Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="69"/>
                <arrow.to.target n="marg628"/>
                <lb/>
              ſiquidem pluribus locis cauſſam perpetuæ ſucceſsionis in rebus caducis oſtendat eſſe primum fi­
                <lb/>
              nem, cui omnia parent, & quod imitari cupiunt. </s>
              <s>Proptereà, vt omnes cauſſas ab imis vſque ad
                <lb/>
              ſummas adhiberi à phyſico ſuis demonſtrationibus affirmo: ſic omnes cum diligentia ab eodem
                <lb/>
              tractari poſſe nego; ſed eas tantùm cum diligentia in hac methodo explicandas eſſe quæ non ſe­
                <lb/>
              parantur à motu, reliquarum explicatio diligens ſuperiori officio delegabitur. </s>
              <s>& cauſſa eſt, quia
                <lb/>
              cùm includant rationem & notionem motus, quia motus à phyſico diligentiſsimè exponitur; er­
                <lb/>
              go, & illa, in quorum notione ineſt motus optimè à naturali cognoſcentur. </s>
              <s>Nam veriſimile eſt
                <lb/>
              ibi aliquid maximè cognoſci, vbi illud maximè cognoſcitur per quod explicatur. </s>
              <s>Itaque omnia
                <lb/>
              illa loca quæ nuper allata
                <expan abbr="cõtrà">contrà</expan>
              fuerunt, oſtendent quidem naturalem philoſophum cauſſas illas
                <lb/>
              non exponere & pro merito tractare: nihil obſtabunt, quominus eas in demonſtrationibus vſur­
                <lb/>
              pari poſſe credamus. </s>
              <s>illud ſolum perſuadebunt: demonſtrationem quę in cauſſas illas reſoluitur,
                <lb/>
              vt eſt ex maximè primis in hac philoſophia, ita non eſſe ex nobis notiſsimis, quòd illò phyſicæ
                <lb/>
              methodi vis non tuebatur. </s>
              <s>Reſtat igitur, vt efficiens & materia cum omni diligentia tractentur à
                <lb/>
              philoſopho naturali & demonſtrationes quæ è tali cauſſarum genere conflantur in methodo na­
                <lb/>
              turali, ſint ſuis numeris
                <expan abbr="partibusq́">partibusque</expan>
              . </s>
              <s>abſolutæ. </s>
              <s>& omnibus modis; cùm è cęteris abſolutæ quidem
                <lb/>
              ſint, ſed in proprio genere; quia ſcilicet illis ſit contentus, quatenus referuntur ad motum. </s>
              <s>Nam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg629"/>
                <lb/>
              quicquid vlterius cognoſcitur, ſi facit ad rei notitiam pleniorem; non tamen facit ad
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              rei,
                <lb/>
              quatenus eſt naturalis, ſed vt cadit in aliam rationem, vtputa, entis. </s>
              <s>Neque obſtat quòd operen­
                <lb/>
              tur prima forma
                <expan abbr="primusq́">primusque</expan>
              . </s>
              <s>finis ſine motu: quare non reſpiciant ſubſtantiam naturalem; quia
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              id ſibi vult illud dictum, quòd omnis earum ratio
                <expan abbr="notioq́">notioque</expan>
              . </s>
              <s>ſeparentur à motu: ſed quòd inter re­
                <lb/>
              liquas cauſſas hæ quoque ſine motu conſiderari queunt, cùm functiones habeant quę ſine corpo­
                <lb/>
              re obiri poſsint. </s>
              <s>Ideo quatenus reſpiciunt motum, pertinent ad methodum naturalem: ſed cùm
                <lb/>
              habeant item alia officia quę ſegregantur à motu, illa res natura plenè cognoſci nequit à phyſico
                <lb/>
              qui non excedit limitibus motus, ſed ab eo philoſopho cognoſcetur qui conſiderat entia quæ
                <lb/>
              ſunt immobilia; hic verò eſt primus philoſophus. </s>
              <s>Quanquam de iis quæ nuper conſtituta ſunt,
                <lb/>
              non leues exiſtunt dubitationes: ſiquidem ſubiectum philoſophię naturalis perfectius in alia
                <expan abbr="ſciẽ-tia">ſcien­
                  <lb/>
                tia</expan>
              , quàm in naturali noſceretur; ibi enim perfectius noſcitur, vbi ipſius principia noſcuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quia verò facilè hoc dabis obiiciens locum Ariſtotelis,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vbi teſtatur primi philoſophi munus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg630"/>
                <lb/>
              eſſe præbere ſubiecta cęteris ſcientiis; quaſi noſcat ipſe ſolus illa eſſe ſimpliciter: animaduerte ob­
                <lb/>
              ſecro Ariſtotelem agere de eo quòd ſint; itaque verè dicere: quandò vnus primus philoſophus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg631"/>
                <lb/>
              tenet rem eſſe, quatenus eſt: ſed nos hîc ſubſtantiam naturalem ſub ratione naturæ concipimus;
                <lb/>
              eam verò nulli notiorem fore quàm philoſopho naturali prædicamus. </s>
              <s>Tùm etiam ſcitu dignum
                <lb/>
              eſt an'ne materia plenè cognoſcatur à philoſopho naturali; ecquid'nam amplius afferat ad hanc
                <lb/>
              cognitionem primus philoſophus. </s>
              <s>At verò quantum eſt de primo: cùm ſit hoc in noſtris placitis
                <lb/>
              conſtitutum principia ſpectari in methodis cum habitudine ad ea quorum principia ſunt, etiam
                <lb/>
              ſequenti auctoritatem Ariſtotelis ſcrupulum iniiciet ea ſententia. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Siquis vnum è relatiuis di­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg632"/>
                <lb/>
              ſtinctè noſſe velit, alterum quoque diſtinctè noſcat neceſſe eſt: neque enim ſatis eſt percunctanti
                <lb/>
              cuius ego ſim filius, ſi parentis filium me eſſe audiuerit: ſed tùm acquieſcet, ſi me Nicolai filium
                <lb/>
              eſſe doceatur, qui nobiles cauſſas aliquando perorarit: aliter non plus certior abierit, quàm curio­
                <lb/>
              ſior ille qui quærens ex quodam ſeruo, quò iret, & cuius eſſet; reſponſum tulerit. </s>
              <s>Huc eo, heri
                <lb/>
              ſum ſeruos; nunquid nunc es certior? </s>
              <s>Hîc ego te conſiderare velim, longè aliud eſſe rei merita
                <lb/>
              tractare, & methodi in qua verſamur, etenim methodus procedit ex propriis, & certis
                <expan abbr="quibuſdã">quibuſdam</expan>
                <lb/>
              terminis cohibetur: itaque ſatis eſt illi ea continere quæ ipſius propria ſunt, reliqua negligit; nec
                <lb/>
              idcirco quicquàm de iure ſuo deminuit rei notitia latius patet, &
                <expan abbr="quandoq́">quandoque</expan>
              . </s>
              <s>multarum methodo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg633"/>
                <lb/>
              rum opem flagitat: itaque cęlum & à naturali & ab Aſtronomo conſideratur; quia ſubit diuerſas
                <lb/>
              rationes; cùm cęteroquin vna ſit cuiuſque methodi ratio qua determinatur: quamobrem ea prin­
                <lb/>
              cipiorum notitia contenta eſſe debet, qua ſubiectum ſub propria ratione tractatur, vlteriorem
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              requirit; & quicquid vlterius adhibetur, alienum eſt, & ad rei quidem notitiam faciens, ſed nihil
                <lb/>
              adiuuans illam methodum. </s>
              <s>Neque noſſe oportet, vt aliquem certò patrem alterius eſſe ſciamus,
                <lb/>
              ſit'ne animal rationis compos an brutum; neque poſtulat ea notitia certam atque accuratam fun­
                <lb/>
              damenti, vt ita dicam, explicationem: itaque diſtincta alterius relatiui cognitio vſque ad
                <expan abbr="quendã">quendam</expan>
                <lb/>
              terminum peruenit, & cum diſtinctione illa adhuc connexam habet aliquam confuſionem: aliter
                <lb/>
              immineret periculum, ne ſciremus bis duo facere quatuor, niſi perfectè ſciremus quid eſſet nume­
                <lb/>
              rus, quid quantitas, & an ſit materię proprietas, an formę. </s>
              <s>neque noſſet expugnare oppidum Im­
                <lb/>
              perator, niſi cognoſceret quid ſit victoria, quid beatitudo, & cuncta politicę principia teneret, quę
                <lb/>
              ſanè res eſt venia potius, quàm admiratione digna. </s>
              <s>Hoc iudicio
                <expan abbr="cõmotus">commotus</expan>
              Antonius apud M. Tul­
                <lb/>
              lium
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              oratoriam facultatem modicis regionibus circunſcribit; & infinitatem illam quæſtionum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg634"/>
                <lb/>
              de quacunque re ſubtiliter diſceptandi negat oratori. </s>
              <s>Sed Ariſtotelis ipſius iudicium, & aliorum
                <lb/>
              philoſophorum perſequamur. </s>
              <s>quotasquiſque eſt ex Aſtronomis, qui de eclypſi ita diſputet, vt </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>