1ſtellarum.
Nam ſeu calor ſit anima, ſeu il
lius primum inſtrumentum, vbi calor hic
erit palàm eſt oportere adeſſe etiam ipſam
animam, quare & vitam: eſt enim vita nihil
aliud, quàm opus animæ.
lius primum inſtrumentum, vbi calor hic
erit palàm eſt oportere adeſſe etiam ipſam
animam, quare & vitam: eſt enim vita nihil
aliud, quàm opus animæ.
Clarius idem fit experimento: nam plum
bum cùm in ceruſſam vertitur, ac vritur, ter
tiadecima parte ſui ponderis augetur. Hoc
fit, quia calor ille cœleſtis euaneſcit: nam
certum eſt adiici nihil, & tamen creſcit.
Cùm igitur par ratio etiam in animalibus vi
deatur, quæ grauiora morte fiunt, quoniam
exhalante anima ſecum calor etiam, ac quic
quid ab illo eſt laboratum, euaneſcit, ma
nifeſtum eſt corpora metallica, & lapides
ipſos etiam viuere.
bum cùm in ceruſſam vertitur, ac vritur, ter
tiadecima parte ſui ponderis augetur. Hoc
fit, quia calor ille cœleſtis euaneſcit: nam
certum eſt adiici nihil, & tamen creſcit.
Cùm igitur par ratio etiam in animalibus vi
deatur, quæ grauiora morte fiunt, quoniam
exhalante anima ſecum calor etiam, ac quic
quid ab illo eſt laboratum, euaneſcit, ma
nifeſtum eſt corpora metallica, & lapides
ipſos etiam viuere.
Ad dices: Quomodo ablata leuiore par
te, ſcilicet calore, ab animalibus, au metalli
cis, quòd relinquitur, grauius fit? Palàm eſt
hoc contingere, velut in ouis, vitreis, quæ
ſupernatant aquæ: imò chalybeis & plum
beis, aëre illa ſuſtinente, qui intus contine
tur, fracta autem hæc protinus deſcendunt:
at non in nobis aër, ſed quemadmodum in
aqua aër in illis, ita in animalibus & me
tallis in aëre pars ignea pondus detrahit. Sunt
etenim ſubſtantiæ elementorum aliquæ ( vt
dixi ) in miſtis, ſed fractæ: & qualitates alio
rum, vt in lacte ſubſtantia quidem aquea,
aër autem ac terra, & æthereum, ſeu igneum
elementum à calore concoctum ſecundum
qualitatem. Duobus enim modis elementa
in miſtis ſunt: vno quidem, vt à generatio
ne, atque ita ſola terra & aqua: verùm vnius
eorum ſecundum ſubſtantiam, alterius ſub
ſtantia non apparet: vt autem cœleſtis ca
lor in illa egit, plura tam ſubſtantia, quàm
natura eſſe videntur. Eò fit vt denſa quæ
dam leuia, & rara quædam grauia eſſe poſ
ſent: nam cùm parua quantitas terræ ca
leſcit, vt in aëris ſubſtantiam tranſmutetur,
nec tamen aër ingreditur, leue id eſt & den
ſum, vt pingue omne, & lignum aloës: at
contrà ſi terra parum elaboretur, magna au
tem fit aëris pars intus, ac vbique conſpi
cua, minutiſſimis tamen partibus, rarum di
cetur, & tamen graue non parum erit. Gra
ue autem denſum, & rarum lene, facilè in
telligimus.
te, ſcilicet calore, ab animalibus, au metalli
cis, quòd relinquitur, grauius fit? Palàm eſt
hoc contingere, velut in ouis, vitreis, quæ
ſupernatant aquæ: imò chalybeis & plum
beis, aëre illa ſuſtinente, qui intus contine
tur, fracta autem hæc protinus deſcendunt:
at non in nobis aër, ſed quemadmodum in
aqua aër in illis, ita in animalibus & me
tallis in aëre pars ignea pondus detrahit. Sunt
etenim ſubſtantiæ elementorum aliquæ ( vt
dixi ) in miſtis, ſed fractæ: & qualitates alio
rum, vt in lacte ſubſtantia quidem aquea,
aër autem ac terra, & æthereum, ſeu igneum
elementum à calore concoctum ſecundum
qualitatem. Duobus enim modis elementa
in miſtis ſunt: vno quidem, vt à generatio
ne, atque ita ſola terra & aqua: verùm vnius
eorum ſecundum ſubſtantiam, alterius ſub
ſtantia non apparet: vt autem cœleſtis ca
lor in illa egit, plura tam ſubſtantia, quàm
natura eſſe videntur. Eò fit vt denſa quæ
dam leuia, & rara quædam grauia eſſe poſ
ſent: nam cùm parua quantitas terræ ca
leſcit, vt in aëris ſubſtantiam tranſmutetur,
nec tamen aër ingreditur, leue id eſt & den
ſum, vt pingue omne, & lignum aloës: at
contrà ſi terra parum elaboretur, magna au
tem fit aëris pars intus, ac vbique conſpi
cua, minutiſſimis tamen partibus, rarum di
cetur, & tamen graue non parum erit. Gra
ue autem denſum, & rarum lene, facilè in
telligimus.
Ex hoc patet ſolutio non leuis quæſtio
nis, cur plumbum grauius ſit terra: nam in
plumbo nulla fermè eſt raritas, terra autem
cùm non cohæreat, admittit aërem, & ob id
plumbo videtur leuior, quòd aquam habet
aëris loco. Terra etiam hæc ( vt dixi) non
pura eſt terra, ſed habet metallicam ſub
ſtantiam admiſtam. Eò fit quod etiam de
cineribus teſtantur, vt vas illis plenum tan
tundem hauriat aquæ, cinere, non eiecto: pa
làm enim quòd aëris non paruam partem
adeſſe oportet, inde partis tenuioris etiam
cineris fit exhalatio: reliquum verò cineris
concreſcit ac cogitur, & aquæ pars calore
reſoluitur. Cùm enim aër aquâ calidior ſit,
quoniam ob raritatem plus excipit liminis,
ſicca, quæ aër continet liquidis calidiora
erunt. Ergo his miſtis tenuiorem humidi
partem in vaporem verti neceſſe eſt. Vnde ſi
aqueum ſit humidum exhalat, ſi pingue in
tumeſcit. Ob id ſæpe melli, vel ſaccharo mi
ſta cogunt è pyxidibus effundi admirantibus
pharmacopolis: nam vapor exire nequit, &
humidum ipſum diſtendit. Itaque ob hæc
pulueribus miſta aqua minuitur, oleum au
tem creſcere videtur. Itaque vt ad rem pro
ſitam reuertar, metallica viuere etiam hoc
argumento deprehenditur, quòd in monti
bus non ſecus ac plantæ naſcuntur, patulis
ſiquidem ramis, radicibus, truncis, ac veluti
floribus, ac fructibus, vt non aliud ſit me
tallum, aut metallica ſubſtantia, quàm plan
ta ſepulta, ac tota ſub terra naſcens: nec po
terat ſuper terram creſcere, quia aut fria
bilis erat, vt calchantum: vel nimis grauis,
vt plumbum. Ita & talpam inter animalia,
& vermes, & bufones ſub terra naſci cerni
mus. Sed non fuit commodum animalia ſub
terra gignere tot, quot plantas: quia vita
& nutritio, quibus ſolis metalla indigent,
ſub terra fieri & perfici poſſunt, reſpiratio
verò qua perfecta animalia, difficulter ſatis;
ea de cauſa metallicorum genera etiam
longè plura quàm quis exiſtimet natura ſub
terra progenuit, vt auſim dicere ea nume
rari haud poſſe. Nam ſi plus quàm quin
gentis herbarum ſpeciebus natura orbem
exornat, animaliaque ſuper hæc induxit, ve
riſimile eſt, ſub terra non paucioribus luſiſ
ſe modis, imò longè pluribus, ſed multa la
tent in imo: alia autem ad proxima gene
ra ſimilitudine colorum, aut ſubſtantiæ tra
ducimus. Quædam rara ſunt, vt etiamſi ſupra
terram eſſent, vix inuenire liceret: velut &
noſtris temporibus ſtirpium non pauca
genera, quorum tamet Dioſcorides memi
nit. Alia etiam contemni cœperunt poſt
quàm inuenta eſſent, ignoto illorum vſu: ita
fit vt ex maximo metallicorum numero pau
ciſſima cognoſcamus. Eorum etiam quæ co
gnoſcimus genera, pauciora ſunt, quàm exi
ſtimemus, cùm alia aliorum ſint fructus, fo
lia, exhalationes, radices, atque ea ſunt quæ
nunquam diſiunguntur: dicemus autem ea
quæ ſint, & quorum, locis ſuis, nunc propo
ſitam quæſtionem proſequamur.
nis, cur plumbum grauius ſit terra: nam in
plumbo nulla fermè eſt raritas, terra autem
cùm non cohæreat, admittit aërem, & ob id
plumbo videtur leuior, quòd aquam habet
aëris loco. Terra etiam hæc ( vt dixi) non
pura eſt terra, ſed habet metallicam ſub
ſtantiam admiſtam. Eò fit quod etiam de
cineribus teſtantur, vt vas illis plenum tan
tundem hauriat aquæ, cinere, non eiecto: pa
làm enim quòd aëris non paruam partem
adeſſe oportet, inde partis tenuioris etiam
cineris fit exhalatio: reliquum verò cineris
concreſcit ac cogitur, & aquæ pars calore
reſoluitur. Cùm enim aër aquâ calidior ſit,
quoniam ob raritatem plus excipit liminis,
ſicca, quæ aër continet liquidis calidiora
erunt. Ergo his miſtis tenuiorem humidi
partem in vaporem verti neceſſe eſt. Vnde ſi
aqueum ſit humidum exhalat, ſi pingue in
tumeſcit. Ob id ſæpe melli, vel ſaccharo mi
ſta cogunt è pyxidibus effundi admirantibus
pharmacopolis: nam vapor exire nequit, &
humidum ipſum diſtendit. Itaque ob hæc
pulueribus miſta aqua minuitur, oleum au
tem creſcere videtur. Itaque vt ad rem pro
ſitam reuertar, metallica viuere etiam hoc
argumento deprehenditur, quòd in monti
bus non ſecus ac plantæ naſcuntur, patulis
ſiquidem ramis, radicibus, truncis, ac veluti
floribus, ac fructibus, vt non aliud ſit me
tallum, aut metallica ſubſtantia, quàm plan
ta ſepulta, ac tota ſub terra naſcens: nec po
terat ſuper terram creſcere, quia aut fria
bilis erat, vt calchantum: vel nimis grauis,
vt plumbum. Ita & talpam inter animalia,
& vermes, & bufones ſub terra naſci cerni
mus. Sed non fuit commodum animalia ſub
terra gignere tot, quot plantas: quia vita
& nutritio, quibus ſolis metalla indigent,
ſub terra fieri & perfici poſſunt, reſpiratio
verò qua perfecta animalia, difficulter ſatis;
ea de cauſa metallicorum genera etiam
longè plura quàm quis exiſtimet natura ſub
terra progenuit, vt auſim dicere ea nume
rari haud poſſe. Nam ſi plus quàm quin
gentis herbarum ſpeciebus natura orbem
exornat, animaliaque ſuper hæc induxit, ve
riſimile eſt, ſub terra non paucioribus luſiſ
ſe modis, imò longè pluribus, ſed multa la
tent in imo: alia autem ad proxima gene
ra ſimilitudine colorum, aut ſubſtantiæ tra
ducimus. Quædam rara ſunt, vt etiamſi ſupra
terram eſſent, vix inuenire liceret: velut &
noſtris temporibus ſtirpium non pauca
genera, quorum tamet Dioſcorides memi
nit. Alia etiam contemni cœperunt poſt
quàm inuenta eſſent, ignoto illorum vſu: ita
fit vt ex maximo metallicorum numero pau
ciſſima cognoſcamus. Eorum etiam quæ co
gnoſcimus genera, pauciora ſunt, quàm exi
ſtimemus, cùm alia aliorum ſint fructus, fo
lia, exhalationes, radices, atque ea ſunt quæ
nunquam diſiunguntur: dicemus autem ea
quæ ſint, & quorum, locis ſuis, nunc propo
ſitam quæſtionem proſequamur.
Quatuor
cauſæ quibus
fit, vt vas
cinere ple
num tantun
dem aquæ
excipiat
quantum
vacuum
poſſet conti
nere.
cauſæ quibus
fit, vt vas
cinere ple
num tantun
dem aquæ
excipiat
quantum
vacuum
poſſet conti
nere.
Dixeramus metallica, ac metalla, tum la
pides viuere. Quorum enim eſt maturitas,
& acerbitas, ac ſenium, eorum etiam eſt vi
ta. Nam lapides quidam immaturi, & colore
diluto, & ſubſtantia haud concocta inue
niuntur, pars quoque velut & in eiuſdem
arboris fructibus purior, alia impurior cerni
tur. Adſunt præterea venæ & inſtrumenta
nutritionis, & meatus non laxiores, ſed mol
liores, vt in lapidibus cernere licet, quibus
facilè poſſumus perſuaderi, non aliter quàm
plantas & oſſa in animalibus nutriri: nam
ſi per acceſſum & additionem augerentur,
his haud quaquam indigerent. Lapides
enim qui calore ſolùm concreſcunt, quos
tophos nominamus, & qui ſolo frigore,
haud venas habent ſubſtantiamque ordi
natam, velut in veris lapidibus, quique vi
tam habent: nam tophi vita carent. Eſt
etiam mors in eis, quare & vita, Herculeus
enim lapis apud me ſæpius in paucis annis
extinctus eſt: cùm enim traheret ferrum
alacriter, poſtmodum temporis ſucceſſu
trahere deſiit. Quid enim aliud eſt vita,
quàm operatio animæ? Oſtenſum eſt au-
pides viuere. Quorum enim eſt maturitas,
& acerbitas, ac ſenium, eorum etiam eſt vi
ta. Nam lapides quidam immaturi, & colore
diluto, & ſubſtantia haud concocta inue
niuntur, pars quoque velut & in eiuſdem
arboris fructibus purior, alia impurior cerni
tur. Adſunt præterea venæ & inſtrumenta
nutritionis, & meatus non laxiores, ſed mol
liores, vt in lapidibus cernere licet, quibus
facilè poſſumus perſuaderi, non aliter quàm
plantas & oſſa in animalibus nutriri: nam
ſi per acceſſum & additionem augerentur,
his haud quaquam indigerent. Lapides
enim qui calore ſolùm concreſcunt, quos
tophos nominamus, & qui ſolo frigore,
haud venas habent ſubſtantiamque ordi
natam, velut in veris lapidibus, quique vi
tam habent: nam tophi vita carent. Eſt
etiam mors in eis, quare & vita, Herculeus
enim lapis apud me ſæpius in paucis annis
extinctus eſt: cùm enim traheret ferrum
alacriter, poſtmodum temporis ſucceſſu
trahere deſiit. Quid enim aliud eſt vita,
quàm operatio animæ? Oſtenſum eſt au-