Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
10
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="72"/>
              in proœmijs eadem moniturum fuiſſe lectores. </s>
              <s>Fac igitur mathematicorum commentarios ea
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg652"/>
                <lb/>
              methodi parte, quæ modus ſciendi vocatur, fuiſſe ſuppletos. </s>
              <s>cùm immobilia tractent;
                <expan abbr="planũ">planum</expan>
              eſt,
                <lb/>
              neque de fine, neque de efficiente ſermonem ab iis fuiſſe faciendum. </s>
              <s>Cæterùm neque de materia
                <lb/>
              ſenſili, quandò ſubiicitur mutationibus. </s>
              <s>Itaque reſtat, vt de forma & ad ſummum de altero ma­
                <lb/>
              teriæ genere quod intelligendum vocatur, ſermonem facturi fuerint. </s>
              <s>quod autem ſit id materię
                <lb/>
              genus poſthàc docebimus. </s>
              <s>At cùm mathematica ſint formæ naturales, in eo ſolum differentia,
                <lb/>
              quòd vt ſunt in materia ſenſili, citra notionem illius concipiuntur, ex hoc efficitur, vt iis re uera
                <lb/>
              materia ſupponatur, atque illa quidem ſenſilis. </s>
              <s>ſed id non eſt methodi mathematicæ. </s>
              <s>Verum­
                <lb/>
              enimuerò, quia quantum accipitur
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>in infinitum ſectile, infinitas autem eſt à materia, quà eſt
                <lb/>
              interuallum: etiam quod attinet ad hanc methodum, tale materiæ genus eſt mathematici mune­
                <lb/>
              ris. </s>
              <s>Nunc videndum, quo cauſſæ genere demonſtrando vtatur. </s>
              <s>ac de forma dubium non eſt apud
                <lb/>
              Ariſtotelem, aut aliquem ex eius interpretibus de genere formæ dubium eſt, & vtrum materiam
                <lb/>
              adhibeat
                <expan abbr="demõſtrando">demonſtrando</expan>
              , nec'ne, vulgò dicitur formam propriè non ſumi ab ipſo, ſed formam
                <expan abbr="quã">quam</expan>
                <lb/>
              appellant declarantem, hoc eſt medium, in cuius virtute concluſio noſcitur. </s>
              <s>Sed nos olim docui­
                <lb/>
              mus, eaſdem eiuſdem eſſe definitiones naturales & mathematicas, & rei principia ſumi; ac ſi
                <expan abbr="quã-do">quan­
                  <lb/>
                do</expan>
              media declarantia ſolùm accipiuntur, illa in propria quid eſt adhuc reſoluenda eſſe profite­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg653"/>
                <lb/>
              mur, quæ tamen à mathematicis aut neglecta fuerint, quia ſatis foret illis ad vſum properantibus
                <lb/>
              veritatem aſſequi theorematum, aut fortaſſe ignorata, quia proprias affectiones quanti ſigillatim
                <lb/>
              conſectati fuerint, non eius naturam & quod per ſe ineſt in quanto. </s>
              <s>aut etiam non omnia quæ
                <lb/>
              ignorantur, eſſe obnoxia demonſtrationi, ſicut in cæteris ſcientiis, ſed aliqua à ſigno declarari,
                <expan abbr="nõ-nulla">non­
                  <lb/>
                nulla</expan>
              ſenſu ipſo patefieri, & quaſi digito indicari, quæ ſcilicet per ſe ignota non ſunt, ſed medio
                <lb/>
              quodammodo ſe habentia, vt neque perſpicua ſint. </s>
              <s>nanque hęc principia ſunt, neque per ſe igno­
                <lb/>
              ta, quòd horum ſit demonſtratio, ſed ignota quodammodo. </s>
              <s>quapropter admonitione ſola, aut
                <lb/>
              aliquo ſigno confirmantur. </s>
              <s>Materiam multi negant accipere demonſtrando mathematicum. </s>
              <s>Et
                <lb/>
              certè ſi (vt aiunt) mathematici non conſiderant ſubſtantiam, materia verò eſt ſubſtantia, non po­
                <lb/>
              terunt illam aſſumere. </s>
              <s>Veruntamen ab Ariſtotele notatur illa demonſtratio
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              qua probatur an­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg654"/>
                <lb/>
              gulum in ſemicirculo eſſe rectum, quòd accipiat materiam. </s>
              <s>Nanque accipit partes. </s>
              <s>atqui partes
                <lb/>
              quanti ad totum ſunt vt materia. </s>
              <s>Et quod aſſumitur Mathematicum non conſiderare
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              ;
                <lb/>
              ſi id ſit non conſiderare ſubſtantiam, quod eſt rationem ſubſtantię non habere in ſuis contempla­
                <lb/>
              tionibus, & ego quoque conſentiam: ſed ſi id ſibi velit, quia cum quanto ſubſtantiam non con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg655"/>
                <lb/>
              cipiat, omnino negabo ob eas ſcilicet rationes quibus docuimus accidens à ſubſtantia, neque re,
                <lb/>
              neque cogitatione poſſe ſeparari. </s>
              <s>& quas ſuperius attulimus, dum de eius ſcientię meritis agere­
                <lb/>
              mus, admonebo ſolùm ſubſtantiam illam actu non eſſe, ſiquidem inter mathematicos Aſtrologus
                <lb/>
              vnus,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              tale genus ſubſtantiæ contempletur. </s>
              <s>ſed eam quæ potentia eſt, & interuallum nomine
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg656"/>
                <lb/>
              proprio nuncupatur, quod etiam cùm Simplicio ſubſtantiam eſſe defendemus, & à quanto diuer­
                <lb/>
              ſam,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              atque illam dicimus, vbi ſine iis affectionibus cogitetur quæ per motum accedunt, eſſe
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg657"/>
                <lb/>
              materiam intelligendam quæ mathematicis ſupponitur. </s>
              <s>Itaque aſtrologus non purè mathemati­
                <lb/>
              cus; ſed inter mathematicos naturalis conſtituitur. </s>
              <s>Non ergo ſubſtantia ſimpliciter, vt cenſuit
                <lb/>
              Albertus, ſed poteſtate ſubſtantia: non ipſum quantum, vt ij qui ſectantur Auerroëm, licet ratio­
                <lb/>
              nibus quibuſdam confirmare nitantur eiuſmodi ſententia. </s>
              <s>Tùm quòd in definitionibus quæ in
                <lb/>
              geometria & arithmetica ponuntur nulla materiæ notitia perſpiciatur. </s>
              <s>Tùm etiam, quia doceat
                <lb/>
              Ariſtoteles mathematicum relinquere ſolum quantum, & continuum. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              Atque item auctoritas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg658"/>
                <lb/>
              accedat Alexandri & aliorum Græcorum
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              qui materiam illam intelligendam; autument eſſe
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg659"/>
                <lb/>
              quantum: quaſi verò ipſe Euclides,
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              dum definit vnitatem, non definiat per ſubiectum,
                <expan abbr="inquiẽs">inquiens</expan>
              ,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg660"/>
                <lb/>
              vnitatem eſſe ſecundum quam vnum quodque eorum quæ ſunt, vnum dicitur. </s>
              <s>& ipſe Auerroës
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg661"/>
                <lb/>
              in definitione quanti & continui non moneat ſubintelligendam eſſe ſubſtantiam. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              Et ſiquando
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg662"/>
                <lb/>
              dixerint Græci quantum eſſe
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , ſic costueamur: quia poteſtate quantum acceperint, quod
                <lb/>
              Auerroës interminatum vocauit; ſi minus explodendi ſint. </s>
              <s>quòd ſi accipiant, vti debent,
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
                <lb/>
              non id quod eſt actu, ſed poteſtate, pari quoque ratione Auerroës defendi poterit. </s>
              <s>Neque me ad­
                <lb/>
              huc de ſententia deducere poteſt eruditiſsimus ille Pererius, dum conatur oſtendere mathemati­
                <lb/>
              cas eſſentias & affectiones quæ de quantitate demonſtrantur, nullo modo illi conuenire in ordine
                <lb/>
              ad ſubſtantiam, ſed per ſe, vt eſſe diuiduum, inter ſe commetiri, admittere ęqualitatem, proportio­
                <lb/>
              nem & cętera id genus: triangulum habere treis angulos æqualeis duobus rectis: lineam rectam
                <lb/>
              in puncto circulum tangere,
                <expan abbr="aliaq́">aliaque</expan>
              . </s>
              <s>multa quæ paſsim in ea diſciplina occurrunt: cuncta enim ſine
                <lb/>
              vllius ſubſtantiæ reſpectu, inquit, inſunt in quantitate. </s>
              <s>Neque enim hæc ita ſe habent ſubſtantiæ
                <lb/>
              beneficio, ſed quantitatis vnius, vnde exiſtit extentio, terminatio,
                <expan abbr="omnisq́">omnisque</expan>
              . </s>
              <s>ratio deriuatur æquali­
                <lb/>
              tatis & inæqualitatis, in quibus definiendis tota geometria planè occupatur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Conſimiliq́">Conſimilique</expan>
              . </s>
              <s>ratione
                <lb/>
              cubum tantum ſpatij poteſt occupare, non propter ſubſtantiam, ſed per ſeipſum, vt ſi qua vis
                <lb/>
              tantum valeret, vt ſubſtantiam à quantitate ſeiungeret, quantitas ipſa tantundem ſpatij ſemper </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>