Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Page concordance

< >
Scan Original
81 29
82 30
83 31
84 32
85 33
86 34
87 35
88 36
89 37
90 38
91 39
92 40
93 41
94 42
95 43
96 44
97 45
98 46
99 47
100 48
101 49
102 50
103 51
104 52
105 53
106 54
107 55
108 56
109 57
110 58
< >
page |< < (38) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <pb o="38" file="0090" n="90" rhead="THEORIÆ"/>
          <p>
            <s xml:space="preserve">83. </s>
            <s xml:space="preserve">Simplicitate, & </s>
            <s xml:space="preserve">incompoſitione elementorum definita,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0090-01" xlink:href="note-0090-01a" xml:space="preserve">An elementa
                <lb/>
              fint extenſa: ar-
                <lb/>
              gumenta pro
                <lb/>
              virtuali eorum
                <lb/>
              extenſione.</note>
            dubitari poteſt, an ea ſint etiam inextenſa, an aliquam, utut
              <lb/>
            ſimplicia, extenſionem habeant ejus generis, quam virtualem
              <lb/>
            extenſionem appellant Scholaſtici. </s>
            <s xml:space="preserve">Fuerunt enim potiſſimum
              <lb/>
            inter Peripateticos, qui admiſerint elementa ſimplicia, & </s>
            <s xml:space="preserve">ca-
              <lb/>
            rentia partibus, atque ex ipſa natura ſua prorſus indiviſibilia,
              <lb/>
            ſed tamen extenſa per ſpatium diviſibile ita, ut alia aliis ma-
              <lb/>
            jus etiam occupent ſpatium, ac eo loco, quo unum ſtet, poſ
              <lb/>
            ſint, eo remoto, ſtare ſimul duo, vel etiam plura; </s>
            <s xml:space="preserve">ac ſunt
              <lb/>
            etiamnum, qui ita ſentiant. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic etiam animam rationalem
              <lb/>
            hominis utique prorſus indiviſibilem cenſuerunt alii per totum
              <lb/>
            corpus diffuſam; </s>
            <s xml:space="preserve">alii minori quidem corporis parti, ſed uti-
              <lb/>
            que parti diviſibili cuipiam, & </s>
            <s xml:space="preserve">extenſæ, præſentem toti et-
              <lb/>
            iamnum arbitrantur. </s>
            <s xml:space="preserve">Deum autem ipſum præſentem ubi-
              <lb/>
            que credimus per totum utique diviſibile ſpatium, quod o-
              <lb/>
            mnia corpora occupant, licet ipſe ſimpliciſſimus ſit, nec ul-
              <lb/>
            lam prorſus compoſitionem admittat. </s>
            <s xml:space="preserve">Videtur autem ſen-
              <lb/>
            tentia eadem inniti cuidam etiam analogiæ loci, ac temporis.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Ut enim quies eſt conjunctio ejuſdem puncti loci cum ſerie con-
              <lb/>
            tinua omnium momentorum ejus temporis, quo quies durat; </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            ſic etiam illa virtualis extenſio eſt conjunctio unius momenti
              <lb/>
            temporis cum ſerie continua omnium punctorum ſpatii, per
              <lb/>
            quod ſimplex illud ens virtualiter extenditur; </s>
            <s xml:space="preserve">ut idcirco
              <lb/>
            ſicut illa quies haberi creditur in Natura, ita & </s>
            <s xml:space="preserve">hæc virtua-
              <lb/>
            lis extenſio debeat admitti, qua admiſſa poterunt utique illa
              <lb/>
            primæ materiæ elementa eſſe ſimplicia, & </s>
            <s xml:space="preserve">tamen non penitus
              <lb/>
            inextenſa.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">84. </s>
            <s xml:space="preserve">At ego quidem arbitror, hanc itidem ſententiam everti
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0090-02" xlink:href="note-0090-02a" xml:space="preserve">Excluditur vir-
                <lb/>
              twalis extenſio
                <lb/>
              principio indu-
                <lb/>
              ctionis rite ap-
                <lb/>
              plicato.</note>
            penitus eodem inductionis principio, ex quo alia tam multa
              <lb/>
            hucuſque, quibus uſi ſumus, deduximus. </s>
            <s xml:space="preserve">Videmus enim in
              <lb/>
            his corporibus omnibus, quæ obſervare poſſumus, quidquid
              <lb/>
            diſtinctum occupat locum, diſtinctum eſſe itidem ita, ut
              <lb/>
            etiam ſatis magnis viribus adhibitis ſeparari poſſint, quæ di-
              <lb/>
            verſas occupant ſpatii partes, nec ullum caſum deprehendi-
              <lb/>
            mus, in quo magna hæc corpora partem aliquam habeant,
              <lb/>
            quæ eodem tempore diverſas ſpatii partes occupet, & </s>
            <s xml:space="preserve">eadem
              <lb/>
            ſit. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro hæc proprietas ex natura ſu
              <gap/>
            ejus generis eſt, ut
              <lb/>
            æque cadere poſſit in magnitudines, quas per ſenſum depre-
              <lb/>
            hendimus, ac in magnitudines, quæ infra ſenſuum noſtrorum
              <lb/>
            limites ſunt; </s>
            <s xml:space="preserve">res nimirum pendet tantummodo a magnitudine
              <lb/>
            ſpatii, per quod haberetur virtualis extenſio, quæ magnitudo
              <lb/>
            ſi eſſet ſatis ampla, ſub ſenſus caderet. </s>
            <s xml:space="preserve">Cum igitur
              <lb/>
            nunquam id comperiamus in magnitudinibus ſub ſenſum caden-
              <lb/>
            tibus, immo in caſibus innumeris deprehendamus oppoſi-
              <lb/>
            tum; </s>
            <s xml:space="preserve">debet utique res transferri ex inductionis principio ſu-
              <lb/>
            pra expoſito ad minimas etiam quaſque materiæ particulas,
              <lb/>
            ut ne illæ quidem ejuſmodi habeant virtualem extenſio-
              <lb/>
            m
              <unsure/>
            em.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>