Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004017
">
<
pb
pagenum
="
445
"
xlink:href
="
016/01/094.jpg
"/>
eſt amariſſimum, vt quod ſub arena arden
<
lb
/>
tiſſima eruitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004018
">Salſum enim cùm vlteriùs
<
lb
/>
decoquitur, Galeno teſte, amarum euadit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004019
">Itaque Ammoniacum ſal, etiam arte confi
<
lb
/>
ci poteſt: quamuis multi in hoc fruſtra labo
<
lb
/>
rauerint, Sal gemma ſplendet cryſtalli in mo
<
lb
/>
rem, acutius ſale factitio. </
s
>
<
s
id
="
s.004020
">Nam in omnibus
<
lb
/>
quæ arte fiunt, & elaborantur,
<
expan
abbr
="
abſq;
">abſque</
expan
>
compoſi
<
lb
/>
tione, natura ſimile efficit: vnde ſulphur quod
<
lb
/>
ſpontè naſcitur, carius longè reliquo, quàm
<
lb
/>
ſit vtilius: ita in calchanto & cæteris. </
s
>
<
s
id
="
s.004021
">Te
<
lb
/>
nuiſſimum inter ſalis genera halinitrum eſt:
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg514
"/>
<
lb
/>
hoc medium inter ſal eſt ac nitrum. </
s
>
<
s
id
="
s.004022
">Nitrum
<
lb
/>
inuenitur in arena Nili præcipuè. </
s
>
<
s
id
="
s.004023
">Albertus,
<
lb
/>
Magnus cognomento, narrat in Goſelaria
<
lb
/>
aquam collectam in imo montis, qui Cyprio
<
lb
/>
abundabat ære, dum cogeretur, in
<
expan
abbr
="
nitrũ
">nitrum</
expan
>
ver
<
lb
/>
ti. </
s
>
<
s
id
="
s.004024
">Huius candidior pars quædam ac laxa
<
expan
abbr
="
pẽ-det
">pen
<
lb
/>
det</
expan
>
in ſpeluncis Stiriarum inſtar: quandoque
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg515
"/>
<
lb
/>
etiam è ſolo reſudat:
<
expan
abbr
="
vocatúrq;
">vocatúrque</
expan
>
<
expan
abbr
="
Aphronitrũ
">Aphronitrum</
expan
>
,
<
lb
/>
quaſi nitri ſpuma. </
s
>
<
s
id
="
s.004025
">Vtrunque horum periiſſe
<
lb
/>
noſtra tempeſtate falsò creditum eſt, vnde
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg516
"/>
<
lb
/>
turbata compoſitio Diaſpolitici. </
s
>
<
s
id
="
s.004026
">Amarius eſt
<
lb
/>
ſale nitrum, & minus ſalſum: in quorum me
<
lb
/>
dio (vt dixi)
<
expan
abbr
="
halinitrũ
">halinitrum</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.004027
">Tenuibus partibus ac
<
lb
/>
ſicciſſimis conſtat, quòd putredine quadam
<
lb
/>
coaleſcat: vnde in cęmentis vetuſtis exoritur,
<
lb
/>
& vbi excrementa iumentorum in terra
<
expan
abbr
="
cõ-
">con
<
lb
/>
</
expan
>
<
arrow.to.target
n
="
marg517
"/>
<
lb
/>
putruerunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004028
">Mirum illud, quòd detracto ha
<
lb
/>
linitro è terra, ſi illa in cumulum redigatur,
<
lb
/>
pòſt quinque, aut ſex annos copioſius fœnus
<
lb
/>
reddit. </
s
>
<
s
id
="
s.004029
">Nec omninò abſurdum dici debet, ſa
<
lb
/>
lem ſerere. </
s
>
<
s
id
="
s.004030
">Nam (vt dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
ſeu cumuli terræ, è
<
lb
/>
quo detractum fuerit, ſub tuguriis ſeruentur,
<
lb
/>
ſeu halinitrum aqua diſſolutum in cumulos
<
lb
/>
terræ ſpargatur, non ſecùs ac ſato tritico, poſt
<
lb
/>
quinquennium copioſior fructus redditur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004031
">Sunt enim vires omnibus rebus, vt potentia
<
lb
/>
tale aliquid reddant, qualia actu priùs
<
expan
abbr
="
fuerãt
">fuerant</
expan
>
.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004032
">Quòd verò potentia eſt, ad actum etiam per
<
lb
/>
uenit vi Solis: vnde vermes & muſcæ in lo
<
lb
/>
cis, in quibus manent, id relinquunt, quo ad
<
lb
/>
aliorum ſimilium generationem, ac generis
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
multiplicationẽ
">multiplicationem</
expan
>
facultas ſuppeditatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004033
">Exci
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg518
"/>
<
lb
/>
pitur autem hoc modo: In ciſtas perforatas,
<
lb
/>
lenáſque bouino, equinouè fimo, aut quod
<
lb
/>
melius eſt,
<
expan
abbr
="
colũbino
">columbino</
expan
>
ſtercore aqua ſuperfun
<
lb
/>
ditur, quæ deinde excepto conſumitur ad ter
<
lb
/>
tiam ſui partem, inde hæc tertia pars alteri
<
lb
/>
fimo ſuperfunditur
<
expan
abbr
="
atq;
">atque</
expan
>
excoquitur, excepta
<
lb
/>
denuò:
<
expan
abbr
="
demũ
">demum</
expan
>
relicta tertia pars ſub diuo po
<
lb
/>
ſita, concreſcit in halinitrum. </
s
>
<
s
id
="
s.004034
">Quod verò elu
<
lb
/>
tum eſt, denuò alia aqua repurgatur,
<
expan
abbr
="
atq;
">atque</
expan
>
ea
<
lb
/>
dem ratione, quod vtile eſt, excipitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004035
">Quòd
<
lb
/>
ſi voluptatis cauſa, vt inferius docebimus,
<
lb
/>
halinitrum in aquam tranfierit, excocta per
<
lb
/>
horam fermè aqua excipitur cochleari:
<
lb
/>
cúmque primùm in pauimento gelaſcere
<
lb
/>
cœperit, ab igne amota, concreſcere ſi
<
lb
/>
nitur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004036
">
<
margin.target
id
="
marg512
"/>
Sal continet
<
lb
/>
oleum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004037
">
<
margin.target
id
="
marg513
"/>
Genera ſalis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004038
">
<
margin.target
id
="
marg514
"/>
Nitrum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004039
">
<
margin.target
id
="
marg515
"/>
<
expan
abbr
="
Aphronitrũ
">Aphronitrum</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004040
">
<
margin.target
id
="
marg516
"/>
Halinitrum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004041
">
<
margin.target
id
="
marg517
"/>
Halinitrum
<
lb
/>
generatio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004042
">
<
margin.target
id
="
marg518
"/>
Halinitrum
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
colligatur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004043
">
<
expan
abbr
="
Itaq;
">Itaque</
expan
>
vt ad halinitri naturam redeam, in eo
<
lb
/>
tenuis pars eſt, tum in ſale aquæ & terræ im
<
lb
/>
miſta, quæ dum ardet, cogit terreas partes
<
lb
/>
diſſipari: ideóque ſubſilit ſal & halinitrum in
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg519
"/>
<
lb
/>
igne poſitum, & crepitat. </
s
>
<
s
id
="
s.004044
">Et cùm ſocero meo
<
lb
/>
igni aſſiſtenti, tegulæ peruertuſtæ fruſtum
<
lb
/>
igni impoſitum eſſet, repentè crepuit, & in
<
lb
/>
diuerſas partes magno impetu fragmenta
<
lb
/>
proſilierunt, nemine ex adſtantibus, quòd
<
lb
/>
mirum fuit, læſo. </
s
>
<
s
id
="
s.004045
">Cauſa huius fuit modica,
<
lb
/>
vt reor, halinitri pars (quòd tegula antiqua
<
lb
/>
eſſet) illi incluſa. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004046
">
<
margin.target
id
="
marg519
"/>
Cur ſal igne
<
lb
/>
crepitet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004047
">Eadem ratione candelę è ſepo, aut cera ſali
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg520
"/>
<
lb
/>
ta crepitant, verùm cæteris longè diutius du
<
lb
/>
rant. </
s
>
<
s
id
="
s.004048
">Inter ſalis genera, ſalchali, ſeu alumen
<
lb
/>
catina reponi ſolet, vitri non ſolùm medica
<
lb
/>
mentum, vt quòd ductile efficiat, ſed etiam
<
lb
/>
materia. </
s
>
<
s
id
="
s.004049
">Aduehitur ex Oriente: ſed Braſauo
<
lb
/>
lus Ferrarienſis affirmat ex herba fieri poſſe
<
lb
/>
optimum, quæ iuxta Comum in ripa ſalſa
<
lb
/>
rum aquarum exoritur. </
s
>
<
s
id
="
s.004050
">Quòd ſi, vt illi credi
<
lb
/>
mus, vera eſt hiſtoria, propagata herba non
<
lb
/>
paruum compendium rei pecuniariæ fieret,
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
eſſétq;
">eſſétque</
expan
>
ars hæc admodum lucroſa. </
s
>
<
s
id
="
s.004051
">Illud ſatis
<
lb
/>
conſtat, hoc ſalis genus fieri ex Vſnen herba
<
lb
/>
arboreæ magnitudinis, ſaporis ſalſi, quàm
<
lb
/>
quidam exiſtimant eſſe Anthyllidis primum
<
lb
/>
genus. </
s
>
<
s
id
="
s.004052
">Salis ſubſtantia tenuior eſt materia
<
lb
/>
chalcanthi: cuius adeò ſunt variæ ſpecies, vt
<
lb
/>
illas explicare non leue ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.004053
">
<
expan
abbr
="
Chalcanthũ
">Chalcanthum</
expan
>
vul
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg521
"/>
<
lb
/>
gus vitriolum vocat: denigrat adeò, vt ex ip
<
lb
/>
ſo fiat atramentum quo ſcribimus. </
s
>
<
s
id
="
s.004054
">Puluis hic
<
lb
/>
cineri coloris eſt, poſtquam triueris, immiſ
<
lb
/>
ſum vino, vel aquæ, illicò nigerrimam efficit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004055
">Cauſa huius eſt quòd ſuccus eſt,
<
expan
abbr
="
atq;
">atque</
expan
>
denſus
<
lb
/>
admodum, tum ex partibus conſtans tenui
<
lb
/>
bus,
<
expan
abbr
="
atq;
">atque</
expan
>
exuſtis: quia ſuccus eſt, ideò reſolui
<
lb
/>
tur in humidam ſubſtantiam, & hærere po
<
lb
/>
teſt, nec calamo negotium faceſſit: quòd non
<
lb
/>
contingeret terreo, vbi terreum eſſet, etiamſi
<
lb
/>
in puluerem tenuiſſimum redigeretur. </
s
>
<
s
id
="
s.004056
">Cùm
<
lb
/>
verè deuſtus ſit, lumen prohibet, & nigrum
<
lb
/>
efficit: quia verò ex tenuiſſimis partibus con
<
lb
/>
ſtat, glutinoſum minimè reddit ſcriptorium
<
lb
/>
atramentum. </
s
>
<
s
id
="
s.004057
">
<
expan
abbr
="
Atq;
">Atque</
expan
>
ex his facilè eſt coniicere
<
lb
/>
quarum ſit virium. </
s
>
<
s
id
="
s.004058
">Elegantius eo eſt Miſy,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg522
"/>
<
lb
/>
quòd Romanum vocant vitriolum: eius fu
<
lb
/>
mus adeò grauis, vt etiam arbores ipſas ne
<
lb
/>
cet, & ſyluas deformet: ſplendet quandoque
<
lb
/>
Miſy, & aureis quaſi guttulis ſcintillat. </
s
>
<
s
id
="
s.004059
">In
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg523
"/>
<
lb
/>
omni enim
<
expan
abbr
="
foſſiliũ
">foſſilium</
expan
>
genere aliquid eſt, quòd
<
lb
/>
ſcintillat: vt inter ſuccos Miſy, inter metalla
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
aurũ
">aurum</
expan
>
, inter lapides gemmæ & marmora, inter
<
lb
/>
terras argentaria. </
s
>
<
s
id
="
s.004060
">Fit enim nitor, cùm denſa
<
lb
/>
materia ab arte, vel natura expolitur: at in
<
lb
/>
omni genere foſſilium aliquid denſum inue
<
lb
/>
niri neceſſe eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004061
">Quæ vero pars chalchanti aut
<
lb
/>
Miſy quaſi ſpuma eruitur, nec elaboratur, di
<
lb
/>
citur Cuperoſa: à Galeno autem ac cæteris
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg524
"/>
<
lb
/>
antiquis, chalcitis. </
s
>
<
s
id
="
s.004062
">Eſt autem candida, proxi
<
lb
/>
ma naturæ calcanthi, haud ſplendida, &
<
lb
/>
ciens egregiè vomitum. </
s
>
<
s
id
="
s.004063
">Exuſto chalcantho
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg525
"/>
<
lb
/>
aut Miſy, vi ignis per vitrea vaſa oleum de
<
lb
/>
trahitur acutiſſimum, & calidiſſimum, aliter
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
chalcãthi
">chalcanthi</
expan
>
libras binas in vitreo vaſe, vas vi
<
lb
/>
treum in ferreo reponito: deſtilla, vbi aqua
<
lb
/>
non amplius exit, collum vaſis alterius vitrei
<
lb
/>
collo inſerito, ſic vt
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
reſpiret. </
s
>
<
s
id
="
s.004064
">Lutum vtri
<
lb
/>
que ignibus inuiolabile obducito, & follibus
<
lb
/>
oleum educito: ita totum hoc opus die vna
<
lb
/>
abſoluere licebit: ſi quis iam ſaucitas ver
<
lb
/>
rucas tangat, abſcedent illæ. </
s
>
<
s
id
="
s.004065
">Idem guſta
<
lb
/>
tum, ferit linguam, haud ſecùs quàm can
<
lb
/>
dens ferrum: eſt tamen illius vtilis ad
<
lb
/>
ſiccanda vlcera interiora deplorata, vbi
<
lb
/>
non multùm ſordida fuerint, vt in qui
<
lb
/>
buſdam contingit phthoë laborantibus abſ
<
lb
/>
que dolore. </
s
>
<
s
id
="
s.004066
">Facit ad præſcindendos can
<
lb
/>
cros, & corrupta membra, ligno oliuæ il
<
lb
/>
lito ex eo. </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>