Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of handwritten notes

< >
< >
page |< < (43) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="43" file="0095" n="95" rhead="PARS PRIMA."/>
            alio: </s>
            <s xml:space="preserve">ſane in exemplo illo ipſo, quod adhiberi ſolet, Archi-
              <lb/>
            medis hoc principio æquilibrium determinantis, ibidem oſten-
              <lb/>
            di, ex ignoratione cauſarum, ſive rationum, quæ poſtea dete-
              <lb/>
            ctæ ſunt, ipſum in ſuæ inveſtigationis progreſſu erraſſe pluri-
              <lb/>
            mum, deducendo per abuſum ejus principii ſphæricam figuram
              <lb/>
            marium, ac Telluris.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">94. </s>
            <s xml:space="preserve">Accedit & </s>
            <s xml:space="preserve">illud, quod illa puncta materiæ, licet eſſent
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0095-01" xlink:href="note-0095-01a" xml:space="preserve">Poſſe etiam
                <lb/>
              puncta conve-
                <lb/>
              nire in iis, dif-
                <lb/>
              ferre in aliis.</note>
            prorſus ſimilia in ſimplicitate, & </s>
            <s xml:space="preserve">extenſione, ac menſura vi-
              <lb/>
            rium pendentium a diſtantia, poſſent alias habere proprietates
              <lb/>
            metaphyſicas diverſas inter ſe, nobis ignotas, quæ ipſa etiam a-
              <lb/>
            pud ipſos Leibnitianos diſcriminarent.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">95. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod autem attinet ad inductionem, quam Leibnitiani
              <lb/>
            deſumunt a diſſimilitudine, quam obſervamus in rebus omni-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0095-02" xlink:href="note-0095-02a" xml:space="preserve">Non va
                <gap/>
              ere
                <lb/>
              hic principium
                <lb/>
              inductionis a
                <lb/>
              maſſis: eas dif-
                <lb/>
              ferre ex diver-
                <lb/>
              ſis combinatio-
                <lb/>
              nibus.</note>
            bus, cum nimirum nuſquam ex. </s>
            <s xml:space="preserve">gr. </s>
            <s xml:space="preserve">in ampliſſima ſilva reperi-
              <lb/>
            re ſit duo folia prorſus ſimilia; </s>
            <s xml:space="preserve">ea ſane me nihil movet; </s>
            <s xml:space="preserve">cum
              <lb/>
            nimirum illud diſcrimen ſit proprietas relativa ad rationem
              <lb/>
            aggregati, & </s>
            <s xml:space="preserve">noſtros ſenſus, quos ſingula materiæ elementa
              <lb/>
            non aſſiciunt vi ſufficiente ad excitandam in animo ideam,
              <lb/>
            niſi multa ſint ſimul, & </s>
            <s xml:space="preserve">in molem majorem excreſcant.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Porro ſcimus utique combinationes ejuſdem numeri termino-
              <lb/>
            rum in immenſum excreſcere, ſi ille ipſe numerus ſit aliquan-
              <lb/>
            to major. </s>
            <s xml:space="preserve">Solis 24 litterulis Alphabeti diverſimode combina-
              <lb/>
            tis formantur voces omnes, quibus huc uſque uſa ſunt omnia
              <lb/>
            idiomata, quæ extiterunt, & </s>
            <s xml:space="preserve">quibus omnia illa, quæ poſ-
              <lb/>
            ſunt exiſtere, uti poſſunt. </s>
            <s xml:space="preserve">Quid ſi numerus earum exiſteret
              <lb/>
            tanto major, quanto major eſt numerus punctorum materiæ
              <lb/>
            in quavis maſſa ſenſibili? </s>
            <s xml:space="preserve">Quod ibi diverſus eſt litterarum
              <lb/>
            diverſarum ordo, id in punctis etiam prorſus homogeneis ſunt
              <lb/>
            poſitiones, & </s>
            <s xml:space="preserve">diſtantiæ, quibus variatis, variatur utique for-
              <lb/>
            ma, & </s>
            <s xml:space="preserve">vis, qua ſenſus afficitur in aggregatis. </s>
            <s xml:space="preserve">Quanto ma-
              <lb/>
            jor eſt numerus combinationum diverſarum poſſibilium in
              <lb/>
            maſſis ſenſibilibus, quam earum maſſarum, quas poſſumus
              <lb/>
            obſervare, & </s>
            <s xml:space="preserve">inter ſe conferre ( qui quidem ob diſtantias, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            directiones in infinitum variabiles præſcindendo ab æquilibrio
              <lb/>
            virium, eſt infinitus, cum ipſo æquilibrio eſt immenſus ); </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            tanto major eſt improbabilitas duarum maſſarum omnino ſi-
              <lb/>
            milium, quam omnium aliquantiſper ſaltem inter ſe diſſimi-
              <lb/>
            lium.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">96. </s>
            <s xml:space="preserve">Et quidem accedit illud etiam, quod alicujus diſſimili-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0095-03" xlink:href="note-0095-03a" xml:space="preserve">Phyſica ra
                <gap/>
              io
                <lb/>
              diſcriminis in
                <lb/>
              pluribus maſſis
                <lb/>
              ut in toliis.</note>
            tudinis in aggregatis phvſicam quoque rationem cernimus in
              <lb/>
            iis etiam caſibus, in quibus maxime inter ſe ſimilia eſſe de-
              <lb/>
            berent. </s>
            <s xml:space="preserve">Cum enim mutuæ vires ad diſtantias quaſcunque per-
              <lb/>
            tineant; </s>
            <s xml:space="preserve">ſtatus uniuſcujuſque puncti pendebit ſaltem aliquan-
              <lb/>
            tiſper a ſtatu omnium aliorum punctorum, quæ ſunt in Mun-
              <lb/>
            do. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro utcunque puncta quædam ſint parum a ſe invicem
              <lb/>
            remota, uti ſunt duo folia in eadem ſilva, & </s>
            <s xml:space="preserve">multo magis in
              <lb/>
            eodem ramo; </s>
            <s xml:space="preserve">adhuc tamen non eandem prorſus relationem di-
              <lb/>
            ſtantiæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">virium habent ad reliqua omnia materiæ puncta, </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>