131
Svmma 1. cap. 3. (Moles autem terræ quanta ſit ad ambientes magnitudi
nes, non immanifestum, iam enim viſum est per aſtrologica theoremata,
quod multò etiam quibuſdam aſtris est minor) Quantitas terræ non ſo
lum abſolutè conſiderata, ab Aſtronomis explorata habetur, vt vi
dere eſt in ſphæra Clauij; ſed etiam reſpectiuè conſiderata, ideſt reſpectu
aliorum elementorum, & ipſorum etiam aſtrorum; cuius demonſtrationes
ſunt partim in libello Ariſtarchi Samij, de magnitudine, & diſtantia Solis,
& Lunæ, partim apud Ptolæmeum in magna Syntaxi, ſiue Almageſto: par
tim apud Albategnium de ſcientia ſtellarum: partim demum apud Ticho
nem Brahe. Porrò facile eſt demonſtrare Solem eſſe terra multò maiorem,
terram verò maiorem Luna, idque; ex eclypſi lunari, cuius imaginem habes
in figura ſequenti; vbi vmbra terræ eſt D B E, in quam Luna nigricans im
mergitur, ac lumine deficit, reliqua cognitu ſunt facilia: quia igitur Aſtro
nomi obſeruarunt vmbram terræ paulò ſupra Lunam pertingere, cum ſupe
riora aſtra non adeat, hinc collegerunt eam neceſſariò eſſe acuminatam, ſeu
conicam, vt figura refert. Cum ergo terra vmbram proijciat turbinatam,
neceſſariò corpus Solis, quod ipſam illuminat, eadem maior erit: quoti
diana enim experientia docemur, corpore illuminante exiſtente maiore
quà ſit illuminatum, vmbram proijci faſtigiatam: cum deinde Solem val
de a terra diſtare certum ſit, optimè infertur, eum reſpectu terræ eſſe maxi
mum: quanto enim duæ lineæ, ſiue radij B A, B C. à terra ad partes Solis
51[Figure 51]
magis elongantur, tan
to maius corpus illu
minans intercipiunt. ha
ctenus de magnitudine
terræ ad Solem. Cum
verò Luna eclypſatio
nis tempore, aliquan
do non ſolum tota in
vmbræ vertice lateat,
verùm etiam aliquando
moram trahat, euidens
eſt, eam eſſe multò mi
norem illa vmbræ par
te, in quam immergi
tur; quæ pars cum ſit
conicæ vmbræ media,
erit multò gracilior
quàm ſit ipſa terra.
Ex quo manifeſtè apparet, Lunam, quæ illa vmbra minor eſt, eſſe à fortio
ri multò minorem ipſa terreſtri mole. Atque hæc de comparatione terræ
ad Lunam. harum rerum demonſtrationes exactiores pertractare non eſt
huius loci.
nes, non immanifestum, iam enim viſum est per aſtrologica theoremata,
quod multò etiam quibuſdam aſtris est minor) Quantitas terræ non ſo
lum abſolutè conſiderata, ab Aſtronomis explorata habetur, vt vi
dere eſt in ſphæra Clauij; ſed etiam reſpectiuè conſiderata, ideſt reſpectu
aliorum elementorum, & ipſorum etiam aſtrorum; cuius demonſtrationes
ſunt partim in libello Ariſtarchi Samij, de magnitudine, & diſtantia Solis,
& Lunæ, partim apud Ptolæmeum in magna Syntaxi, ſiue Almageſto: par
tim apud Albategnium de ſcientia ſtellarum: partim demum apud Ticho
nem Brahe. Porrò facile eſt demonſtrare Solem eſſe terra multò maiorem,
terram verò maiorem Luna, idque; ex eclypſi lunari, cuius imaginem habes
in figura ſequenti; vbi vmbra terræ eſt D B E, in quam Luna nigricans im
mergitur, ac lumine deficit, reliqua cognitu ſunt facilia: quia igitur Aſtro
nomi obſeruarunt vmbram terræ paulò ſupra Lunam pertingere, cum ſupe
riora aſtra non adeat, hinc collegerunt eam neceſſariò eſſe acuminatam, ſeu
conicam, vt figura refert. Cum ergo terra vmbram proijciat turbinatam,
neceſſariò corpus Solis, quod ipſam illuminat, eadem maior erit: quoti
diana enim experientia docemur, corpore illuminante exiſtente maiore
quà ſit illuminatum, vmbram proijci faſtigiatam: cum deinde Solem val
de a terra diſtare certum ſit, optimè infertur, eum reſpectu terræ eſſe maxi
mum: quanto enim duæ lineæ, ſiue radij B A, B C. à terra ad partes Solis
51[Figure 51]magis elongantur, tan
to maius corpus illu
minans intercipiunt. ha
ctenus de magnitudine
terræ ad Solem. Cum
verò Luna eclypſatio
nis tempore, aliquan
do non ſolum tota in
vmbræ vertice lateat,
verùm etiam aliquando
moram trahat, euidens
eſt, eam eſſe multò mi
norem illa vmbræ par
te, in quam immergi
tur; quæ pars cum ſit
conicæ vmbræ media,
erit multò gracilior
quàm ſit ipſa terra.
Ex quo manifeſtè apparet, Lunam, quæ illa vmbra minor eſt, eſſe à fortio
ri multò minorem ipſa terreſtri mole. Atque hæc de comparatione terræ
ad Lunam. harum rerum demonſtrationes exactiores pertractare non eſt
huius loci.
132
Eodem cap. (Conſiderantes vtique, quæ nunc oſtenduntur per Mathematica