Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
1vt etiam rimas contrahat per ſe, nec abſi­
mile reddatur cæmento vel molliſſimo.
Cùm
verò in aureo coronato expertus eſſem, to­
tum in plurima fruſta perfregi: quamo­
brem qui annulos aureos geſtant, diligenter
cauere decet, ne argento viuo coinquinentur.
Sola enim vmbra illius, metalla obnoxia
reddit, ſed tamen aurum magis longè argen­
to, Cauſam huius eſſe neceſſe eſt, quòd ſub­
tilitate ſua intus penetrat, & frigiditate co­
git, vnde friabile redditur.
Oſtendit hoc
aquæ frigiditas in chalybe: nam in ea fre­
quenter extinctus adeò fragilis redditur,
tum maximè ſi aqua ſit frigidiſſima, vt ſpon­
tè rumpatur.
Eſſe verò frigidiſſimum ar­

gentum viuum, tactus oſtendit.
Vnde Mauri,
& qui in Africa habitant, ſummis illis calo­
ribus requiem quærentes, vas lapideum, li­
gneumve argento viuo replent, cui corium
ſuperponunt, atque corio inde incubant.
Quod etiam ferro experimentum ſi fiat, con­
ducet.
Sed cur quaſi ſolum aurum frangitur,
ac maximè inter metalla?
Quia ipſum etiam
ſolum, vt infrà oſtendemus, expers eſt pin­
guedinis craſſioris: illius enim humidum eſt
tenuiſſimum, quod autem tenuiſſimum eſt,
& minimè pingue, facillimè gelaſcit.
Oleum
enim & pinguia omnia concreſcunt qui­
dem, ſed minimè congelantur.
Et ideò qui
aquam in glaciem vertere ſtudent, coquunt
eam, vt tenuior facta faciliùs congeletur.
Frigus igitur argenti viui cùm folida pene­
trare ſoleat (ſubſtantia enim caret) humidum
auri congelat.
Ideoque aurum admodum fit
fragile.
Omne enim quod congelatur, etiam
fragile fit.
Indicio ſunt glacies, ligna, piſces,
adeò vtin vehementibus frigoribus conge­
lati artus integri ab hominibus ipſis deci­

derint.
Sed ad rem reuertar. Ob grauitatem
argentum viuum in vnum coit, petit enim
imum: hoc autem plerunque vnum eſt, ob id
etiam in vnum coit.
Coit & alia ratione: nam
humidum eſt atque pingue, hócque dum
mouetur in via relinquit, vnde ea facilior
ac pronior tranſitus, ob quem in vnum, &
in vnam etiam ſedem fertur.
Quia verò gra­
ue & rotundum, quacunque ex cauſa & ce­
lerrimè illud ferri neceſſe eſt: vnde vix quie­

ſcit, inde nomen ei inditum.
Eſt igitur ar­
gentum viuum quaſi metallum non concre­
tum: vt igitur metallum ad argentum vi­
uum, ſic ad aquam glacies: & vt non antè
glacies euaneſcit, quàm diſſoluatur, ita nec
metalla antequam liqueſcant.
Sed argentum
viuum celerrimè, cùm ſit ſpontè vt aqua li­
quidum, euaneſcit: vt verò aqua dum eua­
neſcit, velut in diſtillationibus, frigore de­
nuò concreſcit, ita argentum viuum poſt­
quam igne euanuerit, hæret tectis, & la­
quearibus: vtque argentum viuum, & me­
talla minore indigent frigore, quàm aqua, &
glacies: nam metallo ſufficit, ne immodica
caliditate impediatur, vt concreſcat, aquæ
vt gelu concipiat immodica frigiditate eſt
opus, ita aquæ vt euaneſcat minor calor eſt
neceſſarius, quàm argento viuo.
Argentum vi­
uum quomo­
do inuenia­
tur.
Aurum ſolum
in argento
viuo mergi­
tur.
Argentum
viuum co­
rium cerui­
num tranſit.
Modus ſeli­
gendi au­
rum, quod in
fragmentis
eſt.
Argentum
viuum om­
nia metalli­
ca vaſa per­
forat.
Aurum ar­
gento viuo
illitum per
ſe frangitur.
Mauri quo­
modo refri­
gerationem
aſſequantur.
Hominibus
ab gelu ar­
tus decide­
runt.
Cur argen­
tum viuum in
vnum coëat
ſpontè.
Argenti vi­
ui, & aquæ
comparatio,
& quadri­
plex ſimili­
tudo.
Quid ſi ar­
gentum vi­
uum.
Eſt ergo argentum viuum, aqua quædam
denſata, non calore, nam non cogitur: nec
frigore, eſſet enim lapis, vel metallum: ſed
tenuiſſima parte ac puriſſima terrea, quò fit,
vt grauiſſimum ſit, frigidiſſimum, ſplendens,
ac liquidum: miſtum eſt autem potiùs, quàm
concretum, cùm (vt dixi) liquidum ſit.
Simile eſt igitur aquæ argentum viuum
quatuor modis: vtrunque frigidiſſimum, &
cùm euanuerit ob calorem, frigore ad ſe re­
dit.
Fluit ad decliuia vtrunque, & in rotun­
dam formam coëunt ambo, dum ſiccum re­
fugiunt.
Cauſa verò, cur in puluere atque
etiam in ſicco rotunda euadunt argentum vi­
uum, aqua, eſt, quoniam refugiunt contactum
ſicci: at in nulla parte minore poteſt corpus,
corpus aliud tangere, quam in puncto: igitur
argentum viuum, & aqua conantur ſiccum
in puncto tangere: hoc autem manifeſtè con­
tingit
, ſi rotunda euadant: nam ſphæra pla­
num in ſolo puncto tangit: igitur partes
aquæ, & argenti viui dum ſuper puluerulen­
tam tabulam ſparguntur, rotundæ euadent.
Sed cùm magnæ moles non id efficiant, nec
in conum pronum formentur, ſignum eſt
eam rotunditatem, in qua extrema à latere
pendent, & graue præter rationem ſuſtine­
tur, ab humido lento contineri: atque ideò
cùm argentum viuum in maiores orbes
eo eat aquâ, atque etiam grauius ſit lentum

maximè eſſe neceſſe eſt.
Spargitur etiam ſi
quid aliud, & oleo tenuius hærentibus par­
tibus, quod eſt lentoris argentum.
Quòd igi­
tur in orbem coëat argentum viuum, facit
odium ſicci, quòd manere poſſit lentor.
At­
que ob id longè minùs aquæ partes eam ro­
tunditatem ſeruant, quòd etiam longè mi­
nùs lenta ſit aqua, quàm argentum viuum.
Cùm verò parum differant aqua, & argen­

tum viuum, conſimilíſque ſint naturæ, ob id
montes, in quibus oritur, & virent pulchrè,
& fontibus ſcatent.
Lentore autem aurum,
& reliqua metalla fœdat: aut ſaltem, ſi mi­
tiore vti nomine placet, dealbat, adeóque vt
ſeipſum velut grauia prodat.
Operæ pretium
autem eſſe duco, vt hiſtoriam narrem eo­
rum, quæ mihi contigerunt, poſtquam de­
nuò in patriam è gymnaſio reuerſus ſum.
Medebar in domo Nigrolorum: hi erant
armorum fabri, non quidem vulgarium, ſed
quæ à regibus expeterentur.
Ibi fortè cùm
uerſarer, contigit, vt annulum, quem in in­
dice digito geſtabam, hyacintho decorum,
ſæpius album factum viderem: quod ani­
maduertens, nec cauſam intelligens, ſuſpicio­
nem iniecerat, ne ab aliquo venenum acce­
piſſem: memineram enim non me tractaſſe
talia.
Sed nullum immicum tunc mihi eſſe
perſuadebam: næ æmulatio quamuis maxi­
ma, in vrbe noſtra eò progreditur, vt ad per­
niciem tendat, ſed calumniis, ſuſpicionibus,
infamia, iudiciíſque falſis homines perſe­
quuntur: éſtque hoc in ciuitate noſtra opti­
mum, ad necem ob ſolam inuidiam non ſæ­
uire.
Itaque dum hæc mecum verſo, animad­
uerto maculam hanc ſola aqua elui.
Inde me­
cum reuoluens cauſam, ſuſpicabar aliquem
è meis ægris argentum viuum, aut ſublima­
tum hauſiſſe.
Interim dum hæc cogito, ani­
maduero, me è domo illa egredientem annu­
lum habere dealbatum.
Mentem adhi­
beo diligentius, audio à puero meo ar­
gentum viuum ea in domo muris hærere:
tandem cognoui, diligenter rem obſeruans,

Text layer

  • Dictionary
  • Places

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index