Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
81
81
82
82
83
83
84
84
85
85
86
86
87
87
88
88
89
89
90
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="67"/>
                <arrow.to.target n="marg614"/>
                <lb/>
              quà ſtudioſus. </s>
              <s>Secundò quà ſub certa ratione conſideratur, & in certum genus refertur. </s>
              <s>velut
                <lb/>
              ſi ſpectetur, quòd ſit ſubſtantia in qua fons inſit & origo motus. </s>
              <s>Tertiò quoque ſimpliciter ſci­
                <lb/>
              tur, vbi in eo genere ſub propria ratione ſpectetur, vt quatenus homo. </s>
              <s>Quantum certè attinet ad
                <lb/>
              primum illum modum ſciendi ſimpliciter, vel id omnes ſcientiæ præſtant vnà, & omnes artes &
                <lb/>
              facultates, aut vna erit ſcientia quæ omnem conſiderandi rationem complectetur, qualem non­
                <lb/>
              nulli ponunt, qui vniuerſam contemplationem in tres partes diſtributam eſſe volunt, non ex re­
                <lb/>
              rum natura, ſed ex vſu noſtro, & ob doctrinæ commoditatem, ob quam ſanè cauſſam ſæpe fit, vt
                <lb/>
              id quod vnius eſt methodi & loci, in aliam methodum locumúe transferatur, aut aliunde tracta­
                <lb/>
              tum petatur. </s>
              <s>ita dicunt primum philoſophum tranſumpſiſſe rationes ex 8. Phyſ. & vocis tracta­
                <lb/>
              tionem quæ loci illius propria eſt in qua ſenſilium natura declaratur, accipi è 2. de Anim. </s>
              <s>necnon
                <lb/>
              vim ridiculorum quæ ipſius eſt oratoris, à poëtarum arte deſumptam. </s>
              <s>Nec ratio deeſt qua con­
                <lb/>
              firment illud admirabile. </s>
              <s>Quandò ſcientiæ ſe habent veluti res. </s>
              <s>Sed vnum eſt omnium genus ſi­
                <lb/>
              ue vniuocum, ſiue ad vnum, nihil refert ad ſtatuendum ſcientiæ ſubiectum, nimirum ens. </s>
              <s>Ergo
                <lb/>
              & vna ſcientia, cuius reliquæ ſint partes, quemadmodum reliqua entia ſunt partes entis. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="quã">quam</expan>
                <lb/>
              ſit hoc falſum, rerum obiectarum varietas monſtrat, difformitas principiorum & diſsimilis de­
                <lb/>
              monſtrandi modus, vnde ſcientię diſtinguuntur, vt anteà viſum eſt. </s>
              <s>quid enim cum rebus diuinis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg615"/>
                <lb/>
              habet affinitatis, quòd æqualibus demptis ab aliis æqualibus reſidua ſint æqualia? </s>
              <s>& accuratio re­
                <lb/>
              quiritur in mathematicis, quæ negligitur in prima philoſophia propter illiberalitatem. </s>
              <s>naturalis
                <lb/>
              flagitat demonſtrationes quæ cum ſenſu conueniant, Naturalis & mathematica res ſpeciatim
                <lb/>
              tractant; vniuersè prima philoſophia. </s>
              <s>& omnes tractare ſcientias, vt aliqua res reneatur, præter­
                <lb/>
              quàm quòd erit Stoicorum dogmate inſiſtere, quòd idem quem
                <expan abbr="ſapiẽtem">ſapientem</expan>
              eſſe volunt, & rex erit
                <lb/>
              bonus, & ſutor bonus, quod riſu explodendum eſt; etiam cogetur primus philoſophus deſcende­
                <lb/>
              re ad particularem cuiuſque rei conſiderationem, vt cum ſpectabit hominem quatenus eſt ens,
                <lb/>
              quod nos nulla ratione approbamus, tùm etiam ſcientiæ non habebunt præfinitas interrogatio­
                <lb/>
              nes, ſed ſciens de omni quæſtione diſſerere valebit. </s>
              <s>Quòd ſi id ab Ariſtotele perpetuò negatum.
                <lb/>
              </s>
              <s>atque id ipſum acceptum de ſecundo genere ſciendi ſimpliciter; planum eſt Ariſtotelem non no­
                <lb/>
              uiſſe primum ſciendi modum; ſed planè ſecundum accepiſſe ſub quo tertius item continetur:
                <expan abbr="">nam</expan>
                <lb/>
              ſupponitur in quaque demonſtratione ratio generalis eius generis quod in ea ſcientia tractatur,
                <lb/>
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>propriis veſtitur attributis. </s>
              <s>Nam quòd vna ſit ſcientia, quia ſit vnum rerum omnium genus;
                <lb/>
              nihil officit planè, etenim ſpectare licet res, vel vt habent inter ſe ordinem prædicationis, vel vt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg616"/>
                <lb/>
              habent in ſeipſis rationem ſcibilis. </s>
              <s>vt ſcibiles autem habent certos terminos quibus continentur,
                <lb/>
              & certos tractandi modos. </s>
              <s>At ens cętera complectitur vt prædicabile, vnde ſcientiarum partitio
                <lb/>
              non accipitur. </s>
              <s>Non ſequitur igitur, vt etiam ſi ens de omnibus prædicetur; ſit vna ſcientia com­
                <lb/>
              munis. </s>
              <s>Igitur accipiamus ſecundum genus ſciendi ſimpliciter quod ab Ariſtotele definitum fuiſ­
                <lb/>
              ſe credimus: & cùm duo ſint cauſſarum ordines, primus qui poſitus eſt in quatuor diuerſis gene­
                <lb/>
              ribus, alter qui gradibus cauſſarum generis eiuſdem conſiſtit; ſi primum ordinem ſpectemus, ita
                <lb/>
              decernetur. </s>
              <s>Effectum, ſeu quæſtionem non eſſe neceſſariò reſoluendam in ſingula genera cauſſa­
                <lb/>
              rum, ſed in ea duntaxat à quibus pendet. </s>
              <s>Cauendum verò eſſe, vt omnia ſub illa ratione ponan­
                <lb/>
              tur quæ illius ſcientiæ propria eſt in qua verſamur. </s>
              <s>vt ſi de re naturali, quatenus eſt huiuſmodi,
                <lb/>
              quæramus; eius ſcientiam conſequemur ex iis ipſis cauſsis quæ pertinent ad rem illam
                <expan abbr="conſtituẽ-dam">conſtituen­
                  <lb/>
                dam</expan>
              , quatenus hæc omnia continent rationem motus quo naturalis ſcientia determinatur. </s>
              <s>Ita
                <lb/>
              fiet vt mathematicus tractans quantum, etiam ſi quantum ab efficiente producatur; & ſit formę
                <lb/>
              inſtrumentum,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>materiæ extentæ terminus, nihil horum attinget; quia repudiant hęc ab­
                <lb/>
              ſtractionem & immobilitatem quam conſectatur mathematicus. </s>
              <s>Verùm quod ſpectat ad cauſſa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg617"/>
                <lb/>
              rum gradus, res ipſa reſoluenda eſt in cauſſas vſque ſummas; modo tamen cauſſæ per ſe ad effe­
                <lb/>
              ctum dirigantur. </s>
              <s>ſi minus; quantumuis ſe conſequantur, non omnes accipiendæ ſunt. </s>
              <s>vtputa,
                <lb/>
              inuentio theſauri, cauſſam habet proximam nimirum effoſsionem, effoſsio quoque
                <expan abbr="certã">certam</expan>
              habet
                <lb/>
              cauſſam, nempe ruſticum effodientem. </s>
              <s>Inuentio tamen theſauri per ſe à ruſtico effodiente non
                <lb/>
              pendet, ſiquidem theſaurus præter ſpem
                <expan abbr="conſiliumq́">conſiliumque</expan>
              . </s>
              <s>effodientis inuentus fuerit. </s>
              <s>Quamuis ergo
                <lb/>
              ſit alia prima cauſſa effoſsionis, non neceſſe eſt ab ea per ſe pendere effoſsionis effectum, quando­
                <lb/>
              quidem prima illa cauſſa non huc per ſe contendit, ſed per accidens ſolùm, effodiebat enim ruſti­
                <lb/>
              cus terram, vt ſereret arbores, arborum ſatio per ſe optabatur; ſed dum ſationis gratia foderet,
                <lb/>
              euenit fortuito, vt theſaurum inueniret. </s>
              <s>Atque ita etiam ſi in infinitum indiuidua ſibi ſuccedant,
                <lb/>
              poſteriora tamen exiſtunt, & cognoſci poſſunt; proptereà quòd etſi alterum ex altero naſcitur in
                <lb/>
              infinitum: vt à Saturno Iuppiter, à Ioue Tantalus, non tamen Saturnus eſt per ſe cauſſa Tantali,
                <lb/>
              ſed per accidens. </s>
              <s>Quocirca non cogimur diſſoluere poſterius hoc indiuiduum in reliqua omnia
                <lb/>
              præcedentia, nec in immenſum, ſed in illis cauſsis acquieſcimus quas per ſe nouimus ad eius in­
                <lb/>
              diuidui
                <expan abbr="propagationẽ">propagationem</expan>
              concurrere. </s>
              <s>Proinde etiam ſi Ariſtoteles omnes cauſſas in demonſtratione
                <lb/>
              definitioneúe ſumendas ſignificauerit, eius ſententiam vt collectim,
                <expan abbr="">non</expan>
              diſtributiuè
                <expan abbr="pronuntiatã">pronuntiatam</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>