Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

List of thumbnails

< >
81
81 (29)
82
82 (30)
83
83 (31)
84
84 (32)
85
85 (33)
86
86 (34)
87
87 (35)
88
88 (36)
89
89 (37)
90
90 (38)
< >
page |< < (38) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <pb o="38" file="0090" n="90" rhead="THEORIÆ"/>
          <p>
            <s xml:space="preserve">83. </s>
            <s xml:space="preserve">Simplicitate, & </s>
            <s xml:space="preserve">incompoſitione elementorum definita,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0090-01" xlink:href="note-0090-01a" xml:space="preserve">An elementa
                <lb/>
              fint extenſa: ar-
                <lb/>
              gumenta pro
                <lb/>
              virtuali eorum
                <lb/>
              extenſione.</note>
            dubitari poteſt, an ea ſint etiam inextenſa, an aliquam, utut
              <lb/>
            ſimplicia, extenſionem habeant ejus generis, quam virtualem
              <lb/>
            extenſionem appellant Scholaſtici. </s>
            <s xml:space="preserve">Fuerunt enim potiſſimum
              <lb/>
            inter Peripateticos, qui admiſerint elementa ſimplicia, & </s>
            <s xml:space="preserve">ca-
              <lb/>
            rentia partibus, atque ex ipſa natura ſua prorſus indiviſibilia,
              <lb/>
            ſed tamen extenſa per ſpatium diviſibile ita, ut alia aliis ma-
              <lb/>
            jus etiam occupent ſpatium, ac eo loco, quo unum ſtet, poſ
              <lb/>
            ſint, eo remoto, ſtare ſimul duo, vel etiam plura; </s>
            <s xml:space="preserve">ac ſunt
              <lb/>
            etiamnum, qui ita ſentiant. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic etiam animam rationalem
              <lb/>
            hominis utique prorſus indiviſibilem cenſuerunt alii per totum
              <lb/>
            corpus diffuſam; </s>
            <s xml:space="preserve">alii minori quidem corporis parti, ſed uti-
              <lb/>
            que parti diviſibili cuipiam, & </s>
            <s xml:space="preserve">extenſæ, præſentem toti et-
              <lb/>
            iamnum arbitrantur. </s>
            <s xml:space="preserve">Deum autem ipſum præſentem ubi-
              <lb/>
            que credimus per totum utique diviſibile ſpatium, quod o-
              <lb/>
            mnia corpora occupant, licet ipſe ſimpliciſſimus ſit, nec ul-
              <lb/>
            lam prorſus compoſitionem admittat. </s>
            <s xml:space="preserve">Videtur autem ſen-
              <lb/>
            tentia eadem inniti cuidam etiam analogiæ loci, ac temporis.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Ut enim quies eſt conjunctio ejuſdem puncti loci cum ſerie con-
              <lb/>
            tinua omnium momentorum ejus temporis, quo quies durat; </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            ſic etiam illa virtualis extenſio eſt conjunctio unius momenti
              <lb/>
            temporis cum ſerie continua omnium punctorum ſpatii, per
              <lb/>
            quod ſimplex illud ens virtualiter extenditur; </s>
            <s xml:space="preserve">ut idcirco
              <lb/>
            ſicut illa quies haberi creditur in Natura, ita & </s>
            <s xml:space="preserve">hæc virtua-
              <lb/>
            lis extenſio debeat admitti, qua admiſſa poterunt utique illa
              <lb/>
            primæ materiæ elementa eſſe ſimplicia, & </s>
            <s xml:space="preserve">tamen non penitus
              <lb/>
            inextenſa.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">84. </s>
            <s xml:space="preserve">At ego quidem arbitror, hanc itidem ſententiam everti
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0090-02" xlink:href="note-0090-02a" xml:space="preserve">Excluditur vir-
                <lb/>
              twalis extenſio
                <lb/>
              principio indu-
                <lb/>
              ctionis rite ap-
                <lb/>
              plicato.</note>
            penitus eodem inductionis principio, ex quo alia tam multa
              <lb/>
            hucuſque, quibus uſi ſumus, deduximus. </s>
            <s xml:space="preserve">Videmus enim in
              <lb/>
            his corporibus omnibus, quæ obſervare poſſumus, quidquid
              <lb/>
            diſtinctum occupat locum, diſtinctum eſſe itidem ita, ut
              <lb/>
            etiam ſatis magnis viribus adhibitis ſeparari poſſint, quæ di-
              <lb/>
            verſas occupant ſpatii partes, nec ullum caſum deprehendi-
              <lb/>
            mus, in quo magna hæc corpora partem aliquam habeant,
              <lb/>
            quæ eodem tempore diverſas ſpatii partes occupet, & </s>
            <s xml:space="preserve">eadem
              <lb/>
            ſit. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro hæc proprietas ex natura ſu
              <gap/>
            ejus generis eſt, ut
              <lb/>
            æque cadere poſſit in magnitudines, quas per ſenſum depre-
              <lb/>
            hendimus, ac in magnitudines, quæ infra ſenſuum noſtrorum
              <lb/>
            limites ſunt; </s>
            <s xml:space="preserve">res nimirum pendet tantummodo a magnitudine
              <lb/>
            ſpatii, per quod haberetur virtualis extenſio, quæ magnitudo
              <lb/>
            ſi eſſet ſatis ampla, ſub ſenſus caderet. </s>
            <s xml:space="preserve">Cum igitur
              <lb/>
            nunquam id comperiamus in magnitudinibus ſub ſenſum caden-
              <lb/>
            tibus, immo in caſibus innumeris deprehendamus oppoſi-
              <lb/>
            tum; </s>
            <s xml:space="preserve">debet utique res transferri ex inductionis principio ſu-
              <lb/>
            pra expoſito ad minimas etiam quaſque materiæ particulas,
              <lb/>
            ut ne illæ quidem ejuſmodi habeant virtualem extenſio-
              <lb/>
            m
              <unsure/>
            em.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>