1
in circulo maximam eſſe diſtantiam; tamen in eo quoque tanta eſt, vt maior eſſe non poſsit; velut ea, per
quam Aries diſtat à Libra, & Scorpius à Sagittario: ergo etiam repugnantia videtur eſſe in cœlo per li
neam curuam. Sed quantum eſt de primo; quanuis cęlum, & eius ambitus ſecundùm naturam ſic di
uidi nequeant, vt pars à parte diſtrahatur: attamen catenus præſefert imaginem diuiſionis, vel eam quam
deſignationis ipſi vocant; vel alteram quæ naſcit à varietate motus, qua quælibet pars ſenſilis à quauis
alia diſiungitur; de qua re nos pluribus aliàs: quare etiam in eius ambitu multas lineas curuas, atque adeò
infinitas iuxta quodque punctum excogitare licet; non ſecus àc in alio corpore, quodcunque illud ſit.
Sed inſtiteris illicò nos vrgens argumento Philoponi. Cur enim non erit hęc mathematica diuiſio non con
ſideratis in ea ſenſilibus qualitatibus? Idcirco dicamus hanc diuiſionem non repugnare etiam corpo
ribus naturalibus propter materiam qua continuitas ipſa fundatur: quo etiam modo multa 6. Phyſ.
magnitudini attributa fuiſſe non ignoramus. Quòd ſi tu quæras ex me, quid hæc ſpeculatio diſtat
à mathematica; præſertim quòd placet mihi mathematicum ab eiuſmodi materia non ſeuocare?
certè nihil, quod conſiderandi genus immutet. Cur ergo non tranſilitur de genere in genus? An etſi re
ipſa ſunt conſiderationes eædem; nihilominus ex fine diſtinguuntur, quia .ſ. mathematicus per ſe ſpe
ctet eiuſmodi quantitates; naturalis aut, vt eas applicet ad materiam ſenſilem. Sic dico 6. Phyſ. magnitudi
nem tractari naturaliter propter finem cuius ergo inſtituta eſt illa diſputatio, licèt res ipſa conſiderata ſit
eadem; ſicuti non inficias iuerim ſpeculationem principiorum quę tradita eſt ab initio phyſiologię, re uera
eſſe primi philoſophi; cęterùm reddi naturalem gratia finis. Neque id pro abſurdo habendum puto; ſiquan
do vna ſcientia ſe habuerit ad aliam ex appoſitione, quemadmodum naturalis ad mathematicen: opinor
item ad primam philoſophiam propter ens, quod eſt generale ſubiectum eius diſciplinæ. Nec ob id cenſeo
ſubeſſe rationem ſubalterni, quia conſideratio mathematica non eſt reipſa prior, ſed ratione duntaxat; ita
etiam prima philoſophia, quatenus ſpecificatur ente vniuerſali quod eſt ad vnum, cùm ſit natura poſterius
ſuis partibus quarum vna eſt ſubſtantia naturalis; ac ſi prior item natura reputetur; id acceptum refer
ri oporteat alteri entis parti quæ ſeiuncta eſt à materia à qua ratio formalis ſcientiæ non deducitur: etenim
petitur à ſubiecto quod eſt ens. Nunc ea quæ ſibi ſubiicit alteram facultatem, de ſubiecto eſſe debet, quod
ſit prius natura, & ſubeat eandem rationem formalem: nam tale eſſe conuenit, vt ex eo appareant cauſ
ſæ ſubiecti ſubalternati. Itaque prærogatiua ſubalternationis excluduntur methodi quæ ex appoſitione
habent. Quantum verò eſt de eo, quae linea recta non poſsit metiri circulum, conceſsit quodam pacto Phi
lopono Simplicius; ſiquidem menſuræ rationem in illo poſitam eſſe duxerit, quae ſit eiuſdem naturæ; nam reuera
pannus: pannum metitur, & quòd applicetur ad id cuius debet eſſe menſura; neutrum tamen ineſſe in li
nea recta ad curuam, ſed eatenus haberi menſuram, quae metimur interuallum terminorum lineæ curuæ
quod ſumitur à linea recta. Verumenimuero multa mihi ſuccurrunt aduerſus Simplicium eruta ex ipſo
Ariſtotele: nanque iam conceſſum eſt conuerſionem à motu recto ſpecie ſeparari, aut etiam genere toto:
ea tamen eſt aliorum menſura. Prætereà teſtatur Ariſt. ad menſuram magnitudinis eſſe neceſſarium, quae
ſit vna: & vno ſic metimur numerum, vt non per aliud ipſum metiamur. Deus item eſt omnium menſu
ra; ipſe verò eſt extra omne genus. Necnon metimur perimetrum ipſa diametro, & linea corpus. Neque
hîc eſt, quae dicamus eam eſſe menſuram imperfectam, quia nulla certior datur. Quin etiam ſemper valet
argumentum Ariſt. aduerſus id, quae curuum alterius curui menſura ponatur. ſemper enim debet vtrunque
metiri linea recta. Proptereà recta magnitudinem omnium prima menſura ſtatuenda eſt à curua diffe
rens, & quæ aptari non poſsit. quanquam ſi Ptolemęum conſulimus, quantum pertinet ad menſuram ma
gnitudinum (neque enim puto generatim hoc euenire) facilè concedetur aptari lineam rectam ad omnem ma
gnitudinem; quatenus omnes dimenſiones ſeorſum reſoluuntur in longitudinem rectam; hæc verò pri
ma quantitas eſt quæ ſola recta linea deſignatur. Itaque Ptolemęus qui corpus vndequaque, hoc eſt, tri
fariam ſectile eſſe fuit oſtenſurus; ſeparatim de quaque ex longitudine quæ rectà protenditur, omnes di
menſiones indagauit, vt ea tantùm differentia inter planum & corpus exiſtat, quae ſit ſecunda & tertia lon
gitudo, & ambæ vna linea excepta, quæ eſt omnium prima, ex ordine iudicentur, antecedentibus ex ordi
ne ſuppoſitis, vt prima ſecundæ, & vtriſque tertiæ quæ iam corpus abſoluit: ideoque. metimur eas linea re
cta; ſic diſtantia perimetri noteſcit longitudine & latitudine ſeorſum perſpecta; nullam enim aliam habet
diſtantiam; proinde latitudo eſt, vt ſecunda longitudo cui reſpondet linea recta. Quia tamen inquit
Ariſt. eam eſſe ὁμογενῆ. i. eiuſdem generis; etiam latius menſuræ rationem ſumendam eſſe credimus, quae exi
ſtimarit Simplicius, vel quae id ὁμογενὲς eſſe dicatur, quod in partes diſsimiles reſolui nequeat, neceſſarium
verò id eſt in omni menſura, vel quae ad idem genus, vel proximè, vel remotè referatur, & vt vniuocum, vel
vt ad ipſum pertinens, &, vt aiunt, reductiuè: quia .ſ. ſit aliquid eius generis, modò primum ſit. Itaque
Deus eſt ſubſtantia reductiuè, & motus cęleſtis eſt, vt primum ad vnum, qui eſt motus. quare etiam ille
eſt omnium rerum menſura; hic aut menſura omnium motuum, & generatim quodcunque perfectum in ſuo
genere menſura eſt reliquorum quæ ſub eodem genere continetur: vnum enim eſt, & ſimplex, vt alians oſten
detur, quòd in ipſo nulla priuationis, aut compoſitionis ratio contineatur, vel ſimpliciter, vt in Deo, vel
in ſuo genere, vt in cęteris. & circuitus omnium motuum breuiſsimus, quia velociſsimus. Quod autem Phi
loponus opponebat in circulo maximam eſſe diſtantiam, quatenus circulus: pulchrè diſſoluit Simplicius,
docens eam non eſſe maximam diſtantiam; niſi propter diametrum, quae vna tantùm maxima ſit, quam ſi ac
cipere velimus à citcunferentia, vna tantùm maxima non eſſet, ſed duæ diſtantię quæ forent æquales
in duobus ſemicirculis: ſi verò ſumeretur diſtantia ſemicirculo maior; hæc etiam maxima non eſſet,
quòd adhuc alia maior propemodum reperiri poſſet in infinitum.
in circulo maximam eſſe diſtantiam; tamen in eo quoque tanta eſt, vt maior eſſe non poſsit; velut ea, per
quam Aries diſtat à Libra, & Scorpius à Sagittario: ergo etiam repugnantia videtur eſſe in cœlo per li
neam curuam. Sed quantum eſt de primo; quanuis cęlum, & eius ambitus ſecundùm naturam ſic di
uidi nequeant, vt pars à parte diſtrahatur: attamen catenus præſefert imaginem diuiſionis, vel eam quam
deſignationis ipſi vocant; vel alteram quæ naſcit à varietate motus, qua quælibet pars ſenſilis à quauis
alia diſiungitur; de qua re nos pluribus aliàs: quare etiam in eius ambitu multas lineas curuas, atque adeò
infinitas iuxta quodque punctum excogitare licet; non ſecus àc in alio corpore, quodcunque illud ſit.
Sed inſtiteris illicò nos vrgens argumento Philoponi. Cur enim non erit hęc mathematica diuiſio non con
ſideratis in ea ſenſilibus qualitatibus? Idcirco dicamus hanc diuiſionem non repugnare etiam corpo
ribus naturalibus propter materiam qua continuitas ipſa fundatur: quo etiam modo multa 6. Phyſ.
magnitudini attributa fuiſſe non ignoramus. Quòd ſi tu quæras ex me, quid hæc ſpeculatio diſtat
à mathematica; præſertim quòd placet mihi mathematicum ab eiuſmodi materia non ſeuocare?
certè nihil, quod conſiderandi genus immutet. Cur ergo non tranſilitur de genere in genus? An etſi re
ipſa ſunt conſiderationes eædem; nihilominus ex fine diſtinguuntur, quia .ſ. mathematicus per ſe ſpe
ctet eiuſmodi quantitates; naturalis aut, vt eas applicet ad materiam ſenſilem. Sic dico 6. Phyſ. magnitudi
nem tractari naturaliter propter finem cuius ergo inſtituta eſt illa diſputatio, licèt res ipſa conſiderata ſit
eadem; ſicuti non inficias iuerim ſpeculationem principiorum quę tradita eſt ab initio phyſiologię, re uera
eſſe primi philoſophi; cęterùm reddi naturalem gratia finis. Neque id pro abſurdo habendum puto; ſiquan
do vna ſcientia ſe habuerit ad aliam ex appoſitione, quemadmodum naturalis ad mathematicen: opinor
item ad primam philoſophiam propter ens, quod eſt generale ſubiectum eius diſciplinæ. Nec ob id cenſeo
ſubeſſe rationem ſubalterni, quia conſideratio mathematica non eſt reipſa prior, ſed ratione duntaxat; ita
etiam prima philoſophia, quatenus ſpecificatur ente vniuerſali quod eſt ad vnum, cùm ſit natura poſterius
ſuis partibus quarum vna eſt ſubſtantia naturalis; ac ſi prior item natura reputetur; id acceptum refer
ri oporteat alteri entis parti quæ ſeiuncta eſt à materia à qua ratio formalis ſcientiæ non deducitur: etenim
petitur à ſubiecto quod eſt ens. Nunc ea quæ ſibi ſubiicit alteram facultatem, de ſubiecto eſſe debet, quod
ſit prius natura, & ſubeat eandem rationem formalem: nam tale eſſe conuenit, vt ex eo appareant cauſ
ſæ ſubiecti ſubalternati. Itaque prærogatiua ſubalternationis excluduntur methodi quæ ex appoſitione
habent. Quantum verò eſt de eo, quae linea recta non poſsit metiri circulum, conceſsit quodam pacto Phi
lopono Simplicius; ſiquidem menſuræ rationem in illo poſitam eſſe duxerit, quae ſit eiuſdem naturæ; nam reuera
pannus: pannum metitur, & quòd applicetur ad id cuius debet eſſe menſura; neutrum tamen ineſſe in li
nea recta ad curuam, ſed eatenus haberi menſuram, quae metimur interuallum terminorum lineæ curuæ
quod ſumitur à linea recta. Verumenimuero multa mihi ſuccurrunt aduerſus Simplicium eruta ex ipſo
Ariſtotele: nanque iam conceſſum eſt conuerſionem à motu recto ſpecie ſeparari, aut etiam genere toto:
ea tamen eſt aliorum menſura. Prætereà teſtatur Ariſt. ad menſuram magnitudinis eſſe neceſſarium, quae
ſit vna: & vno ſic metimur numerum, vt non per aliud ipſum metiamur. Deus item eſt omnium menſu
ra; ipſe verò eſt extra omne genus. Necnon metimur perimetrum ipſa diametro, & linea corpus. Neque
hîc eſt, quae dicamus eam eſſe menſuram imperfectam, quia nulla certior datur. Quin etiam ſemper valet
argumentum Ariſt. aduerſus id, quae curuum alterius curui menſura ponatur. ſemper enim debet vtrunque
metiri linea recta. Proptereà recta magnitudinem omnium prima menſura ſtatuenda eſt à curua diffe
rens, & quæ aptari non poſsit. quanquam ſi Ptolemęum conſulimus, quantum pertinet ad menſuram ma
gnitudinum (neque enim puto generatim hoc euenire) facilè concedetur aptari lineam rectam ad omnem ma
gnitudinem; quatenus omnes dimenſiones ſeorſum reſoluuntur in longitudinem rectam; hæc verò pri
ma quantitas eſt quæ ſola recta linea deſignatur. Itaque Ptolemęus qui corpus vndequaque, hoc eſt, tri
fariam ſectile eſſe fuit oſtenſurus; ſeparatim de quaque ex longitudine quæ rectà protenditur, omnes di
menſiones indagauit, vt ea tantùm differentia inter planum & corpus exiſtat, quae ſit ſecunda & tertia lon
gitudo, & ambæ vna linea excepta, quæ eſt omnium prima, ex ordine iudicentur, antecedentibus ex ordi
ne ſuppoſitis, vt prima ſecundæ, & vtriſque tertiæ quæ iam corpus abſoluit: ideoque. metimur eas linea re
cta; ſic diſtantia perimetri noteſcit longitudine & latitudine ſeorſum perſpecta; nullam enim aliam habet
diſtantiam; proinde latitudo eſt, vt ſecunda longitudo cui reſpondet linea recta. Quia tamen inquit
Ariſt. eam eſſe ὁμογενῆ. i. eiuſdem generis; etiam latius menſuræ rationem ſumendam eſſe credimus, quae exi
ſtimarit Simplicius, vel quae id ὁμογενὲς eſſe dicatur, quod in partes diſsimiles reſolui nequeat, neceſſarium
verò id eſt in omni menſura, vel quae ad idem genus, vel proximè, vel remotè referatur, & vt vniuocum, vel
vt ad ipſum pertinens, &, vt aiunt, reductiuè: quia .ſ. ſit aliquid eius generis, modò primum ſit. Itaque
Deus eſt ſubſtantia reductiuè, & motus cęleſtis eſt, vt primum ad vnum, qui eſt motus. quare etiam ille
eſt omnium rerum menſura; hic aut menſura omnium motuum, & generatim quodcunque perfectum in ſuo
genere menſura eſt reliquorum quæ ſub eodem genere continetur: vnum enim eſt, & ſimplex, vt alians oſten
detur, quòd in ipſo nulla priuationis, aut compoſitionis ratio contineatur, vel ſimpliciter, vt in Deo, vel
in ſuo genere, vt in cęteris. & circuitus omnium motuum breuiſsimus, quia velociſsimus. Quod autem Phi
loponus opponebat in circulo maximam eſſe diſtantiam, quatenus circulus: pulchrè diſſoluit Simplicius,
docens eam non eſſe maximam diſtantiam; niſi propter diametrum, quae vna tantùm maxima ſit, quam ſi ac
cipere velimus à citcunferentia, vna tantùm maxima non eſſet, ſed duæ diſtantię quæ forent æquales
in duobus ſemicirculis: ſi verò ſumeretur diſtantia ſemicirculo maior; hæc etiam maxima non eſſet,
quòd adhuc alia maior propemodum reperiri poſſet in infinitum.