Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="74"/>
              ticis, medicis & ad alios artifices attinentibus promiſcuè diſputare valeant: itaque eiſdem auctor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg669"/>
                <lb/>
              ille propria principia denegauit, attribuit aliena. </s>
              <s>Vel etiam vniuerſalis eſt, quia conſideret aliquid
                <lb/>
              nulla differentia contractum, vt ſiquis hominem
                <expan abbr="cõſideraret">conſideraret</expan>
              ſimpliciter
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
              medicus obſeruaret
                <lb/>
              quà bonam
                <expan abbr="valetudinẽ">valetudinem</expan>
              ipſi reſtituere poſſet, aut alius, quatenus eſſet compos riſus. </s>
              <s>vbi ſanè nulla
                <lb/>
              ambitus ratio habetur, ſed notionis. </s>
              <s>idem enim homo eſt qui
                <expan abbr="cõſideratur">conſideratur</expan>
              ſimpliciter & per
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
                <lb/>
              indiuidua funditur, atque is in quo riſus capacitas aduertitur, aut recuperatio ſalutis, ſed
                <expan abbr="eiuſdẽ">eiuſdem</expan>
                <lb/>
              rei notio reſtringitur acceſſu nouæ conditionis. </s>
              <s>Tertio dici poteſt artifex vniuerſalis qui rem ge­
                <lb/>
              neratim conſiderat, nec ad eius ſpecies deſcendit, vt ſiquis animal conſideraret, hominis, aut equi
                <lb/>
              conſiderationem prætermitteret. </s>
              <s>His ita poſitis facile eſt diſſoluere problema & diluere rationes
                <lb/>
              quibus auferebatur facultas naturali philoſopho diſſerendi de materia prima, & illam plenè co­
                <lb/>
              gnoſcendi. </s>
              <s>
                <expan abbr="quandoquidẽ">quandoquidem</expan>
              eam ſic cognoſcit, vt nulla methodus plura de materia diſquirere poſ­
                <lb/>
              ſit, nec eius internas affectiones explicare, & ſiqua ſunt quæ intrinſecus ad eius
                <expan abbr="conſtitutionẽ">conſtitutionem</expan>
              per­
                <lb/>
              tineant, vt relatio & habitudo ad formam & compoſitum & omnino facultas, vberrime tractare
                <lb/>
              valeat. </s>
              <s>atque adeò vt ad hanc
                <expan abbr="tractationẽ">tractationem</expan>
              nihil adiungere liceat primo philoſopho. </s>
              <s>Idem quoque
                <lb/>
              philoſophus naturalis vſum &
                <expan abbr="miniſteriũ">miniſterium</expan>
              materiæ nouit & optimè tenet cuius gratia ſit inſtituta
                <lb/>
              materia, &
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              beneficio cauſſæ mouentes ad actum qui ſuus eſt finis, materia proue­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg670"/>
                <lb/>
              hatur, & per formam euadat in naturam. </s>
              <s>Proinde etiam phyſicus materiæ notionem reſoluit in
                <lb/>
              cauſſas ſuperiores vſque ad
                <expan abbr="ſummã">ſummam</expan>
              atque
                <expan abbr="omniũ">omnium</expan>
                <expan abbr="perfectiſsimã">perfectiſsimam</expan>
              quæ primus eſt finis. </s>
              <s>Non ſic pri­
                <lb/>
              mus philoſophus. </s>
              <s>quippe qui per externa principia melius
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              norit; ſed interna, vt
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt,
                <lb/>
              implent cognitionem quibus nihil addit præter illa quæ naturalis philoſophus indicauit. </s>
              <s>& cùm
                <lb/>
              vniuersè cognoſcat, magis
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              cognoſcit, quia nobiliore quodam modo, & veluti architecton,
                <lb/>
              non quia tractet accuratius. </s>
              <s>accuratiſsimè autem tractare
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              phyſici ſolius eſt. </s>
              <s>vſque ad ali­
                <lb/>
              quid planè phyſicus explanat formam; quòd forma ſimpliciter accepta aliud eſſe habet, quàm vt
                <lb/>
              reſpiciat materiam,
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>à philoſopho naturali
                <expan abbr="">non</expan>
              ſatis explicari poteſt, ſed eſſe omnis materię po­
                <lb/>
              ſitum eſt in habitudine ad formam illam quæ probè cognoſcitur à philoſopho naturali. </s>
              <s>Sed iam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg671"/>
                <lb/>
              pondus
                <expan abbr="ſingularũ">ſingularum</expan>
              rationum exploremus. </s>
              <s>Obijcitur primùm
                <expan abbr="omnẽ">omnem</expan>
              ſcientiam ex
                <expan abbr="omniũ">omnium</expan>
                <expan abbr="cauſſarũ">cauſſarum</expan>
                <lb/>
              cognitione pendere;
                <expan abbr="">non</expan>
              omnes
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              à phyſico noſci. </s>
              <s>Propoſitio fallaciam preſefert. </s>
              <s>quippe quòd
                <lb/>
              ſcientia ſit abſoluta, vbi cauſſæ internæ &
                <expan abbr="cõſtituentes">conſtituentes</expan>
              ſolum habeantur, & eſto quòd velis etiam
                <lb/>
              rei propoſitę notitiam in omne genus cauſſarum diſſoluere, id quoque pręſtat phyſicus. </s>
              <s>At non
                <lb/>
              nouit planè vim externarum
                <expan abbr="cauſſarũ">cauſſarum</expan>
              , vt primus philoſophus: fateor. </s>
              <s>Sed quis eſt auctor, vt ad cu­
                <lb/>
              iusque rei
                <expan abbr="cognitionẽ">cognitionem</expan>
              in genere exacta
                <expan abbr="cauſſarũ">cauſſarum</expan>
                <expan abbr="omniũ">omnium</expan>
              cognitio requiratur? </s>
              <s>ſat eſt, ſi optimè te­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg672"/>
                <lb/>
              neat cauſſas illas, quà reſpiciunt rem propoſitam; vt
                <expan abbr="">cum</expan>
              phyſica nouit finem, non in ſe ſimpliciter,
                <lb/>
              ſed quatenus efficit motum in materia. </s>
              <s>quicquid nouit vlterius, iam non eſt officium naturalis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Atque hęc
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              verè pronunciantur. </s>
              <s>mihi
                <expan abbr="">tantum</expan>
              magis arridet, quòd plena cuiusque rei ſcientia ex
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg673"/>
                <lb/>
              internarum
                <expan abbr="proprietatũ">proprietatum</expan>
              notitia ducatur. </s>
              <s>Quod dicitur. </s>
              <s>Materiam quia ſit poteſtas, à phyſico
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              poſſe cognoſci: ſic diluitur. </s>
              <s>quoniam actus & poteſtas ſunt nomina ad vnum, & per alias res per­
                <lb/>
              tinent quam naturales. </s>
              <s>itaque ad
                <expan abbr="cõmuniorem">communiorem</expan>
              diſciplinam ſpectant, quàm ſit naturalis. </s>
              <s>Sed cùm
                <lb/>
              aſſumuntur in certa methodo, propria fiunt eius methodi, vt de circulo
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt apud grammati­
                <lb/>
              cos 1. Poſt. ideò quantum eſt de illorum notione quæ
                <expan abbr="accõmodatur">accommodatur</expan>
              ad phyſicen, actus & poteſtas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg674"/>
                <lb/>
              ibi optimè cognoſcuntur, & plus ſine dubio, quàm prima philoſophia. </s>
              <s>
                <expan abbr="Cõfirmas">Confirmas</expan>
              etiam. </s>
              <s>quia for­
                <lb/>
              ma cognoſcitur magis quàm materia. </s>
              <s>Sed forma non plenè cognoſcitur à naturali. </s>
              <s>Reſpondeo,
                <lb/>
              ſi forma cum materia conferatur, maiorem haberi cognitionem formæ quàm materiæ. </s>
              <s>Cæterùm
                <lb/>
              non id inquiritur nunc: ſed propoſita cognitione materiæ quæritur an'ne eius cognitionem, qua­
                <lb/>
              liſcunque ſit, plenè phyſicus aſſequatur, an primus philoſophus. </s>
              <s>& obiectio fallaciam continet
                <lb/>
              elenchi. </s>
              <s>
                <expan abbr="pręterquã">pręterquam</expan>
              quae materia cognoſcitur per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              quę poſita eſt in materia: hęc verò optimè co­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg675"/>
                <lb/>
              gnoſcitur à phyſico. </s>
              <s>quapropter nihil obſtabit, quominus phyſicus,
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſi non ſimpliciter cogno­
                <lb/>
              ſcat
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , poſsit
                <expan abbr="">tantum</expan>
              aptè cognoſcere
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , & quatenus eius
                <expan abbr="ingeniũ">ingenium</expan>
              patitur. </s>
              <s>Aſſumit Auicenna
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg676"/>
                <lb/>
                <expan abbr="phyſicũ">phyſicum</expan>
              eſſe
                <expan abbr="artificẽ">artificem</expan>
                <expan abbr="particularẽ">particularem</expan>
              ; proinde
                <expan abbr="">non</expan>
              noſſe
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
                <expan abbr="primã">primam</expan>
              . </s>
              <s>certè ſi minoris ambitus eſſe vo­
                <lb/>
              luit Auicenna
                <expan abbr="phyſicũ">phyſicum</expan>
              ,
                <expan abbr="quã">quam</expan>
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
                <expan abbr="philoſophũ">philoſophum</expan>
              , mea
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              ſententia, decipitur. </s>
              <s>vterque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              conſide­
                <lb/>
              rat
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              ens quod in
                <expan abbr="decẽ">decem</expan>
                <expan abbr="prędicamẽta">prędicamenta</expan>
              ſecatur. </s>
              <s>vterque primò ſubſtantiam
                <expan abbr="ſenſilẽ">ſenſilem</expan>
              ſpeculatur, cuius
                <lb/>
              accidentia
                <expan abbr="cauſſasq́">cauſſasque</expan>
              . </s>
              <s>vult indagare. </s>
              <s>Nec
                <expan abbr="quicquã">quicquam</expan>
              aliud exprimit ens quod vel à primo philoſopho,
                <lb/>
              vel à dialectico tractatur,
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              id quod aliqua prędicamenti formula ſignificatur,
                <expan abbr="">cum</expan>
              qua (vt anteà
                <lb/>
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt) ſubſtantiæ notio ſemper exiſtit. </s>
              <s>Nec quae quacunque euagetur. </s>
              <s>
                <expan abbr="quanquã">quanquam</expan>
              nullus eſt artifex
                <lb/>
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              ; neque
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              dialecticus. </s>
              <s>
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quaſi cancellis
                <expan abbr="quibuſdã">quibuſdam</expan>
              coërcentur, quos egredi non licet. </s>
              <s>ac
                <lb/>
              quęuis methodus habet
                <expan abbr="ſuã">ſuam</expan>
                <expan abbr="propriã">propriam</expan>
                <expan abbr="rõnẽ">rationem</expan>
              qua munus
                <expan abbr="ſuũ">ſuum</expan>
              pręſtet. </s>
              <s>& dialecticus illud habet, vt ex
                <lb/>
                <expan abbr="cõibus">conibus</expan>
              progrediatur: ac niſi ita fecerit,
                <expan abbr="ſuũ">ſuum</expan>
              munus tranſiliat, & vt inquit Ariſt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              lateat
                <expan abbr="alterã">alteram</expan>
                <expan abbr="ſciẽ-">ſcien­
                  <lb/>
                </expan>
                <arrow.to.target n="marg677"/>
                <lb/>
              tiam faciens. </s>
              <s>Itaque
                <expan abbr="">non</expan>
              poſſum
                <expan abbr="">non</expan>
              accuſare
                <expan abbr="Philoponũ">Philoponum</expan>
              qui crediderit ob id ab Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="pronunciatũ">pronunciatum</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              omnes methodos
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
              ſunt principia, cauſſę, &
                <expan abbr="elemẽta">elementa</expan>
              , propter dialecticen, eo quòd cauſsis,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg678"/>
                <lb/>
                <expan abbr="principiisq́">principiisque</expan>
              . </s>
              <s>careret, & diſſerens de mathematicis aſſumeret principia mathematica. </s>
              <s>cùm ſic </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>