Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="67"/>
                <arrow.to.target n="marg614"/>
                <lb/>
              quà ſtudioſus. </s>
              <s>Secundò quà ſub certa ratione conſideratur, & in certum genus refertur. </s>
              <s>velut
                <lb/>
              ſi ſpectetur, quòd ſit ſubſtantia in qua fons inſit & origo motus. </s>
              <s>Tertiò quoque ſimpliciter ſci­
                <lb/>
              tur, vbi in eo genere ſub propria ratione ſpectetur, vt quatenus homo. </s>
              <s>Quantum certè attinet ad
                <lb/>
              primum illum modum ſciendi ſimpliciter, vel id omnes ſcientiæ præſtant vnà, & omnes artes &
                <lb/>
              facultates, aut vna erit ſcientia quæ omnem conſiderandi rationem complectetur, qualem non­
                <lb/>
              nulli ponunt, qui vniuerſam contemplationem in tres partes diſtributam eſſe volunt, non ex re­
                <lb/>
              rum natura, ſed ex vſu noſtro, & ob doctrinæ commoditatem, ob quam ſanè cauſſam ſæpe fit, vt
                <lb/>
              id quod vnius eſt methodi & loci, in aliam methodum locumúe transferatur, aut aliunde tracta­
                <lb/>
              tum petatur. </s>
              <s>ita dicunt primum philoſophum tranſumpſiſſe rationes ex 8. Phyſ. & vocis tracta­
                <lb/>
              tionem quæ loci illius propria eſt in qua ſenſilium natura declaratur, accipi è 2. de Anim. </s>
              <s>necnon
                <lb/>
              vim ridiculorum quæ ipſius eſt oratoris, à poëtarum arte deſumptam. </s>
              <s>Nec ratio deeſt qua con­
                <lb/>
              firment illud admirabile. </s>
              <s>Quandò ſcientiæ ſe habent veluti res. </s>
              <s>Sed vnum eſt omnium genus ſi­
                <lb/>
              ue vniuocum, ſiue ad vnum, nihil refert ad ſtatuendum ſcientiæ ſubiectum, nimirum ens. </s>
              <s>Ergo
                <lb/>
              & vna ſcientia, cuius reliquæ ſint partes, quemadmodum reliqua entia ſunt partes entis. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="quã">quam</expan>
                <lb/>
              ſit hoc falſum, rerum obiectarum varietas monſtrat, difformitas principiorum & diſsimilis de­
                <lb/>
              monſtrandi modus, vnde ſcientię diſtinguuntur, vt anteà viſum eſt. </s>
              <s>quid enim cum rebus diuinis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg615"/>
                <lb/>
              habet affinitatis, quòd æqualibus demptis ab aliis æqualibus reſidua ſint æqualia? </s>
              <s>& accuratio re­
                <lb/>
              quiritur in mathematicis, quæ negligitur in prima philoſophia propter illiberalitatem. </s>
              <s>naturalis
                <lb/>
              flagitat demonſtrationes quæ cum ſenſu conueniant, Naturalis & mathematica res ſpeciatim
                <lb/>
              tractant; vniuersè prima philoſophia. </s>
              <s>& omnes tractare ſcientias, vt aliqua res reneatur, præter­
                <lb/>
              quàm quòd erit Stoicorum dogmate inſiſtere, quòd idem quem
                <expan abbr="ſapiẽtem">ſapientem</expan>
              eſſe volunt, & rex erit
                <lb/>
              bonus, & ſutor bonus, quod riſu explodendum eſt; etiam cogetur primus philoſophus deſcende­
                <lb/>
              re ad particularem cuiuſque rei conſiderationem, vt cum ſpectabit hominem quatenus eſt ens,
                <lb/>
              quod nos nulla ratione approbamus, tùm etiam ſcientiæ non habebunt præfinitas interrogatio­
                <lb/>
              nes, ſed ſciens de omni quæſtione diſſerere valebit. </s>
              <s>Quòd ſi id ab Ariſtotele perpetuò negatum.
                <lb/>
              </s>
              <s>atque id ipſum acceptum de ſecundo genere ſciendi ſimpliciter; planum eſt Ariſtotelem non no­
                <lb/>
              uiſſe primum ſciendi modum; ſed planè ſecundum accepiſſe ſub quo tertius item continetur:
                <expan abbr="">nam</expan>
                <lb/>
              ſupponitur in quaque demonſtratione ratio generalis eius generis quod in ea ſcientia tractatur,
                <lb/>
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>propriis veſtitur attributis. </s>
              <s>Nam quòd vna ſit ſcientia, quia ſit vnum rerum omnium genus;
                <lb/>
              nihil officit planè, etenim ſpectare licet res, vel vt habent inter ſe ordinem prædicationis, vel vt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg616"/>
                <lb/>
              habent in ſeipſis rationem ſcibilis. </s>
              <s>vt ſcibiles autem habent certos terminos quibus continentur,
                <lb/>
              & certos tractandi modos. </s>
              <s>At ens cętera complectitur vt prædicabile, vnde ſcientiarum partitio
                <lb/>
              non accipitur. </s>
              <s>Non ſequitur igitur, vt etiam ſi ens de omnibus prædicetur; ſit vna ſcientia com­
                <lb/>
              munis. </s>
              <s>Igitur accipiamus ſecundum genus ſciendi ſimpliciter quod ab Ariſtotele definitum fuiſ­
                <lb/>
              ſe credimus: & cùm duo ſint cauſſarum ordines, primus qui poſitus eſt in quatuor diuerſis gene­
                <lb/>
              ribus, alter qui gradibus cauſſarum generis eiuſdem conſiſtit; ſi primum ordinem ſpectemus, ita
                <lb/>
              decernetur. </s>
              <s>Effectum, ſeu quæſtionem non eſſe neceſſariò reſoluendam in ſingula genera cauſſa­
                <lb/>
              rum, ſed in ea duntaxat à quibus pendet. </s>
              <s>Cauendum verò eſſe, vt omnia ſub illa ratione ponan­
                <lb/>
              tur quæ illius ſcientiæ propria eſt in qua verſamur. </s>
              <s>vt ſi de re naturali, quatenus eſt huiuſmodi,
                <lb/>
              quæramus; eius ſcientiam conſequemur ex iis ipſis cauſsis quæ pertinent ad rem illam
                <expan abbr="conſtituẽ-dam">conſtituen­
                  <lb/>
                dam</expan>
              , quatenus hæc omnia continent rationem motus quo naturalis ſcientia determinatur. </s>
              <s>Ita
                <lb/>
              fiet vt mathematicus tractans quantum, etiam ſi quantum ab efficiente producatur; & ſit formę
                <lb/>
              inſtrumentum,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>materiæ extentæ terminus, nihil horum attinget; quia repudiant hęc ab­
                <lb/>
              ſtractionem & immobilitatem quam conſectatur mathematicus. </s>
              <s>Verùm quod ſpectat ad cauſſa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg617"/>
                <lb/>
              rum gradus, res ipſa reſoluenda eſt in cauſſas vſque ſummas; modo tamen cauſſæ per ſe ad effe­
                <lb/>
              ctum dirigantur. </s>
              <s>ſi minus; quantumuis ſe conſequantur, non omnes accipiendæ ſunt. </s>
              <s>vtputa,
                <lb/>
              inuentio theſauri, cauſſam habet proximam nimirum effoſsionem, effoſsio quoque
                <expan abbr="certã">certam</expan>
              habet
                <lb/>
              cauſſam, nempe ruſticum effodientem. </s>
              <s>Inuentio tamen theſauri per ſe à ruſtico effodiente non
                <lb/>
              pendet, ſiquidem theſaurus præter ſpem
                <expan abbr="conſiliumq́">conſiliumque</expan>
              . </s>
              <s>effodientis inuentus fuerit. </s>
              <s>Quamuis ergo
                <lb/>
              ſit alia prima cauſſa effoſsionis, non neceſſe eſt ab ea per ſe pendere effoſsionis effectum, quando­
                <lb/>
              quidem prima illa cauſſa non huc per ſe contendit, ſed per accidens ſolùm, effodiebat enim ruſti­
                <lb/>
              cus terram, vt ſereret arbores, arborum ſatio per ſe optabatur; ſed dum ſationis gratia foderet,
                <lb/>
              euenit fortuito, vt theſaurum inueniret. </s>
              <s>Atque ita etiam ſi in infinitum indiuidua ſibi ſuccedant,
                <lb/>
              poſteriora tamen exiſtunt, & cognoſci poſſunt; proptereà quòd etſi alterum ex altero naſcitur in
                <lb/>
              infinitum: vt à Saturno Iuppiter, à Ioue Tantalus, non tamen Saturnus eſt per ſe cauſſa Tantali,
                <lb/>
              ſed per accidens. </s>
              <s>Quocirca non cogimur diſſoluere poſterius hoc indiuiduum in reliqua omnia
                <lb/>
              præcedentia, nec in immenſum, ſed in illis cauſsis acquieſcimus quas per ſe nouimus ad eius in­
                <lb/>
              diuidui
                <expan abbr="propagationẽ">propagationem</expan>
              concurrere. </s>
              <s>Proinde etiam ſi Ariſtoteles omnes cauſſas in demonſtratione
                <lb/>
              definitioneúe ſumendas ſignificauerit, eius ſententiam vt collectim,
                <expan abbr="">non</expan>
              diſtributiuè
                <expan abbr="pronuntiatã">pronuntiatam</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>