Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
91
91
92
92
93
93
94
94
95
95
96
96
97
97
98
98
99
99
100
100
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003953">
                <pb pagenum="444" xlink:href="016/01/093.jpg"/>
              quæcunque fertur, vt etiam ignis ad pabu­
                <lb/>
              lum: vnde ſi fricetur, vehementiùs trahit ob
                <lb/>
              calorem. </s>
              <s id="s.003954">Indicio eſt quòd omnis gemma la­
                <lb/>
              neo panno affricta & feſtucas, arborum ſicca
                <lb/>
              folia ad ſe rapit: quæ vbi adhæſerint,
                <expan abbr="mouẽ-tur">mouen­
                  <lb/>
                tur</expan>
              : quoniam pingue quod in lana latet
                <expan abbr="gẽ-mæ">gem
                  <lb/>
                mæ</expan>
              annectitur, & affricando concaleſcit:
                <lb/>
              ſuccino verò diſſoluitur. </s>
              <s id="s.003955">Propterea gemmæ,
                <lb/>
              lineorum affrictu non
                <expan abbr="trahũt">trahunt</expan>
              , ſuccinum tra­
                <lb/>
              hit. </s>
              <s id="s.003956">
                <expan abbr="Neq;">Neque</expan>
              enim lapidis Magnetis, & ſuccini
                <lb/>
              eadem trahendi ratio: nam ſuccinum omne
                <lb/>
              leue trahit, Magnes ferrum ſolùm Succinum
                <lb/>
              interpoſito corpore non mouet paleam, Ma­
                <lb/>
              gnes ferrum. </s>
              <s id="s.003957">Succinum non trahitur viciſ­
                <lb/>
              ſim à palea, Magnes trahitur à ferro etiam
                <lb/>
              Palea à ſuccino in nullam partem dirigitur,
                <lb/>
              ferrum modò ad Boream, modò ad Auſtrum
                <lb/>
              contactu Magnetis tendit, Denique ſuccini
                <lb/>
              attractio calido & frictione iuuatur
                <expan abbr="multũ">multum</expan>
              ,
                <lb/>
              Magnetis eo ſolùm quòd purior pars lapidis
                <lb/>
              redditur. </s>
              <s id="s.003958">Quid
                <expan abbr="tãdẽ">tandem</expan>
              ? </s>
              <s id="s.003959">ſuccini attractio haud du­
                <lb/>
              biè eſt ſimilis illi, quæ à cucurbitula ab igne
                <lb/>
              & cæteris calidis, ob pingue illud
                <expan abbr="calidũ">calidum</expan>
              in­
                <lb/>
              natum, quòd etiam adhærens parietibus ( vt
                <lb/>
              dixi ) conclaui etiam in tertium diem bene
                <lb/>
              olere facit. </s>
              <s id="s.003960">Eſt enim in omni bitumine hu­
                <lb/>
              midum pingue calidum, ob quod etiam faci­
                <lb/>
              lè ardet. </s>
              <s id="s.003961">Sed in trahendo inter bitumina
                <lb/>
              ſuccinum, inter ſuccini genera cinereum,
                <lb/>
              quòd circa oſtium Viſtulæ ad Pucecam in
                <lb/>
              littore maris effoditur: hoc enim, vt Agricola
                <lb/>
              refert, dum ferro attereretur, folia ex humo
                <lb/>
              ad duos pedes in ſublime ad ſe trahit. </s>
              <s id="s.003962">Hoc
                <lb/>
              igitur vnguentis aptiſſimum. </s>
              <s id="s.003963">Candidum verò
                <lb/>
              è mari Germanico eruitur, è quo etiam lu­
                <lb/>
              ſoriæ teſſerulæ fieri ſolent. </s>
              <s id="s.003964">Eſt & melleum,
                <lb/>
              & vinoſum, & aureum, quòd in fonte ſolet
                <lb/>
              inueniri Sueuiæ, iuxta cœnobium cui
                <expan abbr="nomẽ">nomen</expan>
                <lb/>
              eſt Degeræ lacus. </s>
              <s id="s.003965">In ſuccino relucent omnia
                <lb/>
              genera paruarum rerum, muſcæ, formicæ,
                <lb/>
              piſciculi, folia, ramenta: nam comprehenſa
                <lb/>
              humido ſuccini tenaci, euadere nequeunt,
                <lb/>
              inde affluente humore copioſo concreſcunt,
                <lb/>
              ſiccanturque, & ob id putreſcere nequeunt,
                <lb/>
              relucentque æterno ſepulchro, ac nobiliore
                <lb/>
              quàm Artemiſia Mauſoleo conſtruxerit. </s>
              <s id="s.003966">Pa­
                <lb/>
              rum redolet ſuccinum ſpontè, ſed tamen cùm
                <lb/>
              vritur, myrrhæ odorem ſuauem mitit. </s>
              <s id="s.003967">Adul­
                <lb/>
              teratur ſuccinum melleum oui candido, &
                <lb/>
              croco, & dragaganti lachryma. </s>
              <s id="s.003968">Vnde qui ſo­
                <lb/>
              lertius agunt, formicas, culices, muſcas, &
                <lb/>
              ſcobem ferri, tum ramenta, paleaſque hinc
                <lb/>
              illincque miſcent, tum ſuccini veri partem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg502"/>
                <lb/>
              tenuiſſimam in puluerem redactam addunt,
                <lb/>
              vt bene oleat, & feſtuca, trahat. </s>
              <s id="s.003969">Sunt etiam
                <lb/>
              qui affirment non ſolùm candidum ouis
                <lb/>
              quod veriſſimum eſt, ſed etiam luteum co­
                <lb/>
              ctum auræ expoſitum ſuper lapidem, adeò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg503"/>
                <lb/>
              dureſcere, vt ipſum in lapidis etiam ſpeciem
                <lb/>
              tranſeat. </s>
              <s id="s.003970">Dureſcit enim atque concreſcit
                <lb/>
              quod pingue eſt, niſi putreſcat. </s>
              <s id="s.003971">Non putreſ­
                <lb/>
              cit quod expers eſt humidi aquei. </s>
              <s id="s.003972">Expers eſt
                <lb/>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              aquei humidi oui
                <expan abbr="vitellũ">vitellum</expan>
              , cùm torretur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg504"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003973">
                <margin.target id="marg499"/>
              Succinum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003974">
                <margin.target id="marg500"/>
              Hippocra­
                <lb/>
              tes & Acron
                <lb/>
              medici A­
                <lb/>
              thenas à pe­
                <lb/>
              ſte
                <expan abbr="liberarũt">liberarunt</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003975">
                <margin.target id="marg501"/>
              Cur ſucci­
                <lb/>
              num paleas
                <lb/>
              trahat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003976">
                <margin.target id="marg502"/>
              Succini ad­
                <lb/>
              ulteratio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003977">
                <margin.target id="marg503"/>
              Oui vitel­
                <lb/>
              lum quomo­
                <lb/>
              do in lapi­
                <lb/>
              dem
                <expan abbr="trãſeat">tranſeat</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003978">
                <margin.target id="marg504"/>
              Ambra.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003979">Succino fragrantior eſt Ambra, vt cùm
                <lb/>
              precioſiſſimis conferatur mercibus. </s>
              <s id="s.003980">Naſcitur
                <lb/>
              iuxta Sichrim Arabiæ felicis oppidulum.
                <arrow.to.target n="marg505"/>
                <lb/>
              Mira illius vis ad cerebrum: multa graue
                <lb/>
              olet propter odoris magnitudinem: tenues
                <lb/>
              habet craſſis partes immiſtas. </s>
              <s id="s.003981">Creditum eſt
                <lb/>
              eſſe ſemen piſcis horrendi monſtroſique ex
                <lb/>
              cetaceo genere, cuius caput lapidis referat
                <lb/>
              duritiem Hic in Africæ Oceano oritur, eiufſ
                <lb/>
              que nomen ambar: vnde thymiamati nomen
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg506"/>
                <lb/>
                <expan abbr="inditũ">inditum</expan>
              . </s>
              <s id="s.003982">Sunt illius tria genera odore, colore
                <lb/>
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              pondere ſibi inuicem reſpondentia. </s>
              <s id="s.003983">Al­
                <lb/>
              bum leuiſſimum, odoratum, optimumque:
                <lb/>
              nigrum grauiſſimum, odore carens, atque
                <lb/>
              ignauum: cinereum omnibus his mediocre.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg507"/>
                <lb/>
              Sultanus olim Ægypti tyrannus ſolebat ce­
                <lb/>
              reis immiſcere ambram, voluptati, atque
                <lb/>
              valetudini ſimul conſulens Nos quibus ca­
                <lb/>
              rior eſt ambra, nec opes regiæ, laſeris ſuc­
                <lb/>
              cum, aut thus poſſemus immiſcere: nam vt
                <lb/>
              illa regibus, ita hæc priuatis magnifica at­
                <lb/>
              que decora, ac delitiis apta. </s>
              <s id="s.003984">Petroleum autem
                <lb/>
              oleum eſt, quòd ex bitumine caloris vi ſpon­
                <lb/>
              tè fluit, tenuiſſimum & calidum, grauiter
                <lb/>
              olens: vocat vulgus oleum de Saxo: dolori­
                <lb/>
              bus frigidis etiam diuturnis præſens auxi­
                <lb/>
              lium. </s>
              <s id="s.003985">Minus malè olet, mihi bene ore vide­
                <lb/>
              tur, quod propriè Aſphaltum dicitur, pici ſi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg508"/>
                <lb/>
              mile, ſed durius, ſplendidius, & minus malè
                <lb/>
              olens, etiam quibus malè olet. </s>
              <s id="s.003986">Effoditur è
                <lb/>
              Paleſtinæ lacu. </s>
              <s id="s.003987">Tanta verò vis luto huic, vt
                <lb/>
              circumcirca per 15000. paſſuum, neque ar­
                <lb/>
              bores vireſcant, neque floreant, nec fructum
                <lb/>
              edant, ira cœli quaſi in terras illas ſæuiente.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003988">Carbones conſtant terra pingui, leui, atra:
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg509"/>
                <lb/>
              per totam Miſenam effodiuntur in monte
                <lb/>
              iuxta Zuiccam vrbem ad Muldam ſitam. </s>
              <s id="s.003989">Fa­
                <lb/>
              bris in vſu ſunt. </s>
              <s id="s.003990">Virtus minor quàm Aſ­
                <lb/>
              phalto, ſed tamen generis eiuſdem. </s>
              <s id="s.003991">Vt verò
                <lb/>
              ſuccinum ac bitumen plerunque benè olet,
                <lb/>
              ita ſemper ſulphur malè. </s>
              <s id="s.003992">Communia ſunt
                <lb/>
              vtrique, ardere facilè: ſed ſulphur vt faci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg510"/>
                <lb/>
              liùs, ita Aſphaltum diutius. </s>
              <s id="s.003993">Verùm caue, ne
                <lb/>
              pro Aſphalto bitumine, litera mutata Aſpa­
                <lb/>
              lathum legas, arborem odoratam, quam no­
                <lb/>
              ſtri
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt reor) Santhalum vocant. </s>
              <s id="s.003994">Vſus ſulphu­
                <lb/>
              ris egregius eſt, ac multiplex: nam ex eo pri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg511"/>
                <lb/>
              mùm pyrius puluis fit, nec abſque eo: mate­
                <lb/>
              ria eſt enim omni igni apta, vt ſuperiùs de­
                <lb/>
              monſtrauimus. </s>
              <s id="s.003995">Reſiſtit etiam aquis, vt illis
                <lb/>
              immerſum multis maneat ſeculis: ab hoſte
                <lb/>
              quod pleriſque nunc contingit, tutius aqua,
                <lb/>
              quam ab amico igne. </s>
              <s id="s.003996">Idem cælatas figuras
                <lb/>
              gemmis liquefactum, ſi quid aliud, ad amuſ­
                <lb/>
              ſim reddit. </s>
              <s id="s.003997">Et illitum ac ſuffitum, ſerpentes,
                <lb/>
              formicas, ac culices necat, prohibet, fugat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003998">Illitum & potum, ſcabies, lepras, & Galli­
                <lb/>
              cum morbum tollit. </s>
              <s id="s.003999">Sed vehementiore vi
                <lb/>
              oleum eius. </s>
              <s id="s.004000">Quomodo fiat, inferius docebi­
                <lb/>
              mus. </s>
              <s id="s.004001">Refert Reinerius Solenander, purum
                <lb/>
              auri admotum leniter, carbonum inſtar ar­
                <lb/>
              dentium crepitare. </s>
              <s id="s.004002">Cum enim propè ignis
                <lb/>
              natura accedat, aëre præſertim motum cien­
                <lb/>
              te, vapores remittit. </s>
              <s id="s.004003">Vnde non ſemper, ſed
                <lb/>
              cùm frangitur, id contingit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004004">
                <margin.target id="marg505"/>
              Ambræ ele­
                <lb/>
              ctio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004005">
                <margin.target id="marg506"/>
              Candelæ be­
                <lb/>
              ne olentes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004006">
                <margin.target id="marg507"/>
              Petroleum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004007">
                <margin.target id="marg508"/>
              Aſphaltum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004008">
                <margin.target id="marg509"/>
              Carbones.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004009">
                <margin.target id="marg510"/>
              Sulphur, &
                <lb/>
              illius vſus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004010">
                <margin.target id="marg511"/>
              Santhalum
                <lb/>
              eſt Aſphala­
                <lb/>
              tum.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004011">Sal terræ magis ſulphure eſt particeps:
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg512"/>
                <lb/>
              vnde ſuccus cum terra dici poteſt. </s>
              <s id="s.004012">Oleum in
                <lb/>
              ſe continet, ſi bitumini immiſceatur. </s>
              <s id="s.004013">Vnde
                <lb/>
              Arrianus refert, apud Ichthyophagos, in In­
                <lb/>
              dica, ex ſale
                <expan abbr="oleũ">oleum</expan>
              illos excipere: Indicio quo­
                <lb/>
              que eſt, quòd oliuæ littore maxis gaudeant:
                <lb/>
              nam ſalſum ſolùm etiam, non leuiter pingue
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.004014">Sed (vt dixi ) oleum omnia ſic continent,
                <lb/>
              quòd vi ignis detrahi poteſt. </s>
              <s id="s.004015">At multum
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              poteſt continere, niſi bitumen admiſtum ha­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg513"/>
                <lb/>
              beat. </s>
              <s id="s.004016">Eſt genus ſalis foſſile, vt quòd Sal pe­
                <lb/>
              træ dicimus, & Ammoniacum. </s>
              <s id="s.004017">Hoc omnium </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>