1
motum quempiam continuum eſſe contingat: & quínam hic ſit. Prætereà cùm debeat eſſe primus,
quis item ſit aliorum omnium primus: is enim qui talis fuerit, ille erit quem primus motor efficiet. ex
quo etiam tanquam ex officio ſuo, aliquid de natura motoris primi decernetur; eam verò lationem eſſe
luculenter oſtendit nob. Ariſtoteles. Ratio generalis eſt, quoniam prius eſt origine, natura, & eſſen
tia. Motus autem omnibus hiſce modis eſt prior, oportet enim ad generationem cæteroſque. motus ad mini
ſtrandos intercedere certam habitudinem agentis ad patiens quæ motu comparatur. Itaque Epicurus
ob generationem quoq ue poſuit inane, quòd vt perficeretur, neceſſe erat loca mutare.
motum quempiam continuum eſſe contingat: & quínam hic ſit. Prætereà cùm debeat eſſe primus,
quis item ſit aliorum omnium primus: is enim qui talis fuerit, ille erit quem primus motor efficiet. ex
quo etiam tanquam ex officio ſuo, aliquid de natura motoris primi decernetur; eam verò lationem eſſe
luculenter oſtendit nob. Ariſtoteles. Ratio generalis eſt, quoniam prius eſt origine, natura, & eſſen
tia. Motus autem omnibus hiſce modis eſt prior, oportet enim ad generationem cæteroſque. motus ad mini
ſtrandos intercedere certam habitudinem agentis ad patiens quæ motu comparatur. Itaque Epicurus
ob generationem quoq ue poſuit inane, quòd vt perficeretur, neceſſe erat loca mutare.
Etiam diuturnius minus diuturno præſtantius eſt, lationem verò omnib. eſſe diuturniorem motus cę
leſtis oſtendit. Item etſi in indiuiduo motus ſequitur alias mutationes, at ſimpliciter omnibus antece
dit. Ad extremum fit hic motus cum ſalutæ ſubſtantiæ, cùm cæteroqui reliquæ mutationes aut cum per
nicie ſubſtantiæ coniunctæ ſint, aut ad illam inſtitutæ. proinde vita & ἐνέργεια propriè dicta eſt latio
ab Ariſtotele. a At cùm eam veſtigemus quæ prima futura ſit inter lationes, eius autem multæ diffe
rentiæ numerentur: nam quædam ſecundùm naturam ſunt; aliæ contrà, & ex his quæ ſecundùm natu
ram nonnullæ ſimplices, aliæ mixtæ, & ſimplicium illæ rectæ, hæ verò in orbem, cùm etiam inter has
aliquis ordo ponatur; profectò primam illam quæ fuerit ex his, eam fore credemus quam mox inda
gamus. Porrò neque contra naturam, neque mixtam eam eſſe putabimus, quandoquidem id quod
contra naturam eſt, eo poſterius eſt quod eſt ſecundùm naturam, & mixtum conſtat è ſimplicib. quo
fit, vt, niſi vtrique motus, è quibus componuntur continui ſint, neque item mixtus continuus eſſe queat:
ergo ſimplicem quendam motum hunc eſſe oportet, ſeu rectus ille ſit, ſiue fiat in gyrum. atqui mox
perſpicies illum alium eſſe non poſſe, quàm conuerſionem; id verò ex tali progreſſu conſtabit, vt
oſtendamus hunc ſolum, neque vllum quempiam alium eſſe continuum: talis enim eſſe vult ille qui pri
mus, & vnus, atque ille quidem æternus futurus fit, vt quaſi demonſtratio noſtra ſic conſtruatur. Mo
tus primus vnus eſſe vult, & perpetuus, ob eamque. cauſſam continuus. Sed motus recti non poſſunt eſſe
continui: quare neque perpetui, neque primi. Cùm verò ad vtranque propoſitionem modus neceſsitatis
verè poſsit adiungi, concluſionem quoque neceſſariam verè inferri perſuadebimur. Mox conuerſa ma
iore. Qui motus eſt continuus ęternus eſt, & omnium primus: at ſola conuerſio motus eſt continuus,
& æternus: ergo eſt omnium prima. vbi ſiue propoſitio fuerit neceſſaria, ſeu de his quæ fieri poſsint,
& aſſumptio contingens accipiatur, fuerit item concluſio contingens: conuerſionem .ſ. eſſe poſſe con
tinuam, atque perpetuam. quae ſi eſſe poteſt, ſi ita ponatur, nil abſurdi planè conſequetur. Vbi enim duo
quædam ita diſtinguantur, vt vnum fieri nequeat, alterum contrà fieri poſsit; hoc pro vero ponen
dum eſt, vel etiam ipſo Ariſtotele auctore. Sed iam rem ipſam cominus aggrediamur, quam modo con
ficere non erit arduum: quandò potiſsimum fundamentum noſtræ rationis antea ſedulò iactum fue
rit. Omnes igitur alios motus vtrinque interrumpi, & terminari quiete neceſſe eſt; proptereà quae omnes
ſunt inter terminos oppoſitos, veluti mutationes omnes inter ſubiectum & non ſubiectum, vel inter
contrarios, veluti ij qui verè motus appellantur, qui inter ſubiectum & ſubiectum ex iſtunt, atque hi ter
mini actu ſeparari ſunt, in quibus aut antea quieuiſſe, aut poſtquam abſolutus fuerit motus; etiam mo
bile permanere oportet, niſi perpetuò moueatur. hoc eſt, in aliquo temporis puncto deſiſtere à motu:
nanque & ſi in conuerſione termini à quo & ad quem oppoſiti ſunt, non tamen actu diſtinctos eos eſſe
cognoſcemus, ac proptereà motum inter ipſos continuari poſſe, aut niſi vacationem hanc nomine quie
tis appellare libeat: neque enim quies in altero è terminis, vtputa, non ſubiecto facilè concedatur: at ea
dem eſt ratio cuiusque mutationis, cùm inter mutationes contrarias neceſſariò tempus aliquod interpo
natur, in quo, verbigratia, non ſit mutatio ad id quod non eſt; quia deſiit, nec ad id quod eſt, quia non
dum cępit, quòd .ſ. in vtroque termino per idem inſtans permanere nequeat id quod mutatur & conti
nuatis oppoſitis motibus agitari, vt ei conueniat potius nomen ἀμεταβλησίας quæ item præſeferat ali
quam imaginem repugnantiæ, veluti mutationes ex contrariis in contraria, vt ab albo ad nigrum, atq
à nigro ad album, & quemadmodum in generatione abſurdum eſt, vt ſimul, eademque. ſpecie mutatio
nis intereat id quod gignitur, neque genitum aliquandiu perduret, ita in cæteris motibus termini non
permaneant, ſed vt primum albedo facta eſt, intereat. nullus igitur ex aliis motibus continuus eſſe po
teſt qui terminis actu diſtinctis claudatur. nam quod valet in generationem, pertinet etiam per alios
motus generis eiuſdem. ſpectemus nunc, vtrùm id conuerſioni contingere poſsit, nec'ne. neque enim re
cto planè tribui poteſt, quando reflectitur, & vtitur vno puncto, vt duobus; vt etiam ſiquidem non in
orbem; ſed per orbem moueatur, vbi repetat idem ſpatium, velut poſtquàm ab oriente peruenerit ad
occaſum per hemiſphęrium noſtrum; inde quoque reuertatur, etiam cogatur vti vno puncto, vt duob.
Verùm cùm hæc olim abundè tractata fuerint, inde huc commodè conferre poteris: neque enim patientia
tua voluimus abuti. Sed enim omnia ſumuntur ex propriis & certiſsimè concluduntur, ſi vlla perſpicui
tas naturalibus argumentis attribui poteſt. Attamen idem quoque peragere licebit ex communibus. Ad
id verò efficiendum accipiamus hoc, quod certè quiuis, qui vel ſummis digitis attigerit methodum na
turalem, facilè conceſſerit. Quicquid continuè mouetur, & ad certum quendam locum eo motu perue
nerit; antequam illò peruenerit, eò quoque motum fuiſſe, etiam cum moueri inciperet, niſi violetur: neque
leſtis oſtendit. Item etſi in indiuiduo motus ſequitur alias mutationes, at ſimpliciter omnibus antece
dit. Ad extremum fit hic motus cum ſalutæ ſubſtantiæ, cùm cæteroqui reliquæ mutationes aut cum per
nicie ſubſtantiæ coniunctæ ſint, aut ad illam inſtitutæ. proinde vita & ἐνέργεια propriè dicta eſt latio
ab Ariſtotele. a At cùm eam veſtigemus quæ prima futura ſit inter lationes, eius autem multæ diffe
rentiæ numerentur: nam quædam ſecundùm naturam ſunt; aliæ contrà, & ex his quæ ſecundùm natu
ram nonnullæ ſimplices, aliæ mixtæ, & ſimplicium illæ rectæ, hæ verò in orbem, cùm etiam inter has
aliquis ordo ponatur; profectò primam illam quæ fuerit ex his, eam fore credemus quam mox inda
gamus. Porrò neque contra naturam, neque mixtam eam eſſe putabimus, quandoquidem id quod
contra naturam eſt, eo poſterius eſt quod eſt ſecundùm naturam, & mixtum conſtat è ſimplicib. quo
fit, vt, niſi vtrique motus, è quibus componuntur continui ſint, neque item mixtus continuus eſſe queat:
ergo ſimplicem quendam motum hunc eſſe oportet, ſeu rectus ille ſit, ſiue fiat in gyrum. atqui mox
perſpicies illum alium eſſe non poſſe, quàm conuerſionem; id verò ex tali progreſſu conſtabit, vt
oſtendamus hunc ſolum, neque vllum quempiam alium eſſe continuum: talis enim eſſe vult ille qui pri
mus, & vnus, atque ille quidem æternus futurus fit, vt quaſi demonſtratio noſtra ſic conſtruatur. Mo
tus primus vnus eſſe vult, & perpetuus, ob eamque. cauſſam continuus. Sed motus recti non poſſunt eſſe
continui: quare neque perpetui, neque primi. Cùm verò ad vtranque propoſitionem modus neceſsitatis
verè poſsit adiungi, concluſionem quoque neceſſariam verè inferri perſuadebimur. Mox conuerſa ma
iore. Qui motus eſt continuus ęternus eſt, & omnium primus: at ſola conuerſio motus eſt continuus,
& æternus: ergo eſt omnium prima. vbi ſiue propoſitio fuerit neceſſaria, ſeu de his quæ fieri poſsint,
& aſſumptio contingens accipiatur, fuerit item concluſio contingens: conuerſionem .ſ. eſſe poſſe con
tinuam, atque perpetuam. quae ſi eſſe poteſt, ſi ita ponatur, nil abſurdi planè conſequetur. Vbi enim duo
quædam ita diſtinguantur, vt vnum fieri nequeat, alterum contrà fieri poſsit; hoc pro vero ponen
dum eſt, vel etiam ipſo Ariſtotele auctore. Sed iam rem ipſam cominus aggrediamur, quam modo con
ficere non erit arduum: quandò potiſsimum fundamentum noſtræ rationis antea ſedulò iactum fue
rit. Omnes igitur alios motus vtrinque interrumpi, & terminari quiete neceſſe eſt; proptereà quae omnes
ſunt inter terminos oppoſitos, veluti mutationes omnes inter ſubiectum & non ſubiectum, vel inter
contrarios, veluti ij qui verè motus appellantur, qui inter ſubiectum & ſubiectum ex iſtunt, atque hi ter
mini actu ſeparari ſunt, in quibus aut antea quieuiſſe, aut poſtquam abſolutus fuerit motus; etiam mo
bile permanere oportet, niſi perpetuò moueatur. hoc eſt, in aliquo temporis puncto deſiſtere à motu:
nanque & ſi in conuerſione termini à quo & ad quem oppoſiti ſunt, non tamen actu diſtinctos eos eſſe
cognoſcemus, ac proptereà motum inter ipſos continuari poſſe, aut niſi vacationem hanc nomine quie
tis appellare libeat: neque enim quies in altero è terminis, vtputa, non ſubiecto facilè concedatur: at ea
dem eſt ratio cuiusque mutationis, cùm inter mutationes contrarias neceſſariò tempus aliquod interpo
natur, in quo, verbigratia, non ſit mutatio ad id quod non eſt; quia deſiit, nec ad id quod eſt, quia non
dum cępit, quòd .ſ. in vtroque termino per idem inſtans permanere nequeat id quod mutatur & conti
nuatis oppoſitis motibus agitari, vt ei conueniat potius nomen ἀμεταβλησίας quæ item præſeferat ali
quam imaginem repugnantiæ, veluti mutationes ex contrariis in contraria, vt ab albo ad nigrum, atq
à nigro ad album, & quemadmodum in generatione abſurdum eſt, vt ſimul, eademque. ſpecie mutatio
nis intereat id quod gignitur, neque genitum aliquandiu perduret, ita in cæteris motibus termini non
permaneant, ſed vt primum albedo facta eſt, intereat. nullus igitur ex aliis motibus continuus eſſe po
teſt qui terminis actu diſtinctis claudatur. nam quod valet in generationem, pertinet etiam per alios
motus generis eiuſdem. ſpectemus nunc, vtrùm id conuerſioni contingere poſsit, nec'ne. neque enim re
cto planè tribui poteſt, quando reflectitur, & vtitur vno puncto, vt duobus; vt etiam ſiquidem non in
orbem; ſed per orbem moueatur, vbi repetat idem ſpatium, velut poſtquàm ab oriente peruenerit ad
occaſum per hemiſphęrium noſtrum; inde quoque reuertatur, etiam cogatur vti vno puncto, vt duob.
Verùm cùm hæc olim abundè tractata fuerint, inde huc commodè conferre poteris: neque enim patientia
tua voluimus abuti. Sed enim omnia ſumuntur ex propriis & certiſsimè concluduntur, ſi vlla perſpicui
tas naturalibus argumentis attribui poteſt. Attamen idem quoque peragere licebit ex communibus. Ad
id verò efficiendum accipiamus hoc, quod certè quiuis, qui vel ſummis digitis attigerit methodum na
turalem, facilè conceſſerit. Quicquid continuè mouetur, & ad certum quendam locum eo motu perue
nerit; antequam illò peruenerit, eò quoque motum fuiſſe, etiam cum moueri inciperet, niſi violetur: neque