Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
[Figure 1]
[Figure 2]
[Figure 3]
[Figure 4]
[Figure 5]
[Figure 6]
[Figure 7]
[Figure 8]
[Figure 9]
[Figure 10]
[Figure 11]
[Figure 12]
[Figure 13]
[Figure 14]
[Figure 15]
[Figure 16]
[Figure 17]
[Figure 18]
[Figure 19]
[Figure 20]
[Figure 21]
[Figure 22]
[Figure 23]
[Figure 24]
[Figure 25]
[Figure 26]
[Figure 27]
[Figure 28]
[Figure 29]
[Figure 30]
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="841"/>
                <arrow.to.target n="marg4870"/>
                <lb/>
              nus mobilis non ſufficit ad
                <expan abbr="aperiendũ">aperiendum</expan>
              illud
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              quod in præſentia veſtigamus; vlterius
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <expan abbr="pro-cedendũ">pro­
                  <lb/>
                cedendum</expan>
              eſt, & alia hypotheſis aſſumenda quæ talis eſt. </s>
              <s>Nam fingitur hoc mouens eſſe
                <expan abbr="continuũ">continuum</expan>
              , non
                <lb/>
              ſecus
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              mobile ipſum. </s>
              <s>Verùm, quia latet modus, quo continuitas huic ipſi mouenti tribuenda ſit,
                <lb/>
              & extat repugnantia
                <expan abbr="quædã">quædam</expan>
              inter ea quæ mox dicenda ſunt, atque illa quæ nos olim conſtituimus è
                <foreign lang="grc">*</foreign>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Phyſ. anteà libet explanare,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
                <expan abbr="accipiendũ">accipiendum</expan>
              ſit in hac
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              continuum. </s>
              <s>Nouimus
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              conti­
                <lb/>
              nuum per ſe & per accidens eſſe, vt id quod ineſt in continuo, velut albedo. </s>
              <s>Rurſus mouentia poſſunt
                <lb/>
              à nobis exponi continua, vel quia ſint corpora, vt ſi
                <expan abbr="ſaxũ">ſaxum</expan>
              ſuo pondere moueat
                <expan abbr="aquã">aquam</expan>
              , vel etiam virtutes
                <lb/>
              in corpore, vt grauitas. </s>
              <s>Iterum continuum mouens eſſe
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              , ſi non vnum cum mobili ipſo ſimpliciter
                <lb/>
              factum: oportet
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ea ſe tangere, vt & nuper acceptimus,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              olim demonſtrauimus; ſicuti cor cui ner­
                <lb/>
              ui, aut venæ appenduntur, aut prætereà, quia mouens cum mobili extendatur, quod euenit fortaſſe in
                <lb/>
              ea quæ tantum mouent, quantum proximè tangunt. </s>
              <s>In hoc igitur loco mihi videtur Ariſt. </s>
              <s>adhuc inde
                <lb/>
              finitè ſumere mouens, ſeu corpus à mobili ſeiugatum, ſeu virtutem in corpore, ſed planè tale, vt cum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg4871"/>
                <lb/>
              mobili non
                <expan abbr="cõtinuetur">continuetur</expan>
              ; veluti cum arteriis, aut neruis ipſum cor, vt ex illis vnum
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              continuum fiat
                <lb/>
              ſecundùm longitudinem: verùm ita
                <expan abbr="continuũ">continuum</expan>
              , quia inter ſe aptentur, vt ſimul diuidi poſsint, & quæ­
                <lb/>
              libet pars mobilis obtineat
                <expan abbr="certã">certam</expan>
              partem ipſius
                <expan abbr="mouẽtis">mouentis</expan>
              , quod fortaſſe euenit in illud genus formarum
                <lb/>
              quæ cum actu vnum ſint, potentia plura exiſtunt: quae ſiquis hanc mouentium rationem complecti velit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg4872"/>
                <lb/>
                <expan abbr="alterũ">alterum</expan>
              genus formarum quæ per eſſentiam
                <expan abbr="cõmunicantur">communicantur</expan>
              , cùm. </s>
              <s>eſſentia ſit indiuidua, virtutem poteſt
                <lb/>
              accipere: nam virtus earum cum ſubiecto quoquo pacto producitur, cùm
                <expan abbr="quacunq.">quacunque</expan>
              pertineat, neque
                <lb/>
              pars vlla, quanuis minima, talis virtutis expers ſit; nam ſic etiam veluti diuidua cogitatur, & cum ſubie­
                <lb/>
              cto producta. </s>
              <s>His ſtantibus facilè erit explicatu, quemadmodum conſtituendum ſit id quod ſe per ſe
                <lb/>
              mouet primò: non
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quia mobile B. ſecluſo A. partem habet
                <expan abbr="aliquã">aliquam</expan>
              in ſe quæ ſe per ſe moueat, & re­
                <lb/>
              liquę ad eius motum moueantur, ſed
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              quod conſtat ex A. & B. eſt id quod ſe per ſe mouet, cùm in
                <lb/>
              eo
                <expan abbr="quippiã">quippiam</expan>
              ſit quod mouet,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              aliud quod mouetur. </s>
              <s>Ita totum per ſe mouetur excluſis partibus illis
                <lb/>
              quæ ad
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              eius
                <expan abbr="agitant̃">agitantur</expan>
              , vt ſi virtus
                <expan abbr="quædã">quædam</expan>
                <expan abbr="mouẽs">mouens</expan>
              , vel per
                <expan abbr="molẽ">molem</expan>
              cordis, vel
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              per ſpiritus diffuſa ſit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Hæc ſunt quæ per ſe primò mouentur; non quia moueantur ad
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              partis
                <expan abbr="cuiuſpiã">cuiuſpiam</expan>
              , ſed quoniam ha­
                <lb/>
              bent in ſe duo motus initia rediſtincta; ſi
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              accipiatur, quod conſtat
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              è carne & oſsibus, hoc per ſe
                <lb/>
              primò non mutetur:
                <expan abbr="nanq.">nanque</expan>
              ibi ſunt prætereà membra quæ ad motum ſpirituum, aut cordis excitantur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Vnde
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              profligatur illa dubitatio quam in medio afferebat Ariſtoteles:
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="">cum</expan>
              ſint
                <expan abbr="vtraq.">vtraque</expan>
              continua, & ab
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg4873"/>
                <lb/>
              alterutro, aut ab
                <expan abbr="vtroq.">vtroque</expan>
              pars deteratur; vtrum'ne reliqua pars mouentis mouere poſsit, & pars reſidua
                <lb/>
              moueri, an potius
                <expan abbr="vtræq.">vtræque</expan>
                <expan abbr="ſuũ">ſuum</expan>
                <expan abbr="officiũ">officium</expan>
              intermittant. </s>
              <s>Cur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              non moueatur, ſi è duabus partibus mobili .ſ.
                <lb/>
              </s>
              <s>& mouente conflatur? </s>
              <s>verùm ſi moueatur adhuc, ergo totum animal primo per ſe mobile non erat;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg4874"/>
                <lb/>
                <expan abbr="quandoquidẽ">quandoquidem</expan>
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſine aliqua eius parte motus fieri poſsit. </s>
              <s>Hæc dubitatio
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              , ſed eiuſmodi tamen,
                <lb/>
              vt negocium exhibuerit interprętibus:
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              accipitur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <expan abbr="quippiã">quippiam</expan>
              cuius
                <expan abbr="oppoſitũ">oppoſitum</expan>
                <expan abbr="cõcluſum">concluſum</expan>
              fuerat, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg4875"/>
                <lb/>
              parte
                <expan abbr="quieſcẽte">quieſcente</expan>
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              moueri poterat. </s>
              <s>Rurſus aliquid euenit quod iis repugnet quæ nuper tradita ſunt;
                <lb/>
              nimirùm
                <expan abbr="">non</expan>
              ex eo
                <expan abbr="iudicandũ">iudicandum</expan>
              eſſe aliquid mouere ſe per ſe;
                <expan abbr="qm̃">quam</expan>
                <expan abbr="quædã">quædam</expan>
              pars ſe per ſe moueat; hîc
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
                <expan abbr="ac-cipit̃">ac­
                  <lb/>
                cipitur</expan>
              in toto pars quæ ſe per ſe moueat. </s>
              <s>Idcirco Vicomer. </s>
              <s>aiebat primùm,
                <expan abbr="talẽ">talem</expan>
              eſſe
                <expan abbr="ſolutionẽ">ſolutionem</expan>
                <expan abbr="ei9">eius</expan>
              dubita­
                <lb/>
              tionis, quae prius in toto partes in
                <expan abbr="potẽtia">potentia</expan>
              forent: ideò partes
                <expan abbr="">non</expan>
              ſe mouere per ſe. </s>
              <s>quod
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſe
                <expan abbr="">per</expan>
              ſe mouet,
                <lb/>
              actu ſit oportet: at cùm
                <expan abbr="ſeparant̃">ſeparantur</expan>
              à toto, tum
                <expan abbr="">iam</expan>
              in actum
                <expan abbr="erũpunt">erumpunt</expan>
              : proptereà
                <expan abbr="sẽper">semper</expan>
              ſe mouere queunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Ita ergo
                <expan abbr="">cum</expan>
              Ariſt. </s>
              <s>partes in toto ſuperius accepiſſet, quatenus in toto ſunt; ita verò ſolùm poteſtate
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              ,
                <lb/>
              per ſe moueri partibus denegauit; in 7. verò Phyſ. deſignari
                <expan abbr="tãtũ">tantum</expan>
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              , non
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              actu
                <expan abbr="diſiũgi">diſiungi</expan>
              à toto. </s>
              <s>Sed
                <lb/>
              hoc quod poſtremò loco
                <expan abbr="allatũ">allatum</expan>
              eſt,
                <expan abbr="">non</expan>
              valde aptè pronunciatur, quod
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſumitur ex deſignatione, adæ­
                <lb/>
              quat, vt ipſi
                <expan abbr="volũt">volunt</expan>
              ,
                <expan abbr="diuiſionẽ">diuiſionem</expan>
              quę reipſa fit. </s>
              <s>notatur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              actus
                <expan abbr="partiũ">partium</expan>
              certus ab
                <expan abbr="oĩum">omnium</expan>
                <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan>
              actu
                <expan abbr="ſegregat9">ſegregatus</expan>
              ,
                <lb/>
              vt
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              , ſi natura id efficeret:
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
                <expan abbr="cõſequeret̃">conſequeretur</expan>
              quod tribuimus
                <expan abbr="partib9">partibus</expan>
              ipſis ex deſignatione acceptis: veluti
                <lb/>
              ſi deſignemus
                <expan abbr="certã">certam</expan>
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              , aut
                <expan abbr="ſedẽ">ſedem</expan>
              in cœlo & terminos motus;
                <expan abbr="tantũ">tantum</expan>
              valet, àc ſi natura partes eiuſmodi
                <lb/>
              produxiſſet, & illis
                <expan abbr="certũ">certum</expan>
                <expan abbr="locũ">locum</expan>
              aſsignaſſet: ob id in propoſito rei natura
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="variat̃">variatur</expan>
              . </s>
              <s>Inſuper Ariſt. </s>
              <s>verba
                <expan abbr="repu-gnantiã">repu­
                  <lb/>
                gnantiam</expan>
                <expan abbr="cõtinerent">continerent</expan>
              : paullò
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              antè acceperat fieri
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              , quia ſingulæ partes è duobus principiis
                <expan abbr="cõſtẽt">conſtent</expan>
              ;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg4876"/>
                <lb/>
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              quia
                <expan abbr="moueat̃">moueatur</expan>
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              ab vna prima parte quæ moueat
                <expan abbr="ſeipsã">ſeipsam</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="Quamobrẽ">Quamobrem</expan>
              ſi ſtatuamus ita cohęrere
                <lb/>
                <expan abbr="mouẽs">mouens</expan>
              , & mobile;
                <expan abbr="ſeruat̃">ſeruatur</expan>
                <expan abbr="">ratio</expan>
              7. Phyſ. ibi
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <expan abbr="cõtinuũ">continuum</expan>
                <expan abbr="ſecũdùm">ſecundùm</expan>
                <expan abbr="longitudinẽ">longitudinem</expan>
                <expan abbr="ſumebat̃">ſumebatur</expan>
              , &
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              ex
                <expan abbr="mouẽte">mouente</expan>
              &
                <lb/>
              mobili, vt ex manu, calamo, & charta; proptereà manu
                <expan abbr="quieſcẽte">quieſcente</expan>
              reliqua
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              neceſſariò
                <expan abbr="manebãt">manebant</expan>
              . </s>
              <s>ſed hîc.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="">cum</expan>
              in qualibet parte ſint vis
                <expan abbr="mouẽs">mouens</expan>
              & mobilis;
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              ſi
                <expan abbr="ſeparent̃">ſeparentur</expan>
              à toto per ſe mobile adhuc eſt: verùm non
                <lb/>
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              ,
                <expan abbr="">cum</expan>
              anteà poteſtate
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              partes mobiles eſſent, &
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              actu per ſe primò
                <expan abbr="moueret̃">moueretur</expan>
              , poſt
                <expan abbr="diui-ſionẽ">diui­
                  <lb/>
                ſionem</expan>
              verò actu factæ ſunt, & ideò ſe per ſe mouent, vt ſi tota lacerta
                <expan abbr="moueat̃">moueatur</expan>
              , cuius vis per
                <expan abbr="vniuersũ">vniuersum</expan>
              cor­
                <lb/>
              pus
                <expan abbr="extendit̃">extenditur</expan>
              :
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              eſt id quod ſe per ſe primò mouet,
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              eſt in actu; partes
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              motu vacant,
                <expan abbr="">cum</expan>
              in
                <lb/>
              actu
                <expan abbr="">non</expan>
              ſint; verùm ſi
                <expan abbr="diuidant̃">diuidantur</expan>
              ;
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
                <expan abbr="aſſequunt̃">aſſequuntur</expan>
              , & plura ſunt quę ſe per ſe primò
                <expan abbr="moueãt">moueant</expan>
              :
                <expan abbr="">quin</expan>
              in ſingulis
                <lb/>
                <expan abbr="ei9">eius</expan>
              partibus
                <expan abbr="vtraq.">vtraque</expan>
              facultas, &
                <expan abbr="mouẽs">mouens</expan>
              & mobilis exiſtat. </s>
              <s>Ex his igitur
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              ,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
                <expan abbr="cõſtituẽdũ">conſtituendum</expan>
                <lb/>
              ſit id quod ſe per ſe mouet: immobile
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <expan abbr="mouẽs">mouens</expan>
              eſſe oportet, & mobile, è quibus,
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              per ſe fiat. </s>
              <s>immo­
                <lb/>
              bile verò hactenus,
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
              pertinet ad
                <expan abbr="">eam</expan>
                <expan abbr="ſpeciẽ">ſpeciem</expan>
              motus,
                <expan abbr="cui9">cuius</expan>
              ipſe auctor eſt; nec dum
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſimpliciter im­
                <lb/>
              mobile
                <expan abbr="cõclusũ">conclusum</expan>
              eſt, ſed in hoc aſsiduè verſamur, & vrgemur: in hoc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <expan abbr="pũcto">puncto</expan>
                <expan abbr="p̨tinaciter">pertinaciter</expan>
              hęrere oportet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4869"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4870"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4871"/>
                <arrow.to.target n="fig12"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4872"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4873"/>
              a 8. Phyſ.
                <lb/>
              T. 44.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4874"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4875"/>
              b 7. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg4876"/>
              D</s>
            </p>
            <figure id="fig12" number="15"/>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Ratio, qua concluditur eſſe motorem quendam æternum. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XX.
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>INDE verò per
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              parare cępimus
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              primi
                <expan abbr="mouẽtis">mouentis</expan>
              ; quippe quae, ſi motus generatim æternus
                <lb/>
              eſt, mouens
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
                <expan abbr="æternũ">æternum</expan>
              ſit neceſſe eſt, ita vt,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              motus
                <expan abbr="nunq̃">nunquam</expan>
              intermittitur; ſic
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              deficiat
                <lb/>
                <expan abbr="mouẽs">mouens</expan>
              , ſiue hoc
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              ſit, ſiue plura. </s>
              <s>nec dum
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              id nobis
                <expan abbr="perſpicuũ">perſpicuum</expan>
              factum eſt, quod
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              immobile ſit </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>