1ſit, aut etiam non æternum, concitentur, & cur motuum qui ſpecie diſtinguuntur, ſucceſsio continuetur,
quia .ſ. agantur ab æterno quod item perpetuò mouetur. Hoc primò capite confecto tranſeamus ad ſe
cundum, huc autem ſpectat, vt videamus quo pacto motus, & qui motus euehat nos ad Dei con
templationem.
quia .ſ. agantur ab æterno quod item perpetuò mouetur. Hoc primò capite confecto tranſeamus ad ſe
cundum, huc autem ſpectat, vt videamus quo pacto motus, & qui motus euehat nos ad Dei con
templationem.
Vtrùm via quę vtitur motu, neceſſaria ſit ad inueniendas eſſentias à materia ſeparatas, an alia
quædam ſubueniat. Cap. XXII.
quædam ſubueniat. Cap. XXII.
PROBLEMA quo de motus æternitate diſſeritur; non modò pars eſt perneceſſaria phyſicæ me
thodi, vtpote quæ primum motorem nobis exhibeat, verùm etiam eſt aptiſsimum hormeterion ad inue
niendum ſeparatorum genus, & ad conſtituendam illam philoſophiam quæ à genere hoc ſubſtantiarum pri
ma, à medio verò demonſtrationis μετὰ τὰ φυσικὰ, & poſt naturalia nuncupatur. Profectò de huius
ſpeculationis vſu controuerſia nulla. patet enim via motus primum motorem fuiſſe compertum, ſed cùm mo
tus 8. Phyſ. duob. modis accipiatur generatim .ſ. & ſpeciatim conuerſio, quæſitum eſt, an idem pręſtet
motus generatim ſeparatus, atque conuerſio. Deinde vtrum'ne alia via confici poſsit idem theorema val
de dubitatum eſt ab Auicenna primum, mox à Theologis Latinis. Tertiò ſola'ne via motus euehat nos
in notitiam ſubſtantiæ ſeparatæ, an alia quædam attributa extrinſecus ad hoc peragendum aſſumere opor
teat, & quæ, & cuiuſmodi illa ſint. Nos exordiamur à tertio. In eo verò mihi negotium faceſsit Ariſto
telis inconſtantia qui vtatur motu ad inuentionem ſubſtantiæ ſeparatæ, cùm tamen illud eius viri perpe
tuum iudicium fuiſſe videatur ex functionib. argumentari ad eſſentias. Motus ſimplices & corpora
ſimplicia, motus aduerſi, & eſſentiæ conſimiliter: & quod firmius ſit in re noſtra ſententię de 1. de An.
qualia ſint accidentia, tales fore rerum ſubſtantias, ac definitiones, vt ſi in corpore exiſtant per corpus &
ipſa, & ſubſtantias quibus inſunt, eſſe definiendas: itaque ſi qua eſt animi functio propria, contingit ipsam
ſeparari à corpore, & ſine corpore definiri: quae ſi fuerit functio communis; vtique & vtraque definienda per
corpus. Quare patet functiones ſeparatas indicare eſſentias ſeparatas, & quæ ſunt in corpore, formas
corporeas. Nunc cùm motus ſit functio corporea, tantùm abeſt, vt deducat nos in notitiam ſubſtantiæ
ſeparatæ, vt planè futura eſſe videatur in corpore: ſemper enim ego dicam. Si eſt functio conis à corpore non
ſegregabitur. Sed eſt functio conis. ergo nec à corpore ſegregabitur. Aut igitur regula fallax; aut inutilis
hæc demonſtratio. Nam quae aliquis dicat hanc demonſtrationem non procedere ex medio vacantib. ſed
adhuc eſſe reſoluendam in aliquod medium ſeparatum, nulla eſt certè cauſſa, tùm quae ego hîc ſemper in
ſiſtam, ex medio communi non poſſe inferri, niſi commune, tùm etiam quae nulla reſolutio reperitur in
phyſicis, nec non quae eadem via vſus eſt Ariſtoteles in prima philoſophia, in qua ęquum erat, vt prome
ret medium illud proprium, atque ſeparatum. Quin etiam ſi talis eſt functio media, eaque neglecta, quæ
in Phyſicis eſſe debebat demonſtratio omnium prima, quippe de primo principio motus; ex alia pen
debit. Quare neſcio mehercle quantum huic methodo tribuendum ſit. Video ſanè ad regulam illam
dici poſſe. Si nulla eſt operatio propria, ſed omnes communes etiam principium functionis fore com
mune, ſed vt ex communi propria concludatur, & in functione communi pateat forma ſeparata, hoc
planè non perſpicio, neque me id illæ regulæ docent: hactenus enim habeo, quòd etiam ſi functio ſit commu
nis, nihilominus non obſtat ſeparationi ſubſtantiæ. Dices, at id regulis allatis non aduerſari: neque enim
hoc excluditur. At, inquam, non interim patet modus, quae vbicunque hoc fatearis, ſemper vim minuis Ari
ſtotelicæ demonſtrationis, vt efficiat id quod conatur, vel remotè, vel potius per accidens. Equidem
opinor ad inueniendam ſubſtantiam ſeparatam motum non eſſe medium prorſus conueniens, ſed ad
huc reſolui poſſe in aliud, quod ſit eo prius, accommodatum tamen ad id, vt tale medium nob. ſeſe of
ferat. Cùm verò demonſtratio ex primis bifariam ſumi poſsit vel ſimpliciter, vel in genere, ideſt, in me
thodo in qua vſurpatur, vt nego motum eſſe medium primum, ſiue, vt rectius dixerim, proximum, ſic
fateor eſſe primum in methodo phyſica. Sed ita ſe habere, vt inſinuet nos in notitiam primi motoris
per ſe, in notitiam verò ſubſtantiæ ſeparatæ ex conſecutione, & ita nob. offerat principium, quod eſt quo
quomodo in corpore, & quod vt tale, per corpus definiri oporteat. cum verò primo motori accidat, vel
inhæreat eſſe ſeparatum, ſic ex motu inueniri ſubſtantiam ſeparatam, neque ſanè quae hoc ſit accidens in
primo motore, quae enim talis ſit, eſt natura prius, ſed in hac methodo, gratia .ſ. conſiderationis, quia conſide
ratur vt primus motor. Ita verò procedere mentem. Vt enim primus ſit, & eiuſmodi eſſe debet, vt non ſit
virtus in corpore, neque mobilis, itaque explicatur per illud attributorum genus quod eſt ad aliquid, ſed
priuans, & ita eſt huiuſmodi methodi, cùm verò reſoluatur in attributum quod eſt aiens, nempe χω
ρισόν, quod eſt natura prius, nobis autem poſterius, iam degenerat in aliud genus, & affirmatione ſi
gnificatum, depoſita habitudine ad materiam, efficitur meraphyſicum. Proinde ex coni operatione, tan
quàm remota nihil obſtabit, quominus ſeparatum reſoluendo concludatur. Itaque dicemus Ariſtotelem
cenſere ex propria functione proximè concludi formam ſeparatam, ſed nihil obſtare, quominus in con
muni patefiat: talis enim vis eſt reſolutionis, quæ ab accidentib. ad initia progreditur. Ergo medio vacat
demonſtratio phyſica & nob. attributa ſeparata in iis ſignificat, quæ tametſi non re pendent ex mate
ria; nihilominus à nob. per ipſam concipiuntur & exprimuntur, neque certè natura, ſed habitudine, quam
mens noſtra ponit in ipſa, variata ex attributis phyſicis transformatur in metaphyſica: nanque vbi pri
mùm referebantur ad materiam; per ſe ipſa poſteà ſpectantur, id verò abſoluitur in 12. primæ philoſo
phiæ. Quapropter ea demonſtratio quanquam exorditur à motu, in ea demum reſoluens, quæ natura
thodi, vtpote quæ primum motorem nobis exhibeat, verùm etiam eſt aptiſsimum hormeterion ad inue
niendum ſeparatorum genus, & ad conſtituendam illam philoſophiam quæ à genere hoc ſubſtantiarum pri
ma, à medio verò demonſtrationis μετὰ τὰ φυσικὰ, & poſt naturalia nuncupatur. Profectò de huius
ſpeculationis vſu controuerſia nulla. patet enim via motus primum motorem fuiſſe compertum, ſed cùm mo
tus 8. Phyſ. duob. modis accipiatur generatim .ſ. & ſpeciatim conuerſio, quæſitum eſt, an idem pręſtet
motus generatim ſeparatus, atque conuerſio. Deinde vtrum'ne alia via confici poſsit idem theorema val
de dubitatum eſt ab Auicenna primum, mox à Theologis Latinis. Tertiò ſola'ne via motus euehat nos
in notitiam ſubſtantiæ ſeparatæ, an alia quædam attributa extrinſecus ad hoc peragendum aſſumere opor
teat, & quæ, & cuiuſmodi illa ſint. Nos exordiamur à tertio. In eo verò mihi negotium faceſsit Ariſto
telis inconſtantia qui vtatur motu ad inuentionem ſubſtantiæ ſeparatæ, cùm tamen illud eius viri perpe
tuum iudicium fuiſſe videatur ex functionib. argumentari ad eſſentias. Motus ſimplices & corpora
ſimplicia, motus aduerſi, & eſſentiæ conſimiliter: & quod firmius ſit in re noſtra ſententię de 1. de An.
qualia ſint accidentia, tales fore rerum ſubſtantias, ac definitiones, vt ſi in corpore exiſtant per corpus &
ipſa, & ſubſtantias quibus inſunt, eſſe definiendas: itaque ſi qua eſt animi functio propria, contingit ipsam
ſeparari à corpore, & ſine corpore definiri: quae ſi fuerit functio communis; vtique & vtraque definienda per
corpus. Quare patet functiones ſeparatas indicare eſſentias ſeparatas, & quæ ſunt in corpore, formas
corporeas. Nunc cùm motus ſit functio corporea, tantùm abeſt, vt deducat nos in notitiam ſubſtantiæ
ſeparatæ, vt planè futura eſſe videatur in corpore: ſemper enim ego dicam. Si eſt functio conis à corpore non
ſegregabitur. Sed eſt functio conis. ergo nec à corpore ſegregabitur. Aut igitur regula fallax; aut inutilis
hæc demonſtratio. Nam quae aliquis dicat hanc demonſtrationem non procedere ex medio vacantib. ſed
adhuc eſſe reſoluendam in aliquod medium ſeparatum, nulla eſt certè cauſſa, tùm quae ego hîc ſemper in
ſiſtam, ex medio communi non poſſe inferri, niſi commune, tùm etiam quae nulla reſolutio reperitur in
phyſicis, nec non quae eadem via vſus eſt Ariſtoteles in prima philoſophia, in qua ęquum erat, vt prome
ret medium illud proprium, atque ſeparatum. Quin etiam ſi talis eſt functio media, eaque neglecta, quæ
in Phyſicis eſſe debebat demonſtratio omnium prima, quippe de primo principio motus; ex alia pen
debit. Quare neſcio mehercle quantum huic methodo tribuendum ſit. Video ſanè ad regulam illam
dici poſſe. Si nulla eſt operatio propria, ſed omnes communes etiam principium functionis fore com
mune, ſed vt ex communi propria concludatur, & in functione communi pateat forma ſeparata, hoc
planè non perſpicio, neque me id illæ regulæ docent: hactenus enim habeo, quòd etiam ſi functio ſit commu
nis, nihilominus non obſtat ſeparationi ſubſtantiæ. Dices, at id regulis allatis non aduerſari: neque enim
hoc excluditur. At, inquam, non interim patet modus, quae vbicunque hoc fatearis, ſemper vim minuis Ari
ſtotelicæ demonſtrationis, vt efficiat id quod conatur, vel remotè, vel potius per accidens. Equidem
opinor ad inueniendam ſubſtantiam ſeparatam motum non eſſe medium prorſus conueniens, ſed ad
huc reſolui poſſe in aliud, quod ſit eo prius, accommodatum tamen ad id, vt tale medium nob. ſeſe of
ferat. Cùm verò demonſtratio ex primis bifariam ſumi poſsit vel ſimpliciter, vel in genere, ideſt, in me
thodo in qua vſurpatur, vt nego motum eſſe medium primum, ſiue, vt rectius dixerim, proximum, ſic
fateor eſſe primum in methodo phyſica. Sed ita ſe habere, vt inſinuet nos in notitiam primi motoris
per ſe, in notitiam verò ſubſtantiæ ſeparatæ ex conſecutione, & ita nob. offerat principium, quod eſt quo
quomodo in corpore, & quod vt tale, per corpus definiri oporteat. cum verò primo motori accidat, vel
inhæreat eſſe ſeparatum, ſic ex motu inueniri ſubſtantiam ſeparatam, neque ſanè quae hoc ſit accidens in
primo motore, quae enim talis ſit, eſt natura prius, ſed in hac methodo, gratia .ſ. conſiderationis, quia conſide
ratur vt primus motor. Ita verò procedere mentem. Vt enim primus ſit, & eiuſmodi eſſe debet, vt non ſit
virtus in corpore, neque mobilis, itaque explicatur per illud attributorum genus quod eſt ad aliquid, ſed
priuans, & ita eſt huiuſmodi methodi, cùm verò reſoluatur in attributum quod eſt aiens, nempe χω
ρισόν, quod eſt natura prius, nobis autem poſterius, iam degenerat in aliud genus, & affirmatione ſi
gnificatum, depoſita habitudine ad materiam, efficitur meraphyſicum. Proinde ex coni operatione, tan
quàm remota nihil obſtabit, quominus ſeparatum reſoluendo concludatur. Itaque dicemus Ariſtotelem
cenſere ex propria functione proximè concludi formam ſeparatam, ſed nihil obſtare, quominus in con
muni patefiat: talis enim vis eſt reſolutionis, quæ ab accidentib. ad initia progreditur. Ergo medio vacat
demonſtratio phyſica & nob. attributa ſeparata in iis ſignificat, quæ tametſi non re pendent ex mate
ria; nihilominus à nob. per ipſam concipiuntur & exprimuntur, neque certè natura, ſed habitudine, quam
mens noſtra ponit in ipſa, variata ex attributis phyſicis transformatur in metaphyſica: nanque vbi pri
mùm referebantur ad materiam; per ſe ipſa poſteà ſpectantur, id verò abſoluitur in 12. primæ philoſo
phiæ. Quapropter ea demonſtratio quanquam exorditur à motu, in ea demum reſoluens, quæ natura