1doceamus quomodo cogatur.
Cogitur autem
à calido, non quidem diſſipante, ſed attra
hente. Id autem inferius docebimus.
à calido, non quidem diſſipante, ſed attra
hente. Id autem inferius docebimus.
Itaque vt ad rem propoſitam reuertar, ſub
aqua, prima fit miſtio in terra, & ( vt di
xi ) in montibus maximé, & miſtorum di
uerſorum generatio. Miſtio autem eſt pro
priè hîc dicta. Nam cùm quatuor modis
contingat: alia enim eſt diſſimilium, for
mámque mutantium, & vocatur generatio
de qua hîc ſermonem habebimus: alia ve
rò eorum quæ ſunt diſſimilia, nec formam
mutant omnia, quæ ſi liquidorum ſit, vo
catur craſſis, vt cùm aqua & vinum miſcen
tur: ſi autem ſit ſiccorum, vocatur miſtio, vt
cùm milium, & triticum, & auena ſimul iun
guntur: & ſi ſimilia ſint, aceruus vocabi
tur: & hoc eſt quartum miſtionis genus,
vt cùm frumentum ſimul cogitur in cu
mulum.
aqua, prima fit miſtio in terra, & ( vt di
xi ) in montibus maximé, & miſtorum di
uerſorum generatio. Miſtio autem eſt pro
priè hîc dicta. Nam cùm quatuor modis
contingat: alia enim eſt diſſimilium, for
mámque mutantium, & vocatur generatio
de qua hîc ſermonem habebimus: alia ve
rò eorum quæ ſunt diſſimilia, nec formam
mutant omnia, quæ ſi liquidorum ſit, vo
catur craſſis, vt cùm aqua & vinum miſcen
tur: ſi autem ſit ſiccorum, vocatur miſtio, vt
cùm milium, & triticum, & auena ſimul iun
guntur: & ſi ſimilia ſint, aceruus vocabi
tur: & hoc eſt quartum miſtionis genus,
vt cùm frumentum ſimul cogitur in cu
mulum.
Antequàm autem de perfecta loquar mi
ſtione, de craſi, vt ſenſui magis manifeſta,
ſermonem ſum habiturus. Diximus vinum
aquæ miſtum per craſim miſceri: nam cum
neutra ſubſtantia pereat, forma etiam vini
remanet. Itaque ne corporum mutuus da
retur ingreſſus, aut diuiſio ad minima, ita
vt corpora conſtarent ex indiuiduis parti
bus, neceſſe fuit, vt rectè Ariſtoteles de
augmento cenſet, formam augeri, non au
tem materiam. Nam cùm minimo aliquid
adiicitur, totum miſceri eſt impoſſibile.
Nam ſi formæ corporeæ miſcerentur, cor
pora ſe penetrarent. Sed vt in vino aquæ mi
ſto forma vini vbique conſpicitur, tametſi
vini corpus vbique non ſit, ſic contingit in
vera miſtione: nam ( vt dixi ) aqua non ve
rè vino miſcetur. Eorum enim quæ verè
miſcentur, formas omnes ſaltem ex parte
perire neceſſe eſt. At vini forma nequaquam
perit. Oſtendit experimentum, aquam vino
non perfectè miſceri. Quòd ſi linteum vino
aquæ miſto imponatur, promineátque extra
vrceum, aqua è vaſe tota aſcendit per lin
teum, ſyncerúmque relinquit in calice vi
num. Quo experimento proditur dilutum
à puro: nec poſſet hoc fieri, ſi vnum, &
aqua miſcerentur. Rurſus aqua calicis imum
petit, ob idque inſipidus in fundo potus: &
melius ong è, aquæ vinum, quàm vino aquam
ſuperinfundere. Atſi ſenſim vinum aquæ
imponas, ſupernatabit non ſolùm argumen
to dicto, ſed quòd ſi aquæ panis cruſtulum
priùs ſuperimponens ſuper cruſtulum ſen
ſim effundas vinum, videbis non obſcurè
etiam detracto cruſtulo vinum aquæ ſu
pernatare, nulla prorſus miſtione inita.
Ergo licet hæc tria ſeorſum in calice inſpi
cere: atque vinum ſub oleo, & ſub vino
aquam.
ſtione, de craſi, vt ſenſui magis manifeſta,
ſermonem ſum habiturus. Diximus vinum
aquæ miſtum per craſim miſceri: nam cum
neutra ſubſtantia pereat, forma etiam vini
remanet. Itaque ne corporum mutuus da
retur ingreſſus, aut diuiſio ad minima, ita
vt corpora conſtarent ex indiuiduis parti
bus, neceſſe fuit, vt rectè Ariſtoteles de
augmento cenſet, formam augeri, non au
tem materiam. Nam cùm minimo aliquid
adiicitur, totum miſceri eſt impoſſibile.
Nam ſi formæ corporeæ miſcerentur, cor
pora ſe penetrarent. Sed vt in vino aquæ mi
ſto forma vini vbique conſpicitur, tametſi
vini corpus vbique non ſit, ſic contingit in
vera miſtione: nam ( vt dixi ) aqua non ve
rè vino miſcetur. Eorum enim quæ verè
miſcentur, formas omnes ſaltem ex parte
perire neceſſe eſt. At vini forma nequaquam
perit. Oſtendit experimentum, aquam vino
non perfectè miſceri. Quòd ſi linteum vino
aquæ miſto imponatur, promineátque extra
vrceum, aqua è vaſe tota aſcendit per lin
teum, ſyncerúmque relinquit in calice vi
num. Quo experimento proditur dilutum
à puro: nec poſſet hoc fieri, ſi vnum, &
aqua miſcerentur. Rurſus aqua calicis imum
petit, ob idque inſipidus in fundo potus: &
melius ong è, aquæ vinum, quàm vino aquam
ſuperinfundere. Atſi ſenſim vinum aquæ
imponas, ſupernatabit non ſolùm argumen
to dicto, ſed quòd ſi aquæ panis cruſtulum
priùs ſuperimponens ſuper cruſtulum ſen
ſim effundas vinum, videbis non obſcurè
etiam detracto cruſtulo vinum aquæ ſu
pernatare, nulla prorſus miſtione inita.
Ergo licet hæc tria ſeorſum in calice inſpi
cere: atque vinum ſub oleo, & ſub vino
aquam.
Quamobrem quærere iurè licet, quid ex
his tenuius. Nam loci cauſa, ſi quòd le
uius eſt ſuperſtat, oleum vino, vinum aqua
leuius eſt. Suadet & hoc, quòd oleum
promptè ardeat, aqua nunquam, vinum
medio modo ſe habet. Accedit quòd vinum
oleo, Galeno teſte, parte nona eſt grauius:
cùm enim vas olei libras nouem continens,
effuſo oleo vino impleueris, vinum pondus
decem librarum æquabit. Itaque nihil oleo
ad vitæ longitudinem præſtantius, quòd te
nuiſſimum ſit, pinguiſſimum, ac excremen
torum expers: vnde fit, vt propter pingue
dinem, ac tenuitatem, calorem naturalem
maximè accendat: ob ſinceritatem autem,
calorem ipſum minimè fatiget, & vias non
obſtruat. Quæ duo impedimenta, ad vitæ
breuitatem multum faciunt. Valeat igitur
mulſum, cum oleo, vti licuerit. Optimum
enim eſt, nulla prorſus excrementa gigne
re: quòd illi proximum eſt, genita protinus
eieciſſe. Tantum enim detrimenti affert ex
crementa retinuiſſe, vt vrina retenta lapi
dem ſoleat procreare: ob id ludo, lectioni
bus, ſcribendó que aſſueti, facilè eo morbi
genere corripiuntur. Non expellere verò
ſuperflua, quandoque etiam mortem affert
præſentaneum. Oleum igitur vitæ tot mo
dis conducit. Quartum tenuitatis olei argu
mentum eſt, quòd facilè penetret. Seris
ob id imponitur, vt facilè vertantur claues.
Contraria ratione halinitrum ceræ miſtum
liquefactæ prohibet, ne omninò ocreæ tranſ
mittant aquam, ſi ipſis diu ad ignem ac
diligenter imbuantur: oportet autem hali
nitrum tenuiſſimè contritum eſſe. At ſi ce
ræ pingue aliquid miſcueris, adhuc melius
erit.
his tenuius. Nam loci cauſa, ſi quòd le
uius eſt ſuperſtat, oleum vino, vinum aqua
leuius eſt. Suadet & hoc, quòd oleum
promptè ardeat, aqua nunquam, vinum
medio modo ſe habet. Accedit quòd vinum
oleo, Galeno teſte, parte nona eſt grauius:
cùm enim vas olei libras nouem continens,
effuſo oleo vino impleueris, vinum pondus
decem librarum æquabit. Itaque nihil oleo
ad vitæ longitudinem præſtantius, quòd te
nuiſſimum ſit, pinguiſſimum, ac excremen
torum expers: vnde fit, vt propter pingue
dinem, ac tenuitatem, calorem naturalem
maximè accendat: ob ſinceritatem autem,
calorem ipſum minimè fatiget, & vias non
obſtruat. Quæ duo impedimenta, ad vitæ
breuitatem multum faciunt. Valeat igitur
mulſum, cum oleo, vti licuerit. Optimum
enim eſt, nulla prorſus excrementa gigne
re: quòd illi proximum eſt, genita protinus
eieciſſe. Tantum enim detrimenti affert ex
crementa retinuiſſe, vt vrina retenta lapi
dem ſoleat procreare: ob id ludo, lectioni
bus, ſcribendó que aſſueti, facilè eo morbi
genere corripiuntur. Non expellere verò
ſuperflua, quandoque etiam mortem affert
præſentaneum. Oleum igitur vitæ tot mo
dis conducit. Quartum tenuitatis olei argu
mentum eſt, quòd facilè penetret. Seris
ob id imponitur, vt facilè vertantur claues.
Contraria ratione halinitrum ceræ miſtum
liquefactæ prohibet, ne omninò ocreæ tranſ
mittant aquam, ſi ipſis diu ad ignem ac
diligenter imbuantur: oportet autem hali
nitrum tenuiſſimè contritum eſſe. At ſi ce
ræ pingue aliquid miſcueris, adhuc melius
erit.
Sed ad propoſitam diſputationem redeo.
Namque tria ſunt, quæ aquam & oleo, &
vno tenuiorem eſſe oſtendunt. Primùm,
quòd ſi aqua & oleum miſceantur, ignique
in vaſe ſuperponantur, priùs tota abſumi
tur aqua, quàm olei fermè ſtilla, cùm ta
men aqua frigiditate ſua magis repugnet, &
in imo poſita minus recipiat caloris, cùm
lebes ibi frigeat, nec vix poſſit exhalare
oleo oppreſſa, etiamſi in aërem vertatur. Se
cundum, quòd vt quis aquam ebiberit æſta
te, protinus per ſudorem prodit: non ſic
oleum, vinúmve. Tertium, quòd ſit magis
perſpicua vtriſque. Sed perſpicuitatis cau
ſa eſt, quòd colore careat: celeris reſolu
tionis, quòd minimè pinguis ſit: ſudoris,
quòd non nutritat, & quòd ob frigus ca
lidum iam diſſolutum humorem foras pro
trudat: neque ipſa exit, ſed tantum mo
do expellit feruentem humoris ſeroſam par
tem.
Namque tria ſunt, quæ aquam & oleo, &
vno tenuiorem eſſe oſtendunt. Primùm,
quòd ſi aqua & oleum miſceantur, ignique
in vaſe ſuperponantur, priùs tota abſumi
tur aqua, quàm olei fermè ſtilla, cùm ta
men aqua frigiditate ſua magis repugnet, &
in imo poſita minus recipiat caloris, cùm
lebes ibi frigeat, nec vix poſſit exhalare
oleo oppreſſa, etiamſi in aërem vertatur. Se
cundum, quòd vt quis aquam ebiberit æſta
te, protinus per ſudorem prodit: non ſic
oleum, vinúmve. Tertium, quòd ſit magis
perſpicua vtriſque. Sed perſpicuitatis cau
ſa eſt, quòd colore careat: celeris reſolu
tionis, quòd minimè pinguis ſit: ſudoris,
quòd non nutritat, & quòd ob frigus ca
lidum iam diſſolutum humorem foras pro
trudat: neque ipſa exit, ſed tantum mo
do expellit feruentem humoris ſeroſam par
tem.
At dices Ariſtotelem ſentire, quòd aqua
oleo ſit tenuior. Sed per tenue, rarum ac
minimè viſcidum, vel etiam non coactum
intellexit. Vinum forſan aquæ, quòd ſu
pernatet, præferet: id tamen non demon
ſtrat: nam & pinguedo aquæ ſuperſtat, quo
niam coacta eſt: nec enim deſcendit quod
tenax eſt, vt nec tenuis plumbea lamina:
nam quæ pinguia ſunt, non merguntur,
etiam ſi grauiora eſſent, non ſolùm quòd aë
rem contineant, ſed etiam quòd ſimul deſ
cendere coguntur. His omnibus ſerum eſt
longè tenuius, nam ſi ferueat, celerri
mè abſumitur: vnde plus multo aſſumere
ſolent in decoctis: aut his maximè con
gruit, quæ non diu coqui poſtulant. Ergo
talia cùm vix miſceantur, craſim nunquam
facient.
oleo ſit tenuior. Sed per tenue, rarum ac
minimè viſcidum, vel etiam non coactum
intellexit. Vinum forſan aquæ, quòd ſu
pernatet, præferet: id tamen non demon
ſtrat: nam & pinguedo aquæ ſuperſtat, quo
niam coacta eſt: nec enim deſcendit quod
tenax eſt, vt nec tenuis plumbea lamina:
nam quæ pinguia ſunt, non merguntur,
etiam ſi grauiora eſſent, non ſolùm quòd aë
rem contineant, ſed etiam quòd ſimul deſ
cendere coguntur. His omnibus ſerum eſt
longè tenuius, nam ſi ferueat, celerri
mè abſumitur: vnde plus multo aſſumere
ſolent in decoctis: aut his maximè con
gruit, quæ non diu coqui poſtulant. Ergo
talia cùm vix miſceantur, craſim nunquam
facient.