Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003899">
                <pb pagenum="443" xlink:href="016/01/092.jpg"/>
              thryalides prolucernis. </s>
              <s id="s.003900">Videbuntur hæc qui­
                <lb/>
              buſdam incredibilia dictu quæ tamen non
                <lb/>
              ſolùm vera, ſed etiam neceſſaria ſunt, ac fa­
                <lb/>
              cilia inuentu. </s>
              <s id="s.003901">Nam cùm omnes fermè lapi­
                <lb/>
              des igni præſertim haud diuturno reſiſtant,
                <lb/>
              ſquamoſi plerunque nentur ob fila. </s>
              <s id="s.003902">Si igitur
                <lb/>
              neas iam igni materiam contumacem, map­
                <lb/>
              pas, mantilia, & thryalides efficere licebit,
                <lb/>
              ignibus non obnoxias. </s>
              <s id="s.003903">Texi verò quæcun­
                <lb/>
              que nentur, quis dubitat? </s>
              <s id="s.003904">vnde etiam non
                <lb/>
              ſolum ex lino & canabe, ſed ex ſparto quo­
                <lb/>
              que, ſeu geniſta mappæ conficiuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003905">Nunc geniſta vtimur ſolùm ad verrendum:
                <lb/>
              ſed ſi artifex non deſit, vtilis eſt etiam ad
                <lb/>
              conficienda lintea: quicquid enim ductile
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg495"/>
                <lb/>
              eſt, nere licet: quòd nere licet, licet & texere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003906">Ductile verò eſt, quicquid humido conſtat
                <lb/>
              tenaci, ac minimè fragili. </s>
              <s id="s.003907">Alumini verò
                <lb/>
              plumæ non tantum ineſt ſucci, vt nere
                <lb/>
              poſſis. </s>
              <s id="s.003908">Neque igitur pro miraculo ducen­
                <lb/>
              dum, quòd turris lignea ignibus immiſſis
                <lb/>
              extiterit incorrupta, hoc aluminis genere
                <lb/>
              inſperſa,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg496"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003909">
                <margin.target id="marg492"/>
              Succus atris
                <lb/>
              & potens.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003910">
                <margin.target id="marg493"/>
              Alumen Ro­
                <lb/>
              chæ, & eius
                <lb/>
              vires.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003911">
                <margin.target id="marg494"/>
              Alumen
                <lb/>
              Scaiolæ.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003912">Alumen plu­
                <lb/>
              mæ.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003913">Ellychnia
                <lb/>
              quæ haud
                <lb/>
              conſumun­
                <lb/>
              tur, & map­
                <lb/>
              pæ, ab igne.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003914">
                <margin.target id="marg495"/>
              Geniſta vti­
                <lb/>
              lis ad confi­
                <lb/>
              cienda lin­
                <lb/>
              tea.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003915">
                <margin.target id="marg496"/>
              Bituminis
                <lb/>
              genera 12.
                <lb/>
              nobiliora.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003916">Sed nec minor virtus bitumini quàm
                <lb/>
              alumini: verùm non vnum genus illius, ſed
                <lb/>
              eſt quòd propriè aſphaltum dicitur, & piſ­
                <lb/>
              ſa ſphaltum, & napta, Gagates, Ampelites,
                <lb/>
              Maltha, Thracius lapis, carbones foſſiles,
                <lb/>
              ſuccinum, ambra, petroleum, camphora. </s>
              <s id="s.003917">Et
                <lb/>
              de omnibus ſatis conuenit, præterquam de
                <lb/>
              camphora, ſunt qui caphuram vocent: ma­
                <lb/>
              num do, in ius non voco, de re ipſa eſt du­
                <lb/>
              bitatio: nomen tibi, quicunque es adeò
                <lb/>
              faſtidioſus, concinnandum relinquo. </s>
              <s id="s.003918">Cùm
                <arrow.to.target n="marg497"/>
                <lb/>
              igitur in ea ligna inueniant, lachrymam
                <lb/>
              arboris, Capar nomine, quæ in inſula Bu­
                <lb/>
              tei, aliàs Zebut vocata (hæc ab æquinoctia­
                <lb/>
              li Boream verſus partibus quinque cum
                <lb/>
              quadrante diſtat, à Fortunatis centum octo­
                <lb/>
              ginta ſex ) prouenit, potius quàm bitumen
                <lb/>
              eſſe credunt. </s>
              <s id="s.003919">Veruntamen ſi ſuccinum ar­
                <lb/>
              deat, quòd bitumen proculdubio eſt, aqua­
                <lb/>
              que, madida mappa fumus excipiatur, cam­
                <lb/>
              phoram olet. </s>
              <s id="s.003920">Sed medico non multum re­
                <lb/>
              fert hoc ſcire, ſed quòd camphora, ſuccinum
                <lb/>
              & ambra, è bituminis genere ſint. </s>
              <s id="s.003921">Atque
                <lb/>
              ea de cauſa etiam ſi quid horum fluat ex ar­
                <lb/>
              boribus, nil prohibet quin etiam ei ſimile
                <lb/>
              in terræ viſceribus generetur. </s>
              <s id="s.003922">Sed videtur
                <lb/>
              camphora ex arboribus primam originem
                <lb/>
              ducere. </s>
              <s id="s.003923">Non tamen adeò alba natura eſt, ſed
                <lb/>
              deſtillatione talis fit. </s>
              <s id="s.003924">Deſtillatio enim deal­
                <lb/>
              bare ſolet, non tantùm quia ſordes omnes
                <lb/>
              detrahat, ſed quia ſubſtantiam raram efficit,
                <lb/>
              atque ideò aëri peruiam. </s>
              <s id="s.003925">Camphora igitur
                <lb/>
              eſt immodicè ſicca, adeò vt in ſinu virginum
                <lb/>
              geſtata, iuuenes ad Venerem reddat impo­
                <lb/>
              tentes. </s>
              <s id="s.003926">Eadem ſiccat vlcera, & dealbat; te­
                <lb/>
              nuiſſimæ enim eſt ſubſtantiæ, hiſque de cau­
                <lb/>
              ſis etiam ſomnum arcet. </s>
              <s id="s.003927">Gagatem vocat
                <lb/>
              vulgus ambram nigram. </s>
              <s id="s.003928">Fiunt globuli pro
                <lb/>
              precibus: ſplendet & lucidus eſt, adeò vt à
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg498"/>
                <lb/>
              pluribus inter lapides numeretur: niger co­
                <lb/>
              los, trahitque paleas: ex Hiſſpania peregri­
                <lb/>
              ni imagines ad nos ferunt: ardet, hoc enim
                <lb/>
              omni bituminis generi commune eſt, Fer­
                <lb/>
              tur virgines, epotus cum aqua, non cogere
                <lb/>
              ad migendum, corruptas cogere: res pro­
                <lb/>
              pior fabulæ, quàm veriſimili. </s>
              <s id="s.003929">Quaſdam ma­
                <lb/>
              gis irritare, atque eas, quæ vitiatæ ſunt, nihil
                <lb/>
              prohibet. </s>
              <s id="s.003930">Nam cùm collum veſicæ collo
                <lb/>
              vteri inſeratur, quæcunque corruptæ ſunt,
                <lb/>
              vexantur magis ab his, quæ moleſtiam ve­
                <lb/>
              ſicæ afferre conſuerunt. </s>
              <s id="s.003931">Ferunt etiam ac­
                <lb/>
              cenſum oleo reſtingui, non aqua: id ſupe­
                <lb/>
              riùs declarauimus. </s>
              <s id="s.003932">Bitumini enim hoc ge­
                <lb/>
              nerale eſt, ac proprium fermè: ſed non
                <lb/>
              ab omni aqua tutus is eſt ignis, nec ab
                <lb/>
              omni oleo extinguitur: multa enim aqua
                <lb/>
              omnem ignem ſuffocat, & paucum oleum
                <lb/>
              nullum extinguit, vt quaſi hæc per meta­
                <lb/>
              phoram dicta videri poſſint. </s>
              <s id="s.003933">Creditum eſt
                <lb/>
              etiam, nec fruſtrà, comitiales excitare, vt
                <lb/>
              ſuccinum. </s>
              <s id="s.003934">Sed & antiqui ſcripſerunt, illum
                <lb/>
              prouocare morbum: poteſtque vtrunque
                <lb/>
              facere. </s>
              <s id="s.003935">Vtrique cauſa communis eſt caliditas
                <lb/>
              modera, tenuitas ac ſiccitas. </s>
              <s id="s.003936">Porrò quod
                <lb/>
              pingue eſt, etiam odoratum. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003937">
                <margin.target id="marg497"/>
              Camphora
                <lb/>
              quid ſit, &
                <lb/>
              vires.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003938">
                <margin.target id="marg498"/>
              Gagates.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003939">De ſuccino magna ad hanc vſque diem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg499"/>
                <lb/>
              contentio fuit: bitumen tamen eſt, & pin­
                <lb/>
              guedo quædam terræ à maris æſtu. </s>
              <s id="s.003940">Copio­
                <lb/>
              ſum piſcatur in Sudinis Pruſſiæ, cùm herba
                <lb/>
              quæ illi concreſcit pulegio ſimili. </s>
              <s id="s.003941">Quòd ſi
                <lb/>
              etiam à lachryma herbarum, aut arborum
                <lb/>
              duceret originem, bitumen tamen eſſet pin­
                <lb/>
              guedine maris, & terrarum coactum, ac il­
                <lb/>
              lorum calore temperatum. </s>
              <s id="s.003942">Eius plura ſunt
                <lb/>
              genera. </s>
              <s id="s.003943">Candidum precioſiſſimum, guſtu
                <lb/>
              dulce, & optimè olens, adeò vt ſuffitum in
                <lb/>
              conclauibus contra peſtem ( iuuat enim ) ad
                <lb/>
              tertiam vſque diem conclaue olere bene fa­
                <lb/>
              ciat. </s>
              <s id="s.003944">Omne enim bene olens dum ſuffitur,
                <lb/>
              vapores abſumendo corruptos, aërem ab
                <lb/>
              omni vitio liberat: liberant ergo magis, quæ
                <lb/>
              magis fragrant, & quæ tardius conſumun­
                <lb/>
              tur: quæ verò calida & ſicca ſunt, vapores
                <lb/>
              celerius abſumunt. </s>
              <s id="s.003945">Ob id magnus ignis præ­
                <lb/>
              ſtantiſſimum eſt, auxilium aduerſus peſtilen­
                <lb/>
              tentem aëris ſtatum, vt etiam flabella: vi­
                <lb/>
              tiant enim aërem vapores, tum natura loci
                <lb/>
              ex quo eleuantur, tum quia Solis radios pe­
                <lb/>
              netrare prohibent. </s>
              <s id="s.003946">Ob id referunt in Ger­
                <lb/>
              mania vallem Ioachimicam cùm ob ſyluas
                <lb/>
              denſas, & ſtagna inhabitabilis eſſet, deriua­
                <lb/>
              tis aquis in cuniculos ac foſſas,
                <expan abbr="ſucciſiſq;">ſucciſiſque</expan>
              ne­
                <lb/>
              moribus, ſalubrem factam eſſe. </s>
              <s id="s.003947">Itaque nil mi­
                <lb/>
              rum eſt, duplici auxilio flagrans ſuccinum
                <lb/>
              aërem emendare, tum quia ſiccum tum quia
                <lb/>
              bene olens. </s>
              <s id="s.003948">Ita videntur bis olim Athenæ
                <lb/>
              ignis beneficio à duobus medicis Hippocra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg500"/>
                <lb/>
              te, & Acrone peſte liberatæ, flammis ſcili­
                <lb/>
              cet beneolentium lignorum, non quidem
                <lb/>
              mediocribus, ſed maximis. </s>
              <s id="s.003949">A mediocribus
                <lb/>
              enim ignibus, & minimè odorata materia
                <lb/>
              ſuccenſis, tantum abeſt, vt peſtilens aër
                <lb/>
              emendetur, tum magis ſi beneficium vento­
                <lb/>
              rum abſit, vt etiam vehementer exacerbe­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.003950">Quamobrem Thucydides refert, cùm ob
                <lb/>
              multitudinem cadauera rogis imponeren­
                <lb/>
              tur, non parum auctam peſtilentiam.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003951">Manifeſtum eſt igitur, eiſdem penè cauſis
                <lb/>
              ſuccinum eidem morbo medicamentis im­
                <lb/>
              miſtum, plurimùm conferre. </s>
              <s id="s.003952">Miſcetur
                <lb/>
              enim aut propter odorem, aut ſiccandi cau­
                <lb/>
              ſa, aut, quòd euidentius eſt auxilium in eo,
                <lb/>
              attrahendi: trahit enim omnia leuia, paleas,
                <lb/>
              feſtucas, ramenta tenuia metallorum, & ozi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg501"/>
                <lb/>
              mi folia, perperàm contradicente Theophra­
                <lb/>
              ſto. </s>
              <s id="s.003953">Cauſa eſt huius, quòd humidum habeat
                <lb/>
              pingue & glutinoſum, quo emiſſo ad leuia </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>