1
tractet'ne phyſicus ſimpliciter materiam primam, quia certè tractat: ſed an'ne phyſicus magis
noſcat materiam primam quàm primus philoſophus. Rationes autem Auicennæ cum reliquis
poſteà diluentur. nam viſum eſt prius diſceptare de cauſsis, quas tractant primus philoſophus &
mathematicus.
tractet'ne phyſicus ſimpliciter materiam primam, quia certè tractat: ſed an'ne phyſicus magis
noſcat materiam primam quàm primus philoſophus. Rationes autem Auicennæ cum reliquis
poſteà diluentur. nam viſum eſt prius diſceptare de cauſsis, quas tractant primus philoſophus &
mathematicus.
F
a 14. Met.
c. 4.
c. 4.
G
b 1. Poſt.
H
A
B
C
D
E
F
a 3. de An.
T. c. 36.
T. c. 36.
b 2. Phyſ.
T. 70.
8. Met.
T. 12.
T. 70.
8. Met.
T. 12.
G
H
c 2. Phyſ.
T. 71.
T. 71.
d 1. Phyſ.
T. 83.
T. 83.
e T. 14.
f 12. Met.
T. 48.
T. 48.
A
B
a 6. Met.
C
b Prædit.
D
c Orator.
E
F
G
II.
III.
a 1. Phyſ.
T. 78.
Auicennæ
ratio I.
T. 78.
Auicennæ
ratio I.
b 2. Phyſ.
T. c. 22.
T. c. 22.
H
II.
III.
A
Vt ſe habeant cauſſæ in prima philoſophia & mathematicis. Cap. XV.
EADEM quoque diſtinctio propemodum quadrabit in primam philoſophiam. dicemus enim
genus omne cauſſarum vſurpari ab illo philoſopho demonſtrando: accuratam verò expli
cationem primi finis, primæque. formæ ſolius eſſe primi philoſophi. Nanque & id quod aiebat Ari
ſtoteles, principio ſecundum ſpeciem determinare alterius quàm phyſicæ methodi munus eſſe,
& omnino de immobili principio ſatis perſuadent, eas cauſſas ab ipſo ſolo cum diligentia tractari;
reliquas autem cauſſas, materiam nimirum & efficiens monet Ariſtoteles in illa methodo propo
ni ad explicandum, a vbi docet quatuor entium cauſſas ibi eſſe tractandas. Omne item cauſſę ge
nus accipiet in demonſtrando primus philoſophus: ſiquidem contempletur ens, quatenus ens:
itaque contemplatur omneis cauſſas entis, quatenus ens. Sed omnia cauſſarum genera ſunt cauſſę
entis. Igitur & per omne cauſſarum genus demonſtrabit. Et cùm entium quædam ſenſilia ſint,
alia ſenſum fugiant, & immunia ſint à materia: ſenſilium verò principia ſint materia & efficiens.
Ergo materia & efficiens non modò à primo philoſopho tractabuntur, ſed demonſtrando item
accipientur. Itaque omne cauſſæ genus ab vtroque philoſopho aſſumetur. ſed ea quæ reſpiciunt
motum, vt ab illo ſeparari non poſsint, diligenter à phyſico tractabuntur: illa verò quę abſoluun
tur à motu, diligenter veſtigabit primus philoſophus, vt ſolum ſpectandi ratio differens intercedat:
quia ſcilicet phyſicus ea cauſſarum genera tractabit, quà ſunt principia corporis naturalis; pri
mus autem philoſophus quatenus ſunt principia entis. quod item docuit nonnunquàm Auerroës.
b & teſtatus eſt contemplationem primi philoſophi, c licet eadem tractet àc phyſicus eſſe commu
niorem, quippe qui etiam conſiderando ſenſilia ad particularia non deſcendat. At verò cùm è cauſ
ſis quædam proximæ ſint, aliæ remotæ, ſeu quædam vniuerſales, aliæ ſpeciales, haud facilè dede
rim omnes æquè accipi aut ſpectari à primo philoſopho, ſicut à naturali. quandò primus philoſo
phus eſt vniuerſalis admodum, nec particularia contemplatur quæ ſpectantur à phyſico: aliter
cæteræ ſcientiæ redundarent. Proinde cauſſarum proximarum tractationem prorſus denegarem
primo philoſopho. & naturali committerem. Neque obſtant illa quæ opponi ſolent. vt primum
philoſophum non concipere motum; naturalem nihil ſine motu comprehendere. Aut etiam quòd
hæ methodi ſecum differunt, quòd prima philoſophia ſine motu conſiderat illa quæ naturalis
non diuellit à motu. Neque enim hæc nos ita credere cogunt, vt quæ ſine motu exiſtunt, ſic à pri
mo philoſopho tractentur, aut accipiantur, quin & illa ſpectet, aut aſſumat, quæ motum reſpiciunt:
aut quòd phyſicus ita illa aſſumat quæ motum reſpiciunt, vt cætera negligat. Sed illud notant,
quo vtræque methodi ſeparantur. ex hoc enim diſtinguuntur quòd prima philoſophia cum dili
gentia tractat immobilia principia, phyſica verò mobilia, neque tamen ob id ab oppoſitorum no
titia excluduntur. ſolumque. ſufficit phyſico, ſi principia quæ ſunt immobilia conſideret, aut ſu
mat, quatenus reſpiciunt motum. Quapropter non erit ſimpliciter verum primum philoſophum
ſine motu & materia contemplari. Sed verum erit ea quæ tractat phyſicus, à materia motuque. non
abſolui. Idcirco neque dici poterit. omnem conſiderationem quæ materiam motumque. includit,
eſſe naturalem. Sed illud verè aſſeuerabitur, omnem conſiderationem quę reſpuit motum & ma
teriam eſſe primi philoſophi, ſeu rectius, non naturalem, quia mathematicæ quoque repudiant
motum. Ad quas nunc accedentes, ijs conſtitutis quæ de illarum ingenio pluribus anteà diſputata
fuerunt: nimirum quòd cauſſas habent, & quòd cùm immobilia ſtatuant, fine & efficiente carent,
addemus. Si mathematicorum morem Euclidis, Archimedis, & Ptolemęi conſulamus, nullam de
vllo cauſſarum genere mentionem fieri intelligemus. Etenim ſcripſere per lemmata; rem ſcilicet
ipſam nudam qua ſcientia continetur, expreſſerunt, alteram, atque illam quidem neceſſariam par
tem omiſere, quæ pertinet ad modum ſciendi, & ad informandos animos auditorum, qua gene
ralia quædam capita exponuntur quibus illa ſcientia gubernatur: rerum ſcilicet conditio mate
riæque. ſubiectæ ediſſeritur, enarratur quod demonſtrationum genus admittat, & denique illa prę
cepta, quæ generaliter à primo philoſopho & analytico tradita ſunt, ad materiam ſubiectam ac
commodantur. Hæc ſanè omnia ab auctoribus mathematicæ neglecta, aut ſiquid ad hoc pertinet,
vnus Ptolemæus id præſtitit. Sed veriſimile eſt, ſicut Ariſtoteles in cæteris ſcientiis atque faculta
tibus conſcribendis perpetuò fecit; ſic & in ijs edocendis fuiſſe facturum: & ſicuti aliorum erro
res detexit, dum ea neglexere, quæ quatenus ipſum inſunt & aliena perſecuti ſunt; dum rationes
ſophiſticas, & pſeudographos adnotauit, dum rerum mathematicarum & quantitatis vim ſigni
ficauit, dum docuit quo'nam cauſſarum genere definiendo demonſtrandoque. vterentur, ita quoque
genus omne cauſſarum vſurpari ab illo philoſopho demonſtrando: accuratam verò expli
cationem primi finis, primæque. formæ ſolius eſſe primi philoſophi. Nanque & id quod aiebat Ari
ſtoteles, principio ſecundum ſpeciem determinare alterius quàm phyſicæ methodi munus eſſe,
& omnino de immobili principio ſatis perſuadent, eas cauſſas ab ipſo ſolo cum diligentia tractari;
reliquas autem cauſſas, materiam nimirum & efficiens monet Ariſtoteles in illa methodo propo
ni ad explicandum, a vbi docet quatuor entium cauſſas ibi eſſe tractandas. Omne item cauſſę ge
nus accipiet in demonſtrando primus philoſophus: ſiquidem contempletur ens, quatenus ens:
itaque contemplatur omneis cauſſas entis, quatenus ens. Sed omnia cauſſarum genera ſunt cauſſę
entis. Igitur & per omne cauſſarum genus demonſtrabit. Et cùm entium quædam ſenſilia ſint,
alia ſenſum fugiant, & immunia ſint à materia: ſenſilium verò principia ſint materia & efficiens.
Ergo materia & efficiens non modò à primo philoſopho tractabuntur, ſed demonſtrando item
accipientur. Itaque omne cauſſæ genus ab vtroque philoſopho aſſumetur. ſed ea quæ reſpiciunt
motum, vt ab illo ſeparari non poſsint, diligenter à phyſico tractabuntur: illa verò quę abſoluun
tur à motu, diligenter veſtigabit primus philoſophus, vt ſolum ſpectandi ratio differens intercedat:
quia ſcilicet phyſicus ea cauſſarum genera tractabit, quà ſunt principia corporis naturalis; pri
mus autem philoſophus quatenus ſunt principia entis. quod item docuit nonnunquàm Auerroës.
b & teſtatus eſt contemplationem primi philoſophi, c licet eadem tractet àc phyſicus eſſe commu
niorem, quippe qui etiam conſiderando ſenſilia ad particularia non deſcendat. At verò cùm è cauſ
ſis quædam proximæ ſint, aliæ remotæ, ſeu quædam vniuerſales, aliæ ſpeciales, haud facilè dede
rim omnes æquè accipi aut ſpectari à primo philoſopho, ſicut à naturali. quandò primus philoſo
phus eſt vniuerſalis admodum, nec particularia contemplatur quæ ſpectantur à phyſico: aliter
cæteræ ſcientiæ redundarent. Proinde cauſſarum proximarum tractationem prorſus denegarem
primo philoſopho. & naturali committerem. Neque obſtant illa quæ opponi ſolent. vt primum
philoſophum non concipere motum; naturalem nihil ſine motu comprehendere. Aut etiam quòd
hæ methodi ſecum differunt, quòd prima philoſophia ſine motu conſiderat illa quæ naturalis
non diuellit à motu. Neque enim hæc nos ita credere cogunt, vt quæ ſine motu exiſtunt, ſic à pri
mo philoſopho tractentur, aut accipiantur, quin & illa ſpectet, aut aſſumat, quæ motum reſpiciunt:
aut quòd phyſicus ita illa aſſumat quæ motum reſpiciunt, vt cætera negligat. Sed illud notant,
quo vtræque methodi ſeparantur. ex hoc enim diſtinguuntur quòd prima philoſophia cum dili
gentia tractat immobilia principia, phyſica verò mobilia, neque tamen ob id ab oppoſitorum no
titia excluduntur. ſolumque. ſufficit phyſico, ſi principia quæ ſunt immobilia conſideret, aut ſu
mat, quatenus reſpiciunt motum. Quapropter non erit ſimpliciter verum primum philoſophum
ſine motu & materia contemplari. Sed verum erit ea quæ tractat phyſicus, à materia motuque. non
abſolui. Idcirco neque dici poterit. omnem conſiderationem quæ materiam motumque. includit,
eſſe naturalem. Sed illud verè aſſeuerabitur, omnem conſiderationem quę reſpuit motum & ma
teriam eſſe primi philoſophi, ſeu rectius, non naturalem, quia mathematicæ quoque repudiant
motum. Ad quas nunc accedentes, ijs conſtitutis quæ de illarum ingenio pluribus anteà diſputata
fuerunt: nimirum quòd cauſſas habent, & quòd cùm immobilia ſtatuant, fine & efficiente carent,
addemus. Si mathematicorum morem Euclidis, Archimedis, & Ptolemęi conſulamus, nullam de
vllo cauſſarum genere mentionem fieri intelligemus. Etenim ſcripſere per lemmata; rem ſcilicet
ipſam nudam qua ſcientia continetur, expreſſerunt, alteram, atque illam quidem neceſſariam par
tem omiſere, quæ pertinet ad modum ſciendi, & ad informandos animos auditorum, qua gene
ralia quædam capita exponuntur quibus illa ſcientia gubernatur: rerum ſcilicet conditio mate
riæque. ſubiectæ ediſſeritur, enarratur quod demonſtrationum genus admittat, & denique illa prę
cepta, quæ generaliter à primo philoſopho & analytico tradita ſunt, ad materiam ſubiectam ac
commodantur. Hæc ſanè omnia ab auctoribus mathematicæ neglecta, aut ſiquid ad hoc pertinet,
vnus Ptolemæus id præſtitit. Sed veriſimile eſt, ſicut Ariſtoteles in cæteris ſcientiis atque faculta
tibus conſcribendis perpetuò fecit; ſic & in ijs edocendis fuiſſe facturum: & ſicuti aliorum erro
res detexit, dum ea neglexere, quæ quatenus ipſum inſunt & aliena perſecuti ſunt; dum rationes
ſophiſticas, & pſeudographos adnotauit, dum rerum mathematicarum & quantitatis vim ſigni
ficauit, dum docuit quo'nam cauſſarum genere definiendo demonſtrandoque. vterentur, ita quoque
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib