1thryalides prolucernis.
Videbuntur hæc qui
buſdam incredibilia dictu quæ tamen non
ſolùm vera, ſed etiam neceſſaria ſunt, ac fa
cilia inuentu. Nam cùm omnes fermè lapi
des igni præſertim haud diuturno reſiſtant,
ſquamoſi plerunque nentur ob fila. Si igitur
neas iam igni materiam contumacem, map
pas, mantilia, & thryalides efficere licebit,
ignibus non obnoxias. Texi verò quæcun
que nentur, quis dubitat? vnde etiam non
ſolum ex lino & canabe, ſed ex ſparto quo
que, ſeu geniſta mappæ conficiuntur.
Nunc geniſta vtimur ſolùm ad verrendum:
ſed ſi artifex non deſit, vtilis eſt etiam ad
conficienda lintea: quicquid enim ductile
eſt, nere licet: quòd nere licet, licet & texere.
Ductile verò eſt, quicquid humido conſtat
tenaci, ac minimè fragili. Alumini verò
plumæ non tantum ineſt ſucci, vt nere
poſſis. Neque igitur pro miraculo ducen
dum, quòd turris lignea ignibus immiſſis
extiterit incorrupta, hoc aluminis genere
inſperſa,
buſdam incredibilia dictu quæ tamen non
ſolùm vera, ſed etiam neceſſaria ſunt, ac fa
cilia inuentu. Nam cùm omnes fermè lapi
des igni præſertim haud diuturno reſiſtant,
ſquamoſi plerunque nentur ob fila. Si igitur
neas iam igni materiam contumacem, map
pas, mantilia, & thryalides efficere licebit,
ignibus non obnoxias. Texi verò quæcun
que nentur, quis dubitat? vnde etiam non
ſolum ex lino & canabe, ſed ex ſparto quo
que, ſeu geniſta mappæ conficiuntur.
Nunc geniſta vtimur ſolùm ad verrendum:
ſed ſi artifex non deſit, vtilis eſt etiam ad
conficienda lintea: quicquid enim ductile
eſt, nere licet: quòd nere licet, licet & texere.
Ductile verò eſt, quicquid humido conſtat
tenaci, ac minimè fragili. Alumini verò
plumæ non tantum ineſt ſucci, vt nere
poſſis. Neque igitur pro miraculo ducen
dum, quòd turris lignea ignibus immiſſis
extiterit incorrupta, hoc aluminis genere
inſperſa,
Succus atris
& potens.
& potens.
Alumen Ro
chæ, & eius
vires.
chæ, & eius
vires.
Alumen
Scaiolæ.
Alumen plu
mæ.
Ellychnia
quæ haud
conſumun
tur, & map
pæ, ab igne.
Scaiolæ.
Alumen plu
mæ.
Ellychnia
quæ haud
conſumun
tur, & map
pæ, ab igne.
Geniſta vti
lis ad confi
cienda lin
tea.
lis ad confi
cienda lin
tea.
Bituminis
genera 12.
nobiliora.
genera 12.
nobiliora.
Sed nec minor virtus bitumini quàm
alumini: verùm non vnum genus illius, ſed
eſt quòd propriè aſphaltum dicitur, & piſ
ſa ſphaltum, & napta, Gagates, Ampelites,
Maltha, Thracius lapis, carbones foſſiles,
ſuccinum, ambra, petroleum, camphora. Et
de omnibus ſatis conuenit, præterquam de
camphora, ſunt qui caphuram vocent: ma
num do, in ius non voco, de re ipſa eſt du
bitatio: nomen tibi, quicunque es adeò
faſtidioſus, concinnandum relinquo. Cùm
igitur in ea ligna inueniant, lachrymam
arboris, Capar nomine, quæ in inſula Bu
tei, aliàs Zebut vocata (hæc ab æquinoctia
li Boream verſus partibus quinque cum
quadrante diſtat, à Fortunatis centum octo
ginta ſex ) prouenit, potius quàm bitumen
eſſe credunt. Veruntamen ſi ſuccinum ar
deat, quòd bitumen proculdubio eſt, aqua
que, madida mappa fumus excipiatur, cam
phoram olet. Sed medico non multum re
fert hoc ſcire, ſed quòd camphora, ſuccinum
& ambra, è bituminis genere ſint. Atque
ea de cauſa etiam ſi quid horum fluat ex ar
boribus, nil prohibet quin etiam ei ſimile
in terræ viſceribus generetur. Sed videtur
camphora ex arboribus primam originem
ducere. Non tamen adeò alba natura eſt, ſed
deſtillatione talis fit. Deſtillatio enim deal
bare ſolet, non tantùm quia ſordes omnes
detrahat, ſed quia ſubſtantiam raram efficit,
atque ideò aëri peruiam. Camphora igitur
eſt immodicè ſicca, adeò vt in ſinu virginum
geſtata, iuuenes ad Venerem reddat impo
tentes. Eadem ſiccat vlcera, & dealbat; te
nuiſſimæ enim eſt ſubſtantiæ, hiſque de cau
ſis etiam ſomnum arcet. Gagatem vocat
vulgus ambram nigram. Fiunt globuli pro
precibus: ſplendet & lucidus eſt, adeò vt à
pluribus inter lapides numeretur: niger co
los, trahitque paleas: ex Hiſſpania peregri
ni imagines ad nos ferunt: ardet, hoc enim
omni bituminis generi commune eſt, Fer
tur virgines, epotus cum aqua, non cogere
ad migendum, corruptas cogere: res pro
pior fabulæ, quàm veriſimili. Quaſdam ma
gis irritare, atque eas, quæ vitiatæ ſunt, nihil
prohibet. Nam cùm collum veſicæ collo
vteri inſeratur, quæcunque corruptæ ſunt,
vexantur magis ab his, quæ moleſtiam ve
ſicæ afferre conſuerunt. Ferunt etiam ac
cenſum oleo reſtingui, non aqua: id ſupe
riùs declarauimus. Bitumini enim hoc ge
nerale eſt, ac proprium fermè: ſed non
ab omni aqua tutus is eſt ignis, nec ab
omni oleo extinguitur: multa enim aqua
omnem ignem ſuffocat, & paucum oleum
nullum extinguit, vt quaſi hæc per meta
phoram dicta videri poſſint. Creditum eſt
etiam, nec fruſtrà, comitiales excitare, vt
ſuccinum. Sed & antiqui ſcripſerunt, illum
prouocare morbum: poteſtque vtrunque
facere. Vtrique cauſa communis eſt caliditas
modera, tenuitas ac ſiccitas. Porrò quod
pingue eſt, etiam odoratum.
alumini: verùm non vnum genus illius, ſed
eſt quòd propriè aſphaltum dicitur, & piſ
ſa ſphaltum, & napta, Gagates, Ampelites,
Maltha, Thracius lapis, carbones foſſiles,
ſuccinum, ambra, petroleum, camphora. Et
de omnibus ſatis conuenit, præterquam de
camphora, ſunt qui caphuram vocent: ma
num do, in ius non voco, de re ipſa eſt du
bitatio: nomen tibi, quicunque es adeò
faſtidioſus, concinnandum relinquo. Cùm
igitur in ea ligna inueniant, lachrymam
arboris, Capar nomine, quæ in inſula Bu
tei, aliàs Zebut vocata (hæc ab æquinoctia
li Boream verſus partibus quinque cum
quadrante diſtat, à Fortunatis centum octo
ginta ſex ) prouenit, potius quàm bitumen
eſſe credunt. Veruntamen ſi ſuccinum ar
deat, quòd bitumen proculdubio eſt, aqua
que, madida mappa fumus excipiatur, cam
phoram olet. Sed medico non multum re
fert hoc ſcire, ſed quòd camphora, ſuccinum
& ambra, è bituminis genere ſint. Atque
ea de cauſa etiam ſi quid horum fluat ex ar
boribus, nil prohibet quin etiam ei ſimile
in terræ viſceribus generetur. Sed videtur
camphora ex arboribus primam originem
ducere. Non tamen adeò alba natura eſt, ſed
deſtillatione talis fit. Deſtillatio enim deal
bare ſolet, non tantùm quia ſordes omnes
detrahat, ſed quia ſubſtantiam raram efficit,
atque ideò aëri peruiam. Camphora igitur
eſt immodicè ſicca, adeò vt in ſinu virginum
geſtata, iuuenes ad Venerem reddat impo
tentes. Eadem ſiccat vlcera, & dealbat; te
nuiſſimæ enim eſt ſubſtantiæ, hiſque de cau
ſis etiam ſomnum arcet. Gagatem vocat
vulgus ambram nigram. Fiunt globuli pro
precibus: ſplendet & lucidus eſt, adeò vt à
pluribus inter lapides numeretur: niger co
los, trahitque paleas: ex Hiſſpania peregri
ni imagines ad nos ferunt: ardet, hoc enim
omni bituminis generi commune eſt, Fer
tur virgines, epotus cum aqua, non cogere
ad migendum, corruptas cogere: res pro
pior fabulæ, quàm veriſimili. Quaſdam ma
gis irritare, atque eas, quæ vitiatæ ſunt, nihil
prohibet. Nam cùm collum veſicæ collo
vteri inſeratur, quæcunque corruptæ ſunt,
vexantur magis ab his, quæ moleſtiam ve
ſicæ afferre conſuerunt. Ferunt etiam ac
cenſum oleo reſtingui, non aqua: id ſupe
riùs declarauimus. Bitumini enim hoc ge
nerale eſt, ac proprium fermè: ſed non
ab omni aqua tutus is eſt ignis, nec ab
omni oleo extinguitur: multa enim aqua
omnem ignem ſuffocat, & paucum oleum
nullum extinguit, vt quaſi hæc per meta
phoram dicta videri poſſint. Creditum eſt
etiam, nec fruſtrà, comitiales excitare, vt
ſuccinum. Sed & antiqui ſcripſerunt, illum
prouocare morbum: poteſtque vtrunque
facere. Vtrique cauſa communis eſt caliditas
modera, tenuitas ac ſiccitas. Porrò quod
pingue eſt, etiam odoratum.
Camphora
quid ſit, &
vires.
quid ſit, &
vires.
Gagates.
De ſuccino magna ad hanc vſque diem
contentio fuit: bitumen tamen eſt, & pin
guedo quædam terræ à maris æſtu. Copio
ſum piſcatur in Sudinis Pruſſiæ, cùm herba
quæ illi concreſcit pulegio ſimili. Quòd ſi
etiam à lachryma herbarum, aut arborum
duceret originem, bitumen tamen eſſet pin
guedine maris, & terrarum coactum, ac il
lorum calore temperatum. Eius plura ſunt
genera. Candidum precioſiſſimum, guſtu
dulce, & optimè olens, adeò vt ſuffitum in
conclauibus contra peſtem ( iuuat enim ) ad
tertiam vſque diem conclaue olere bene fa
ciat. Omne enim bene olens dum ſuffitur,
vapores abſumendo corruptos, aërem ab
omni vitio liberat: liberant ergo magis, quæ
magis fragrant, & quæ tardius conſumun
tur: quæ verò calida & ſicca ſunt, vapores
celerius abſumunt. Ob id magnus ignis præ
ſtantiſſimum eſt, auxilium aduerſus peſtilen
tentem aëris ſtatum, vt etiam flabella: vi
tiant enim aërem vapores, tum natura loci
ex quo eleuantur, tum quia Solis radios pe
netrare prohibent. Ob id referunt in Ger
mania vallem Ioachimicam cùm ob ſyluas
denſas, & ſtagna inhabitabilis eſſet, deriua
tis aquis in cuniculos ac foſſas, ſucciſiſque ne
moribus, ſalubrem factam eſſe. Itaque nil mi
rum eſt, duplici auxilio flagrans ſuccinum
aërem emendare, tum quia ſiccum tum quia
bene olens. Ita videntur bis olim Athenæ
ignis beneficio à duobus medicis Hippocra
te, & Acrone peſte liberatæ, flammis ſcili
cet beneolentium lignorum, non quidem
mediocribus, ſed maximis. A mediocribus
enim ignibus, & minimè odorata materia
ſuccenſis, tantum abeſt, vt peſtilens aër
emendetur, tum magis ſi beneficium vento
rum abſit, vt etiam vehementer exacerbe
tur. Quamobrem Thucydides refert, cùm ob
multitudinem cadauera rogis imponeren
tur, non parum auctam peſtilentiam.
Manifeſtum eſt igitur, eiſdem penè cauſis
ſuccinum eidem morbo medicamentis im
miſtum, plurimùm conferre. Miſcetur
enim aut propter odorem, aut ſiccandi cau
ſa, aut, quòd euidentius eſt auxilium in eo,
attrahendi: trahit enim omnia leuia, paleas,
feſtucas, ramenta tenuia metallorum, & ozi
mi folia, perperàm contradicente Theophra
ſto. Cauſa eſt huius, quòd humidum habeat
pingue & glutinoſum, quo emiſſo ad leuia
contentio fuit: bitumen tamen eſt, & pin
guedo quædam terræ à maris æſtu. Copio
ſum piſcatur in Sudinis Pruſſiæ, cùm herba
quæ illi concreſcit pulegio ſimili. Quòd ſi
etiam à lachryma herbarum, aut arborum
duceret originem, bitumen tamen eſſet pin
guedine maris, & terrarum coactum, ac il
lorum calore temperatum. Eius plura ſunt
genera. Candidum precioſiſſimum, guſtu
dulce, & optimè olens, adeò vt ſuffitum in
conclauibus contra peſtem ( iuuat enim ) ad
tertiam vſque diem conclaue olere bene fa
ciat. Omne enim bene olens dum ſuffitur,
vapores abſumendo corruptos, aërem ab
omni vitio liberat: liberant ergo magis, quæ
magis fragrant, & quæ tardius conſumun
tur: quæ verò calida & ſicca ſunt, vapores
celerius abſumunt. Ob id magnus ignis præ
ſtantiſſimum eſt, auxilium aduerſus peſtilen
tentem aëris ſtatum, vt etiam flabella: vi
tiant enim aërem vapores, tum natura loci
ex quo eleuantur, tum quia Solis radios pe
netrare prohibent. Ob id referunt in Ger
mania vallem Ioachimicam cùm ob ſyluas
denſas, & ſtagna inhabitabilis eſſet, deriua
tis aquis in cuniculos ac foſſas, ſucciſiſque ne
moribus, ſalubrem factam eſſe. Itaque nil mi
rum eſt, duplici auxilio flagrans ſuccinum
aërem emendare, tum quia ſiccum tum quia
bene olens. Ita videntur bis olim Athenæ
ignis beneficio à duobus medicis Hippocra
te, & Acrone peſte liberatæ, flammis ſcili
cet beneolentium lignorum, non quidem
mediocribus, ſed maximis. A mediocribus
enim ignibus, & minimè odorata materia
ſuccenſis, tantum abeſt, vt peſtilens aër
emendetur, tum magis ſi beneficium vento
rum abſit, vt etiam vehementer exacerbe
tur. Quamobrem Thucydides refert, cùm ob
multitudinem cadauera rogis imponeren
tur, non parum auctam peſtilentiam.
Manifeſtum eſt igitur, eiſdem penè cauſis
ſuccinum eidem morbo medicamentis im
miſtum, plurimùm conferre. Miſcetur
enim aut propter odorem, aut ſiccandi cau
ſa, aut, quòd euidentius eſt auxilium in eo,
attrahendi: trahit enim omnia leuia, paleas,
feſtucas, ramenta tenuia metallorum, & ozi
mi folia, perperàm contradicente Theophra
ſto. Cauſa eſt huius, quòd humidum habeat
pingue & glutinoſum, quo emiſſo ad leuia