Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003953
">
<
pb
pagenum
="
444
"
xlink:href
="
016/01/093.jpg
"/>
quæcunque fertur, vt etiam ignis ad pabu
<
lb
/>
lum: vnde ſi fricetur, vehementiùs trahit ob
<
lb
/>
calorem. </
s
>
<
s
id
="
s.003954
">Indicio eſt quòd omnis gemma la
<
lb
/>
neo panno affricta & feſtucas, arborum ſicca
<
lb
/>
folia ad ſe rapit: quæ vbi adhæſerint,
<
expan
abbr
="
mouẽ-tur
">mouen
<
lb
/>
tur</
expan
>
: quoniam pingue quod in lana latet
<
expan
abbr
="
gẽ-mæ
">gem
<
lb
/>
mæ</
expan
>
annectitur, & affricando concaleſcit:
<
lb
/>
ſuccino verò diſſoluitur. </
s
>
<
s
id
="
s.003955
">Propterea gemmæ,
<
lb
/>
lineorum affrictu non
<
expan
abbr
="
trahũt
">trahunt</
expan
>
, ſuccinum tra
<
lb
/>
hit. </
s
>
<
s
id
="
s.003956
">
<
expan
abbr
="
Neq;
">Neque</
expan
>
enim lapidis Magnetis, & ſuccini
<
lb
/>
eadem trahendi ratio: nam ſuccinum omne
<
lb
/>
leue trahit, Magnes ferrum ſolùm Succinum
<
lb
/>
interpoſito corpore non mouet paleam, Ma
<
lb
/>
gnes ferrum. </
s
>
<
s
id
="
s.003957
">Succinum non trahitur viciſ
<
lb
/>
ſim à palea, Magnes trahitur à ferro etiam
<
lb
/>
Palea à ſuccino in nullam partem dirigitur,
<
lb
/>
ferrum modò ad Boream, modò ad Auſtrum
<
lb
/>
contactu Magnetis tendit, Denique ſuccini
<
lb
/>
attractio calido & frictione iuuatur
<
expan
abbr
="
multũ
">multum</
expan
>
,
<
lb
/>
Magnetis eo ſolùm quòd purior pars lapidis
<
lb
/>
redditur. </
s
>
<
s
id
="
s.003958
">Quid
<
expan
abbr
="
tãdẽ
">tandem</
expan
>
? </
s
>
<
s
id
="
s.003959
">ſuccini attractio haud du
<
lb
/>
biè eſt ſimilis illi, quæ à cucurbitula ab igne
<
lb
/>
& cæteris calidis, ob pingue illud
<
expan
abbr
="
calidũ
">calidum</
expan
>
in
<
lb
/>
natum, quòd etiam adhærens parietibus ( vt
<
lb
/>
dixi ) conclaui etiam in tertium diem bene
<
lb
/>
olere facit. </
s
>
<
s
id
="
s.003960
">Eſt enim in omni bitumine hu
<
lb
/>
midum pingue calidum, ob quod etiam faci
<
lb
/>
lè ardet. </
s
>
<
s
id
="
s.003961
">Sed in trahendo inter bitumina
<
lb
/>
ſuccinum, inter ſuccini genera cinereum,
<
lb
/>
quòd circa oſtium Viſtulæ ad Pucecam in
<
lb
/>
littore maris effoditur: hoc enim, vt Agricola
<
lb
/>
refert, dum ferro attereretur, folia ex humo
<
lb
/>
ad duos pedes in ſublime ad ſe trahit. </
s
>
<
s
id
="
s.003962
">Hoc
<
lb
/>
igitur vnguentis aptiſſimum. </
s
>
<
s
id
="
s.003963
">Candidum verò
<
lb
/>
è mari Germanico eruitur, è quo etiam lu
<
lb
/>
ſoriæ teſſerulæ fieri ſolent. </
s
>
<
s
id
="
s.003964
">Eſt & melleum,
<
lb
/>
& vinoſum, & aureum, quòd in fonte ſolet
<
lb
/>
inueniri Sueuiæ, iuxta cœnobium cui
<
expan
abbr
="
nomẽ
">nomen</
expan
>
<
lb
/>
eſt Degeræ lacus. </
s
>
<
s
id
="
s.003965
">In ſuccino relucent omnia
<
lb
/>
genera paruarum rerum, muſcæ, formicæ,
<
lb
/>
piſciculi, folia, ramenta: nam comprehenſa
<
lb
/>
humido ſuccini tenaci, euadere nequeunt,
<
lb
/>
inde affluente humore copioſo concreſcunt,
<
lb
/>
ſiccanturque, & ob id putreſcere nequeunt,
<
lb
/>
relucentque æterno ſepulchro, ac nobiliore
<
lb
/>
quàm Artemiſia Mauſoleo conſtruxerit. </
s
>
<
s
id
="
s.003966
">Pa
<
lb
/>
rum redolet ſuccinum ſpontè, ſed tamen cùm
<
lb
/>
vritur, myrrhæ odorem ſuauem mitit. </
s
>
<
s
id
="
s.003967
">Adul
<
lb
/>
teratur ſuccinum melleum oui candido, &
<
lb
/>
croco, & dragaganti lachryma. </
s
>
<
s
id
="
s.003968
">Vnde qui ſo
<
lb
/>
lertius agunt, formicas, culices, muſcas, &
<
lb
/>
ſcobem ferri, tum ramenta, paleaſque hinc
<
lb
/>
illincque miſcent, tum ſuccini veri partem
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg502
"/>
<
lb
/>
tenuiſſimam in puluerem redactam addunt,
<
lb
/>
vt bene oleat, & feſtuca, trahat. </
s
>
<
s
id
="
s.003969
">Sunt etiam
<
lb
/>
qui affirment non ſolùm candidum ouis
<
lb
/>
quod veriſſimum eſt, ſed etiam luteum co
<
lb
/>
ctum auræ expoſitum ſuper lapidem, adeò
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg503
"/>
<
lb
/>
dureſcere, vt ipſum in lapidis etiam ſpeciem
<
lb
/>
tranſeat. </
s
>
<
s
id
="
s.003970
">Dureſcit enim atque concreſcit
<
lb
/>
quod pingue eſt, niſi putreſcat. </
s
>
<
s
id
="
s.003971
">Non putreſ
<
lb
/>
cit quod expers eſt humidi aquei. </
s
>
<
s
id
="
s.003972
">Expers eſt
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
autẽ
">autem</
expan
>
aquei humidi oui
<
expan
abbr
="
vitellũ
">vitellum</
expan
>
, cùm torretur.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg504
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003973
">
<
margin.target
id
="
marg499
"/>
Succinum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003974
">
<
margin.target
id
="
marg500
"/>
Hippocra
<
lb
/>
tes & Acron
<
lb
/>
medici A
<
lb
/>
thenas à pe
<
lb
/>
ſte
<
expan
abbr
="
liberarũt
">liberarunt</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003975
">
<
margin.target
id
="
marg501
"/>
Cur ſucci
<
lb
/>
num paleas
<
lb
/>
trahat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003976
">
<
margin.target
id
="
marg502
"/>
Succini ad
<
lb
/>
ulteratio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003977
">
<
margin.target
id
="
marg503
"/>
Oui vitel
<
lb
/>
lum quomo
<
lb
/>
do in lapi
<
lb
/>
dem
<
expan
abbr
="
trãſeat
">tranſeat</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003978
">
<
margin.target
id
="
marg504
"/>
Ambra.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003979
">Succino fragrantior eſt Ambra, vt cùm
<
lb
/>
precioſiſſimis conferatur mercibus. </
s
>
<
s
id
="
s.003980
">Naſcitur
<
lb
/>
iuxta Sichrim Arabiæ felicis oppidulum.
<
arrow.to.target
n
="
marg505
"/>
<
lb
/>
Mira illius vis ad cerebrum: multa graue
<
lb
/>
olet propter odoris magnitudinem: tenues
<
lb
/>
habet craſſis partes immiſtas. </
s
>
<
s
id
="
s.003981
">Creditum eſt
<
lb
/>
eſſe ſemen piſcis horrendi monſtroſique ex
<
lb
/>
cetaceo genere, cuius caput lapidis referat
<
lb
/>
duritiem Hic in Africæ Oceano oritur, eiufſ
<
lb
/>
que nomen ambar: vnde thymiamati nomen
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg506
"/>
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
inditũ
">inditum</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.003982
">Sunt illius tria genera odore, colore
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
atq;
">atque</
expan
>
pondere ſibi inuicem reſpondentia. </
s
>
<
s
id
="
s.003983
">Al
<
lb
/>
bum leuiſſimum, odoratum, optimumque:
<
lb
/>
nigrum grauiſſimum, odore carens, atque
<
lb
/>
ignauum: cinereum omnibus his mediocre.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg507
"/>
<
lb
/>
Sultanus olim Ægypti tyrannus ſolebat ce
<
lb
/>
reis immiſcere ambram, voluptati, atque
<
lb
/>
valetudini ſimul conſulens Nos quibus ca
<
lb
/>
rior eſt ambra, nec opes regiæ, laſeris ſuc
<
lb
/>
cum, aut thus poſſemus immiſcere: nam vt
<
lb
/>
illa regibus, ita hæc priuatis magnifica at
<
lb
/>
que decora, ac delitiis apta. </
s
>
<
s
id
="
s.003984
">Petroleum autem
<
lb
/>
oleum eſt, quòd ex bitumine caloris vi ſpon
<
lb
/>
tè fluit, tenuiſſimum & calidum, grauiter
<
lb
/>
olens: vocat vulgus oleum de Saxo: dolori
<
lb
/>
bus frigidis etiam diuturnis præſens auxi
<
lb
/>
lium. </
s
>
<
s
id
="
s.003985
">Minus malè olet, mihi bene ore vide
<
lb
/>
tur, quod propriè Aſphaltum dicitur, pici ſi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg508
"/>
<
lb
/>
mile, ſed durius, ſplendidius, & minus malè
<
lb
/>
olens, etiam quibus malè olet. </
s
>
<
s
id
="
s.003986
">Effoditur è
<
lb
/>
Paleſtinæ lacu. </
s
>
<
s
id
="
s.003987
">Tanta verò vis luto huic, vt
<
lb
/>
circumcirca per 15000. paſſuum, neque ar
<
lb
/>
bores vireſcant, neque floreant, nec fructum
<
lb
/>
edant, ira cœli quaſi in terras illas ſæuiente.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.003988
">Carbones conſtant terra pingui, leui, atra:
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg509
"/>
<
lb
/>
per totam Miſenam effodiuntur in monte
<
lb
/>
iuxta Zuiccam vrbem ad Muldam ſitam. </
s
>
<
s
id
="
s.003989
">Fa
<
lb
/>
bris in vſu ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003990
">Virtus minor quàm Aſ
<
lb
/>
phalto, ſed tamen generis eiuſdem. </
s
>
<
s
id
="
s.003991
">Vt verò
<
lb
/>
ſuccinum ac bitumen plerunque benè olet,
<
lb
/>
ita ſemper ſulphur malè. </
s
>
<
s
id
="
s.003992
">Communia ſunt
<
lb
/>
vtrique, ardere facilè: ſed ſulphur vt faci
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg510
"/>
<
lb
/>
liùs, ita Aſphaltum diutius. </
s
>
<
s
id
="
s.003993
">Verùm caue, ne
<
lb
/>
pro Aſphalto bitumine, litera mutata Aſpa
<
lb
/>
lathum legas, arborem odoratam, quam no
<
lb
/>
ſtri
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt reor) Santhalum vocant. </
s
>
<
s
id
="
s.003994
">Vſus ſulphu
<
lb
/>
ris egregius eſt, ac multiplex: nam ex eo pri
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg511
"/>
<
lb
/>
mùm pyrius puluis fit, nec abſque eo: mate
<
lb
/>
ria eſt enim omni igni apta, vt ſuperiùs de
<
lb
/>
monſtrauimus. </
s
>
<
s
id
="
s.003995
">Reſiſtit etiam aquis, vt illis
<
lb
/>
immerſum multis maneat ſeculis: ab hoſte
<
lb
/>
quod pleriſque nunc contingit, tutius aqua,
<
lb
/>
quam ab amico igne. </
s
>
<
s
id
="
s.003996
">Idem cælatas figuras
<
lb
/>
gemmis liquefactum, ſi quid aliud, ad amuſ
<
lb
/>
ſim reddit. </
s
>
<
s
id
="
s.003997
">Et illitum ac ſuffitum, ſerpentes,
<
lb
/>
formicas, ac culices necat, prohibet, fugat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.003998
">Illitum & potum, ſcabies, lepras, & Galli
<
lb
/>
cum morbum tollit. </
s
>
<
s
id
="
s.003999
">Sed vehementiore vi
<
lb
/>
oleum eius. </
s
>
<
s
id
="
s.004000
">Quomodo fiat, inferius docebi
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
id
="
s.004001
">Refert Reinerius Solenander, purum
<
lb
/>
auri admotum leniter, carbonum inſtar ar
<
lb
/>
dentium crepitare. </
s
>
<
s
id
="
s.004002
">Cum enim propè ignis
<
lb
/>
natura accedat, aëre præſertim motum cien
<
lb
/>
te, vapores remittit. </
s
>
<
s
id
="
s.004003
">Vnde non ſemper, ſed
<
lb
/>
cùm frangitur, id contingit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004004
">
<
margin.target
id
="
marg505
"/>
Ambræ ele
<
lb
/>
ctio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004005
">
<
margin.target
id
="
marg506
"/>
Candelæ be
<
lb
/>
ne olentes.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004006
">
<
margin.target
id
="
marg507
"/>
Petroleum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004007
">
<
margin.target
id
="
marg508
"/>
Aſphaltum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004008
">
<
margin.target
id
="
marg509
"/>
Carbones.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004009
">
<
margin.target
id
="
marg510
"/>
Sulphur, &
<
lb
/>
illius vſus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004010
">
<
margin.target
id
="
marg511
"/>
Santhalum
<
lb
/>
eſt Aſphala
<
lb
/>
tum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004011
">Sal terræ magis ſulphure eſt particeps:
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg512
"/>
<
lb
/>
vnde ſuccus cum terra dici poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004012
">Oleum in
<
lb
/>
ſe continet, ſi bitumini immiſceatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004013
">Vnde
<
lb
/>
Arrianus refert, apud Ichthyophagos, in In
<
lb
/>
dica, ex ſale
<
expan
abbr
="
oleũ
">oleum</
expan
>
illos excipere: Indicio quo
<
lb
/>
que eſt, quòd oliuæ littore maxis gaudeant:
<
lb
/>
nam ſalſum ſolùm etiam, non leuiter pingue
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004014
">Sed (vt dixi ) oleum omnia ſic continent,
<
lb
/>
quòd vi ignis detrahi poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004015
">At multum
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
<
lb
/>
poteſt continere, niſi bitumen admiſtum ha
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg513
"/>
<
lb
/>
beat. </
s
>
<
s
id
="
s.004016
">Eſt genus ſalis foſſile, vt quòd Sal pe
<
lb
/>
træ dicimus, & Ammoniacum. </
s
>
<
s
id
="
s.004017
">Hoc omnium </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>