E
a Philon.
in 1. Poſt.
in 1. Poſt.
Arch. &
Eutor. in
lib. de ſph.
& cyl.
Eutor. in
lib. de ſph.
& cyl.
F
G
H
A
B
C
D
Vtrùm in ſemicirculo circulóue fiant contrarij motus, nec'ne. Cap. XXIX.
E
VERVM neque etiam poſſunt accipi contrarij motus, vbi ſemicirculo fiant. Cùm verò hoc poſsit
contingere dupliciter, aut ſi ſemicirculus vnus ſtatuatur, aut ſi duo ſint eiuſdem circuli; modò con
cludamus neque etiam ſuper duobus ſemicirculis fieri motus contrarios. Nam finge tu fieri motus oppo
ſitos ſuper duobus ſemicirculis in eadem diametro AC. conſtitutis, atque altero
ABC, altero autem ADC. & ex motibus alter incipiat ab A ad C. per B. pera
grans ſpatium ABC. alter autem ab A ad C. conficiens interuallum ADC.
Neque item ſic dicemus motus eſſe contrarios. Id verò duplici ratione poteſt
approbari; per enſtaſin, inficiando nimirùm motus illos eſſe contrarios, atque ali
ter àc ſumpſerit aduerſarius. Etenim eadem eſt huius euenti ratio, atque ſuperior.
Nam repugnantia non eſſet inter illos terminos circuli beneficio, ſed lineæ rectę
quæ continet vtroſque ſemicirculos: per antiparaſtaſin aut hoc pacto. Eſto enim quòd
hi motus ſecum pugnent: at non ſequitur idcirco conuerſiones futuras eſſe contrarias, quod tantum nuper propoſui
mus ad diſcutiendum. neque enim motus ille de quo nunc agimus, eſt vllo modo conuerſio; ſiquidem ea ſit, vbi
totum ſpatium ab eodem puncto ad idem peragretur: hîc verò totum ſpatium non conficitur. Vtor aut ad hunc nexum con
contingere dupliciter, aut ſi ſemicirculus vnus ſtatuatur, aut ſi duo ſint eiuſdem circuli; modò con
cludamus neque etiam ſuper duobus ſemicirculis fieri motus contrarios. Nam finge tu fieri motus oppo
ſitos ſuper duobus ſemicirculis in eadem diametro AC. conſtitutis, atque altero
ABC, altero autem ADC. & ex motibus alter incipiat ab A ad C. per B. pera
grans ſpatium ABC. alter autem ab A ad C. conficiens interuallum ADC.
Neque item ſic dicemus motus eſſe contrarios. Id verò duplici ratione poteſt
approbari; per enſtaſin, inficiando nimirùm motus illos eſſe contrarios, atque ali
ter àc ſumpſerit aduerſarius. Etenim eadem eſt huius euenti ratio, atque ſuperior.
Nam repugnantia non eſſet inter illos terminos circuli beneficio, ſed lineæ rectę
quæ continet vtroſque ſemicirculos: per antiparaſtaſin aut hoc pacto. Eſto enim quòd
hi motus ſecum pugnent: at non ſequitur idcirco conuerſiones futuras eſſe contrarias, quod tantum nuper propoſui
mus ad diſcutiendum. neque enim motus ille de quo nunc agimus, eſt vllo modo conuerſio; ſiquidem ea ſit, vbi
totum ſpatium ab eodem puncto ad idem peragretur: hîc verò totum ſpatium non conficitur. Vtor aut ad hunc nexum con
firmandum definitione conuerſionis, cum ipſa accepta fuerit ab Ariſt. 8. Phyſ. & per ſe notiſsima ſit. Et quanquam
dubitare poſsis de hac hypotheſi, qnnquidem ſtatuit Ariſt. ſuper duob. ſemicirculis fieri duos motus in di
uerſas parteis, & hoc pacto concludi eos non eſſe contrarios. quid, ſi fingeremus vnum quidem ex his
motibus eſſe ab ortu in occaſum per verticem noſtrum; alterum verò per idem punctum ab occaſu in or
tum, aut etiamſi alter eſſet ab occaſu in ortum per punctum oppoſitum; cur ergo de his nihil hoc loco di
citur? Prætereà cur tantopere laboramus in illo membro probando, quae ſuper ſemicirculo, aut ſectione mo
tus contrarij non fiant, cùm dicere licuiſſet, etiam ſi motus illi contrarij ſint; eos tamen non eſſe circuitus;
ideòque. conuerſioni alteram conuerſionem non eſſe contrariam? Tertiò quoque opponit acerbiſsimus,
ſed tamen imbecillus hoſtis Ariſt. Philoponus. quoniam videtur eadem eſſe ratio motuum, qui ſuper duo
bus circulis obeuntur, & eorum qui fiunt ſuper recta, & diametro: nam ſunt inter eadem ſigna, ſicut ergo
motus rectus inter eadem ſigna opponitur recto; ſic conuerſio deberet opponi conuerſioni. Primùm di
luitur: quoniam conſtituere motus contrarios ab ortu in occaſum per verticem, & contrà ab occaſu in or
tum per punctum illi oppoſitum, foret idem àc ſi fingeremus eos fieri ſuper recta: nam tum repugnantia
peteretur à recta: neque illi item contrarïj forent, ſi fierent ſuper alio puncto oppoſito, quomodocunque
fierent, aut enim fierent ſimul, aut ſuper diuerſis ſubiectis; vtrunque verò vim habet funditùs tollendi con
traria: Philoſophum verò ſeorſum tractaſſe circulum cum Simplicio credimus, vt omnino certiſsimi red
deremur conuerſioni nihil eſſe contrarium; neque circulum, ſeu perfectus fuerit, ſiue imperfectus, tole
rare contrarium. Reſpondemus item ad dubitationem quam Philoponus opponebat, hoc modo; non
ſat eſſe ad efficiendam aduerſitatem in motibus, ſi fiant inter eadem ſigna, ſed oportere, vt ſigna illa ma
ximè diſiungantur; maxima verò diſtantia ſolùm eſt in motu recto, quia nimirùm in linea recta. Etiam
dubitari potuiſſet, ſi motus ille ſuper toto circulo fiat; poſsit'ne excogitari contrarius alteri. Et huic
quoque dubitationi ſatisfiet, ſi accipiamus ex aduerſarij placito punctum A. & excitemus circulum ABC.
ſuper quo ad B partem fingamus fieri motum, & ab eodem puncto A. alium motum verſus C. nam neque
item ea ratione motus contrarij futuri ſunt: id verò, quoniam maximi momenti, eſt in tota hac diſcepta
tione, agitur ab Ariſt. magnis viribus, vt hæc tanquam triarios in extremo collocatos fuiſſe credas. ad phy
ſicè primùm argumento ſumpto à definitione motuum contrariorum, & conuerſionis ipſius, quo con
cluditur, etſi diuerſi ſunt iſti motus, nihiloſecius non eſſe contrarios. Contrarij verò motus illi ſunt, qui
à locis contrariis aguntur ad loca contraria, ſed enim conuerſio motus eſt ab eodem in idem punctum.
Demonſtrationis ſtructura facilis eſt; quam in hac methodo certiſsimam reputo, cùm oriatur ex princi
piis medio vacantibus, & iuxta canones dialecticos in definitionem quæſiti & dati reſoluatur. Neque
moleſtiæ & obturbationes Philoponi nos abducere queunt à propoſito, qui ita opponebat, conuerſionem,
ſi fuerit ab eodem in idem ſignum, non verè motum fore; ſiquidem motus omnis ab alio ſit in aliud, vt patet
inducendo ſingulos motus. Confirmatur etiam ex etymo eius vocis μεταβολὴ, quia ſit ἄλλο μέτ' ἄλλο.
vnum poſt aliud, quo nomine generaliter exprimitur omnis ſpecies mutationis. Verumeninuerò diſſolui
tur omnis nodus, ſi fingamus aliquam cęli partem in certo quodam puncto, vt ariete, eamque. moueri; pertran
ſibit enim reliqua omnia puncta, quouſque remearit ad idem, & eſt moueri ex alio in aliud per conuerſionem.
Accedit etiam ratio logica, quæ .ſ. ex principiis quidem veris, ſed communibus ducitur cuius ſanè principium
in methodo phyſica eſt exploratiſsimæ veritatis. nempè Deum & naturam nihil facere fruſtra, quod
ita pro cognito habetur, vt oppoſitum prorſus fieri non poſſe credatur. Recepto igitur hoc axiomate ſic
argumentemur ex hypotheſi, quae motus illi opponantur; nil etiam moror, ſi cum Auerroë dixeris hos mo
tus opponi mathematicè; re uera tamen in natura non dari, ac ſi in cęlo fiant è contrario, non tamen
eſſe contrarios, ἀνάπαλιν, inquam, non ἐξ ἐναντίου. & eſſe contrarios ſolùm κατὰ φαντασίαν, quia
ſic eſſe videantur: quanquam prius illud mihi magis arridet. Sed venio ad rationem. Si conuerſio con
uerſioni contraria foret, natura aliquid ageret fruſtra: at nil agunt fruſtra, neque Deus, neque natura:
neque igitur alteri conuerſioni conuerſio potest eſſe contraria. Vt aut coniuncti veritas appareat, accipia
mus vel vnum corpus quod remeat per idem ſpatium ad eundem terminum, vel duo quæ motibus contrariis
agantur ſuper eodem ſpatio. Si ergo fuerit vnum corpus, & viciſsim ſuper eodem ſpatio conuertatur; vtraque
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib