1tem hoc in medicis tractationibus, quòd
ſolùm viuentia operationem habent. Viuunt
etiam elementa quoquo modo ( vt dictum
eſt ) cùm ad proprias regiones ſpontè fe
rantur, miſta autem omnia longè meliore
vita: nam natura ſemper melius aliquid
intendit, quàm id ex quo conſtituit. Ob id
igitur Simplicio haud crediderim dicenti, vt
ab Herculeo lapide ferrum trahitur, ita exi
ſtimari aurum ab oſſe piſcis milui trahi.
Hoc enim quod in Phyſicis expoſitionibus
ſcripſit, rationi repugnat, quandoquidem os
illud non viuit. Oſtenſum eſt autem omnem
operationem eſſe viuentis, & vt viuit. Nam
etſi elementa etiam viuant, hoc opus ele
mentorum haud eſſe poteſt, ſed attractio
propriæ cuiuſdam rei. Viuentis eſt vita, quæ
nutrimento ſaltem vtatur: at os piſcis non
viuit, cùm detraxeris ab animali, vitæ eo ge
nere quod nutrimento vtitur. Sublata enim
anima eſt, ſentiens manifeſtè: at hæc nu
trici eadem eſt. Itaque adeò hac in demon
ſtratione confido, vt quamvis non ſim ex
pertus, auſim tamen dicere, impoſſibile eſſe,
vt os milui piſcis aurum non ſecus, ac fer
rum Herculeus lapis trahat: à viuente au
tem re alia quapiam, vt lapide, aut animali,
vel arbore, quamdiu vixerit, hoc fieri pro
culdubio poteſt. Quòd ſi quis obiiciat, quòd
aculeus paſtinaceæ dolorem dentium tollat,
ſi ex eo gingiua ſacrificetur. Reſpondemus,
vim hanc quæ illi potentia, non actu ineſt,
non aliter quàm cantharidarum exulceran
tem, ad actum ab animæ humanæ facultate
deduci, Deinde dolorem magnum affert hic
aculeus: dolor autem dolorem obſcurat, cùm
non in eadem parte fuerit, vt inquit Hippo
crates, adeò vt acris dolor gingiuæ, dolorem
dentes haberet. Auocat & ob propinquita
tem doloris cauſam, quæ plerunque eſt in
neruo denti inſito: nec hoc ſemper, neque
omnibus contingit. Itaque vires viuentibus
cùm tantùm actu ſint, lapidibus qui vires
habent animam ineſſe neceſſe eſt. Sed dices,
Hoc tamen Philoſophus negat. Sed qui la
pides, aut generari, aut augeri concedunt,
fateri etiam oportet illos viuere: facultatis
enim vegetatricis hæc communia ſunt, teſte
Galeno, generari, nutriri, & augeri. Vide
tur etiam natura ſenſim ab extremo ad ex
tremum tranſire, connectereque diſtincta
longius mediis ipſis: velut inter id quod non
nutritur, nec viuit, quodque viuit & nutri
tur, medium conſtitui poterat quod viueret
& non nutriretur, quoque nutriretur, &
non viueret. At non viuere, & nutriri quic
quam non poterat, cùm facultas eſſet abſ
que ſubiecto principioque. Oportebat igitur
medium potius eſſe quod non nutriretur &
viueret. Nam principium eſſe abſque facul
tate in his quæ natura læſa ſunt, contingit:
tales igitur lapides erunt.
ſolùm viuentia operationem habent. Viuunt
etiam elementa quoquo modo ( vt dictum
eſt ) cùm ad proprias regiones ſpontè fe
rantur, miſta autem omnia longè meliore
vita: nam natura ſemper melius aliquid
intendit, quàm id ex quo conſtituit. Ob id
igitur Simplicio haud crediderim dicenti, vt
ab Herculeo lapide ferrum trahitur, ita exi
ſtimari aurum ab oſſe piſcis milui trahi.
Hoc enim quod in Phyſicis expoſitionibus
ſcripſit, rationi repugnat, quandoquidem os
illud non viuit. Oſtenſum eſt autem omnem
operationem eſſe viuentis, & vt viuit. Nam
etſi elementa etiam viuant, hoc opus ele
mentorum haud eſſe poteſt, ſed attractio
propriæ cuiuſdam rei. Viuentis eſt vita, quæ
nutrimento ſaltem vtatur: at os piſcis non
viuit, cùm detraxeris ab animali, vitæ eo ge
nere quod nutrimento vtitur. Sublata enim
anima eſt, ſentiens manifeſtè: at hæc nu
trici eadem eſt. Itaque adeò hac in demon
ſtratione confido, vt quamvis non ſim ex
pertus, auſim tamen dicere, impoſſibile eſſe,
vt os milui piſcis aurum non ſecus, ac fer
rum Herculeus lapis trahat: à viuente au
tem re alia quapiam, vt lapide, aut animali,
vel arbore, quamdiu vixerit, hoc fieri pro
culdubio poteſt. Quòd ſi quis obiiciat, quòd
aculeus paſtinaceæ dolorem dentium tollat,
ſi ex eo gingiua ſacrificetur. Reſpondemus,
vim hanc quæ illi potentia, non actu ineſt,
non aliter quàm cantharidarum exulceran
tem, ad actum ab animæ humanæ facultate
deduci, Deinde dolorem magnum affert hic
aculeus: dolor autem dolorem obſcurat, cùm
non in eadem parte fuerit, vt inquit Hippo
crates, adeò vt acris dolor gingiuæ, dolorem
dentes haberet. Auocat & ob propinquita
tem doloris cauſam, quæ plerunque eſt in
neruo denti inſito: nec hoc ſemper, neque
omnibus contingit. Itaque vires viuentibus
cùm tantùm actu ſint, lapidibus qui vires
habent animam ineſſe neceſſe eſt. Sed dices,
Hoc tamen Philoſophus negat. Sed qui la
pides, aut generari, aut augeri concedunt,
fateri etiam oportet illos viuere: facultatis
enim vegetatricis hæc communia ſunt, teſte
Galeno, generari, nutriri, & augeri. Vide
tur etiam natura ſenſim ab extremo ad ex
tremum tranſire, connectereque diſtincta
longius mediis ipſis: velut inter id quod non
nutritur, nec viuit, quodque viuit & nutri
tur, medium conſtitui poterat quod viueret
& non nutriretur, quoque nutriretur, &
non viueret. At non viuere, & nutriri quic
quam non poterat, cùm facultas eſſet abſ
que ſubiecto principioque. Oportebat igitur
medium potius eſſe quod non nutriretur &
viueret. Nam principium eſſe abſque facul
tate in his quæ natura læſa ſunt, contingit:
tales igitur lapides erunt.
1.Mag.
Mor. cap.
Mor. cap.
Ergo metallica in montibus non ſecus ar
bores iacent, cùm radicibus ſuis trunco, ra
mis, pluribus foliis: & ſunt tenues quæ
dam partes nonnunquam floribus ac fructi
bus: carent enim pleræque fructibus & flo
ribus, cùm videamus, & hoc etiam plan
tis contingere, quæ in puteis naſcuntur, &
in vmbra, vel arido nimis loco, vt adianto,
ſcolopendro, licheni, & non paucis capri
ficis, cùm in muris naſcuntur: palàm enim
eſt fructus & flores luxuriantis arboris ac
fœcundæ eſſe ſigna. Fœcunditatis tum ab
humore, tum à calore Solis fit. Ob id igitur
nil mirum metallicis flores & fructus ſæ
pius deeſſe, cùm Sol ſemper, humor etiam
copioſus plerunque deſit.
bores iacent, cùm radicibus ſuis trunco, ra
mis, pluribus foliis: & ſunt tenues quæ
dam partes nonnunquam floribus ac fructi
bus: carent enim pleræque fructibus & flo
ribus, cùm videamus, & hoc etiam plan
tis contingere, quæ in puteis naſcuntur, &
in vmbra, vel arido nimis loco, vt adianto,
ſcolopendro, licheni, & non paucis capri
ficis, cùm in muris naſcuntur: palàm enim
eſt fructus & flores luxuriantis arboris ac
fœcundæ eſſe ſigna. Fœcunditatis tum ab
humore, tum à calore Solis fit. Ob id igitur
nil mirum metallicis flores & fructus ſæ
pius deeſſe, cùm Sol ſemper, humor etiam
copioſus plerunque deſit.
Vbi verò abundent metallica, ſi velis de
præhendere, certis & non paucis opus eſt
coniecturis. Oſtendit primò ferax prouincia,
vt nunc argenti Germania. Sic in Italia ar
gentum vix, aurum nullo modo effodere li
cet. Vt igitur in fœcunda regione plures
fœcundi agri, ita in feracis metallorum
prouincia plerique montes etiam præter
ſpem metalla ferunt. Montes etiam altiſſi
mi vt ad eruendum ſunt difficiliores, ita
ad largiendum ſunt liberaliores: rarò enim
in humilioribus collibus materia hæc co
pioſa inuenitur. Plerumque verò montium
cacumina, quæ ad meridiem tendunt, radi
cibus ad Boream ſpectantibus, argumentum
metalli præbent; & maximè argenti, cuius
fodinæ feraciores rectà ex Oriente in Occi
dentem tendere ſolent. Qui etiam montes
ſunt in calidis regionibus, gemmarum ſunt
feraciores: quòd in meridie, humor magis
ſiccetur & attenuetur: & ob id ſiccitate la
pides, at tenuitate gemmæ generantur, mul
tò autem humore & craſſo metalla fiunt.
Hic autem iuxta Septentriones viget.
præhendere, certis & non paucis opus eſt
coniecturis. Oſtendit primò ferax prouincia,
vt nunc argenti Germania. Sic in Italia ar
gentum vix, aurum nullo modo effodere li
cet. Vt igitur in fœcunda regione plures
fœcundi agri, ita in feracis metallorum
prouincia plerique montes etiam præter
ſpem metalla ferunt. Montes etiam altiſſi
mi vt ad eruendum ſunt difficiliores, ita
ad largiendum ſunt liberaliores: rarò enim
in humilioribus collibus materia hæc co
pioſa inuenitur. Plerumque verò montium
cacumina, quæ ad meridiem tendunt, radi
cibus ad Boream ſpectantibus, argumentum
metalli præbent; & maximè argenti, cuius
fodinæ feraciores rectà ex Oriente in Occi
dentem tendere ſolent. Qui etiam montes
ſunt in calidis regionibus, gemmarum ſunt
feraciores: quòd in meridie, humor magis
ſiccetur & attenuetur: & ob id ſiccitate la
pides, at tenuitate gemmæ generantur, mul
tò autem humore & craſſo metalla fiunt.
Hic autem iuxta Septentriones viget.
Montes etiam ſteriles omnes metallici
ſunt, duabus ex cauſis: nam humor abſumi
tur intus vnde plantæ generari nequeunt, &
mali halitus iam natas etiam plantas occi
dunt. Color etiam montium, & lapidum, ac
terræ, non ſolùm metallica eſſe docet, ſed &
qualia ſint: viridis fit ære, niger ab argen
to, & auro, purpureus à pyritide, liuidus à
plumbo & ferro, luridus à calchanto &
eiuſmodi ſiccis, cinereus & obſcurus à ſul
phure. Oſtendit & odor: cùm enim duos
montis eiuſdem lapides ſimul attriueris, ſi
metallum monti ſubeſt, olent ſulphuris non
parum. Ob quod falsò creditum eſt, metalla
ſulphure conſtare, cùm ſit hic odor excre
menti metallici, & ſuperfluæ coctionis in
dicium. Grauiores etiam lapides, aut terra
quàm ratio poſtulet, certum eſt metallicæ
materiæ argumentum. Si etiam aliqua par
te nimis ſplendeant, vel ſi ſolidi careant
omni ſplendore, ſubeſſe metalli materiam
certò ſcias: demum ſi igni liquefeceris, de
præhendes ſimul & metallum eſſe, & genus
illius, & quantitatem. Aquæ etiam effluen
tes leuem quandam huius coniecturam af
ferunt: quæ ſi odorem, aut colorem, aut præ
ſe ferant alienum, haud dubiè metallum in
monte eſſe pronunciabis. Fundum etiam al
uei diligenter explorabis, nam partem me
talli inuenies: vix enim fieri poteſt, vt lon
go temporis ſucceſſu aliquid ſemper adden
te die, ex deſcenſu grauioris partis, veſtium
metalli non appareat. Mons etiam rimo
ſus, propter halitus acres metallicorum
fit.
ſunt, duabus ex cauſis: nam humor abſumi
tur intus vnde plantæ generari nequeunt, &
mali halitus iam natas etiam plantas occi
dunt. Color etiam montium, & lapidum, ac
terræ, non ſolùm metallica eſſe docet, ſed &
qualia ſint: viridis fit ære, niger ab argen
to, & auro, purpureus à pyritide, liuidus à
plumbo & ferro, luridus à calchanto &
eiuſmodi ſiccis, cinereus & obſcurus à ſul
phure. Oſtendit & odor: cùm enim duos
montis eiuſdem lapides ſimul attriueris, ſi
metallum monti ſubeſt, olent ſulphuris non
parum. Ob quod falsò creditum eſt, metalla
ſulphure conſtare, cùm ſit hic odor excre
menti metallici, & ſuperfluæ coctionis in
dicium. Grauiores etiam lapides, aut terra
quàm ratio poſtulet, certum eſt metallicæ
materiæ argumentum. Si etiam aliqua par
te nimis ſplendeant, vel ſi ſolidi careant
omni ſplendore, ſubeſſe metalli materiam
certò ſcias: demum ſi igni liquefeceris, de
præhendes ſimul & metallum eſſe, & genus
illius, & quantitatem. Aquæ etiam effluen
tes leuem quandam huius coniecturam af
ferunt: quæ ſi odorem, aut colorem, aut præ
ſe ferant alienum, haud dubiè metallum in
monte eſſe pronunciabis. Fundum etiam al
uei diligenter explorabis, nam partem me
talli inuenies: vix enim fieri poteſt, vt lon
go temporis ſucceſſu aliquid ſemper adden
te die, ex deſcenſu grauioris partis, veſtium
metalli non appareat. Mons etiam rimo
ſus, propter halitus acres metallicorum
fit.