/>
co, quoniam nullis ſignis à lateribus iuuari
<
lb
/>
potes. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003625
">His tot tantiſque cauſis planis pauci ope
<
lb
/>
ram dant, etſi vbique ſint metallica: mon
<
lb
/>
tibus plurimi excauandis incumbunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003626
">Nam
<
lb
/>
labor vnus eſt, inueniſſe locum & genus me
<
lb
/>
talli: alter longè maior, truncum fodinæ
<
lb
/>
ſcire. </
s
>
<
s
id
="
s.003627
">Hoc autem ex editiore loco cognouiſ
<
lb
/>
ſe ſolùm, laborioſiſſimum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003628
">Etenim vt al
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg452
"/>
<
lb
/>
tius rem ipſam repetam, quum ſub terra (vt
<
lb
/>
dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
paſſim aquæ riuuli fluant, ac rurſus
<
lb
/>
ſub aqua terra, in qua plerunque metallica
<
lb
/>
in planis iacent, rurſus etiam ſub terra il
<
lb
/>
la aquam plerique eſſe exiſtimant, vt etiam
<
lb
/>
ſub imo maris aquas dulces aliqui eſſe
<
lb
/>
crediderint, quamvis difficili experimen
<
lb
/>
to: aliáſque vt audio fruſtra tentatum Ve
<
lb
/>
netiis, nondum conſtante quæſito, an ſub
<
lb
/>
priore aqua alia ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.003629
">Cuius rei argumentum
<
lb
/>
mihi eſſe videtur, quòd homini etiam in
<
lb
/>
imo corporis venæ ſint. </
s
>
<
s
id
="
s.003630
">Et Arethuſam flu
<
lb
/>
uium referunt ab Elide ſub Alphei nomine
<
lb
/>
venientem emergere in Sicilia iuxta Syracu
<
lb
/>
ſas mari præteruectum. </
s
>
<
s
id
="
s.003631
">Sunt qui fontem A
<
lb
/>
rethuſam vocent potius quam fluuium. </
s
>
<
s
id
="
s.003632
">Aquę
<
lb
/>
etiam inſulis dulces id perſuadere poſſunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.003633
">Denique cùm in montium iugis aquam,
<
lb
/>
tum in imo etiam emergere videamus, quid
<
lb
/>
aliud de terra poſſumus coniectari? </
s
>
<
s
id
="
s.003634
">cùm
<
lb
/>
mons, ſeu terrâ ſit ſepultus, ſeu emineat,
<
lb
/>
eandem habeat rationem, in eóque indicio
<
lb
/>
hoc argumentum demonſtrat. </
s
>
<
s
id
="
s.003635
">Quid autem
<
lb
/>
prohibuerit, ne Venetiis aquam inuenerint
<
lb
/>
dulcem, non ſat ſcio. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003636
">
<
margin.target
id
="
marg452
"/>
An ſub aqua
<
lb
/>
prima quæ
<
lb
/>
ſub terra eſt,
<
lb
/>
alia ſit
<
lb
/>
aqua.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003637
">Sed ſunt qui etiam modicum aquæ dulcis
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg453
"/>
<
lb
/>
hauriant è mari, auctore Ariſtotele, nec fal
<
lb
/>
ſo experimento. </
s
>
<
s
id
="
s.003638
">Demittitur enim vaſculum
<
lb
/>
cereum ſatis craſſum, & vndique occluſum,
<
lb
/>
quòd vbi diu in mari manſerit, aquam ad
<
lb
/>
mittit, ſal non admittit, inde dulcis aqua,
<
lb
/>
& potui commoda extrahitur: nam aqua
<
lb
/>
dum tenuis eſt, ingreditur: ſal quòd terre
<
lb
/>
ſtre ſit, prohibetur à cera. </
s
>
<
s
id
="
s.003639
">Inuentum refe
<
lb
/>
runt quod ſalem trahat velut lactis pinguius
<
lb
/>
à coagulo, magno nauium commodo, ſi ve
<
lb
/>
rum ſit, cùm ex ſalſa vbique dulcem aquam
<
lb
/>
efficere liceat. </
s
>
<
s
id
="
s.003640
">Neque valde mirum, ſalem
<
lb
/>
trahi ac cogi, cùm attractio in lacte (vt do
<
lb
/>
cebimus)
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
proprietate, ſed calore fiat. </
s
>
<
s
id
="
s.003641
">Dul
<
lb
/>
cis igitur aqua tot modis ex ſalſa conficitur,
<
lb
/>
quot modis à ſale aqua purgari poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003642
">Poteſt
<
lb
/>
autem tribus modis: ſi deſcendat, ſi cogatur,
<
lb
/>
ſi percoletur. </
s
>
<
s
id
="
s.003643
">Forſan & quartum quendam
<
lb
/>
modum licebit inuenire, ſcilicet, ſi actis
<
lb
/>
vis ſalis obtundatur. </
s
>
<
s
id
="
s.003644
">Sed in pauco forſan
<
lb
/>
poſſibile eſt, in multo fieri non poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003645
">Di
<
lb
/>
ximus nunc, tum aliàs, quomodo percole
<
lb
/>
tur: vt verò imum petat, longa quies facit,
<
lb
/>
ſed antea putreſcit: reliquum eſt igitur, vt </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>