Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004187
">
<
pb
pagenum
="
448
"
xlink:href
="
016/01/097.jpg
"/>
vt etiam rimas contrahat per ſe, nec abſi
<
lb
/>
mile reddatur cæmento vel molliſſimo. </
s
>
<
s
id
="
s.004188
">Cùm
<
lb
/>
verò in aureo coronato expertus eſſem, to
<
lb
/>
tum in plurima fruſta perfregi: quamo
<
lb
/>
brem qui annulos aureos geſtant, diligenter
<
lb
/>
cauere decet, ne argento viuo
<
expan
abbr
="
coinquinẽtur
">coinquinentur</
expan
>
.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004189
">Sola enim vmbra illius, metalla obnoxia
<
lb
/>
reddit, ſed tamen aurum magis longè argen
<
lb
/>
to, Cauſam huius eſſe neceſſe eſt, quòd ſub
<
lb
/>
tilitate ſua intus penetrat, & frigiditate co
<
lb
/>
git, vnde friabile redditur. </
s
>
<
s
id
="
s.004190
">Oſtendit hoc
<
lb
/>
aquæ frigiditas in chalybe: nam in ea fre
<
lb
/>
quenter extinctus adeò fragilis redditur,
<
lb
/>
tum maximè ſi aqua ſit frigidiſſima, vt ſpon
<
lb
/>
tè rumpatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004191
">Eſſe verò frigidiſſimum ar
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg553
"/>
<
lb
/>
gentum viuum, tactus oſtendit. </
s
>
<
s
id
="
s.004192
">Vnde Mauri,
<
lb
/>
& qui in Africa habitant, ſummis illis calo
<
lb
/>
ribus requiem quærentes, vas lapideum, li
<
lb
/>
gneumve argento viuo replent, cui corium
<
lb
/>
ſuperponunt, atque corio inde incubant.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004193
">Quod etiam ferro experimentum ſi fiat, con
<
lb
/>
ducet. </
s
>
<
s
id
="
s.004194
">Sed cur quaſi ſolum aurum frangitur,
<
lb
/>
ac maximè inter metalla? </
s
>
<
s
id
="
s.004195
">Quia ipſum etiam
<
lb
/>
ſolum, vt infrà oſtendemus, expers eſt pin
<
lb
/>
guedinis craſſioris: illius enim humidum eſt
<
lb
/>
tenuiſſimum, quod autem tenuiſſimum eſt,
<
lb
/>
& minimè pingue, facillimè gelaſcit. </
s
>
<
s
id
="
s.004196
">Oleum
<
lb
/>
enim & pinguia omnia concreſcunt qui
<
lb
/>
dem, ſed minimè congelantur. </
s
>
<
s
id
="
s.004197
">Et ideò qui
<
lb
/>
aquam in glaciem vertere ſtudent, coquunt
<
lb
/>
eam, vt tenuior facta faciliùs congeletur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004198
">Frigus igitur argenti viui cùm folida pene
<
lb
/>
trare ſoleat (ſubſtantia enim caret) humidum
<
lb
/>
auri congelat. </
s
>
<
s
id
="
s.004199
">Ideoque aurum admodum fit
<
lb
/>
fragile. </
s
>
<
s
id
="
s.004200
">Omne enim quod congelatur, etiam
<
lb
/>
fragile fit. </
s
>
<
s
id
="
s.004201
">Indicio ſunt glacies, ligna, piſces,
<
lb
/>
adeò vtin vehementibus frigoribus conge
<
lb
/>
lati artus integri ab hominibus ipſis deci
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg554
"/>
<
lb
/>
derint. </
s
>
<
s
id
="
s.004202
">Sed ad rem reuertar. </
s
>
<
s
id
="
s.004203
">Ob grauitatem
<
lb
/>
argentum viuum in vnum coit, petit enim
<
lb
/>
imum: hoc autem plerunque vnum eſt, ob id
<
lb
/>
etiam in vnum coit. </
s
>
<
s
id
="
s.004204
">Coit & alia ratione: nam
<
lb
/>
humidum eſt atque pingue, hócque dum
<
lb
/>
mouetur in via relinquit, vnde ea facilior
<
lb
/>
ac pronior tranſitus, ob quem in vnum, &
<
lb
/>
in vnam etiam ſedem fertur. </
s
>
<
s
id
="
s.004205
">Quia verò gra
<
lb
/>
ue & rotundum, quacunque ex cauſa & ce
<
lb
/>
lerrimè illud ferri neceſſe eſt: vnde vix quie
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg555
"/>
<
lb
/>
ſcit, inde nomen ei inditum. </
s
>
<
s
id
="
s.004206
">Eſt igitur ar
<
lb
/>
gentum viuum quaſi metallum non concre
<
lb
/>
tum: vt igitur metallum ad argentum vi
<
lb
/>
uum, ſic ad aquam glacies: & vt non antè
<
lb
/>
glacies euaneſcit, quàm diſſoluatur, ita nec
<
lb
/>
metalla antequam liqueſcant. </
s
>
<
s
id
="
s.004207
">Sed argentum
<
lb
/>
viuum celerrimè, cùm ſit ſpontè vt aqua li
<
lb
/>
quidum, euaneſcit: vt verò aqua dum eua
<
lb
/>
neſcit, velut in diſtillationibus, frigore de
<
lb
/>
nuò concreſcit, ita argentum viuum poſt
<
lb
/>
quam igne euanuerit, hæret tectis, & la
<
lb
/>
quearibus: vtque argentum viuum, & me
<
lb
/>
talla minore indigent frigore, quàm aqua, &
<
lb
/>
glacies: nam metallo ſufficit, ne immodica
<
lb
/>
caliditate impediatur, vt concreſcat, aquæ
<
lb
/>
vt gelu concipiat immodica frigiditate eſt
<
lb
/>
opus, ita aquæ vt euaneſcat minor calor eſt
<
lb
/>
neceſſarius, quàm argento viuo.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg556
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004208
">
<
margin.target
id
="
marg547
"/>
<
expan
abbr
="
Argentũ
">Argentum</
expan
>
vi
<
lb
/>
uum quomo
<
lb
/>
do inuenia
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004209
">
<
margin.target
id
="
marg548
"/>
Aurum
<
expan
abbr
="
ſolũ
">ſolum</
expan
>
<
lb
/>
in argento
<
lb
/>
viuo mergi
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004210
">
<
margin.target
id
="
marg549
"/>
Argentum
<
lb
/>
viuum co
<
lb
/>
rium cerui
<
lb
/>
num tranſit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004211
">
<
margin.target
id
="
marg550
"/>
Modus ſeli
<
lb
/>
gendi au
<
lb
/>
rum, quod in
<
lb
/>
fragmentis
<
lb
/>
eſt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004212
">
<
margin.target
id
="
marg551
"/>
Argentum
<
lb
/>
viuum om
<
lb
/>
nia metalli
<
lb
/>
ca vaſa per
<
lb
/>
forat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004213
">
<
margin.target
id
="
marg552
"/>
Aurum ar
<
lb
/>
gento viuo
<
lb
/>
illitum per
<
lb
/>
ſe frangitur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004214
">
<
margin.target
id
="
marg553
"/>
Mauri quo
<
lb
/>
modo refri
<
lb
/>
gerationem
<
lb
/>
aſſequantur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004215
">
<
margin.target
id
="
marg554
"/>
Hominibus
<
lb
/>
ab gelu ar
<
lb
/>
tus decide
<
lb
/>
runt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004216
">Cur argen
<
lb
/>
tum
<
expan
abbr
="
viuũ
">viuum</
expan
>
in
<
lb
/>
vnum coëat
<
lb
/>
ſpontè.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004217
">
<
margin.target
id
="
marg555
"/>
Argenti vi
<
lb
/>
ui, & aquæ
<
lb
/>
comparatio,
<
lb
/>
& quadri
<
lb
/>
plex ſimili
<
lb
/>
tudo.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004218
">
<
margin.target
id
="
marg556
"/>
Quid ſi ar
<
lb
/>
gentum vi
<
lb
/>
uum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004219
">Eſt ergo argentum viuum, aqua quædam
<
lb
/>
denſata, non calore, nam non cogitur: nec
<
lb
/>
frigore, eſſet enim lapis, vel metallum: ſed
<
lb
/>
tenuiſſima parte ac puriſſima terrea, quò fit,
<
lb
/>
vt grauiſſimum ſit, frigidiſſimum, ſplendens,
<
lb
/>
ac liquidum: miſtum eſt autem potiùs, quàm
<
lb
/>
concretum, cùm (vt dixi) liquidum ſit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004220
">Simile eſt igitur aquæ argentum viuum
<
lb
/>
quatuor modis: vtrunque frigidiſſimum, &
<
lb
/>
cùm euanuerit ob calorem, frigore ad ſe re
<
lb
/>
dit. </
s
>
<
s
id
="
s.004221
">Fluit ad decliuia vtrunque, & in rotun
<
lb
/>
dam formam coëunt ambo, dum ſiccum re
<
lb
/>
fugiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004222
">Cauſa verò, cur in puluere atque
<
arrow.to.target
n
="
marg557
"/>
<
lb
/>
etiam in ſicco rotunda euadunt
<
expan
abbr
="
argentũ
">argentum</
expan
>
vi
<
lb
/>
uum, aqua, eſt, quoniam refugiunt
<
expan
abbr
="
contactũ
">contactum</
expan
>
<
lb
/>
ſicci: at in nulla parte minore poteſt corpus,
<
lb
/>
corpus aliud tangere, quam in puncto: igitur
<
lb
/>
argentum viuum, & aqua conantur ſiccum
<
lb
/>
in puncto tangere: hoc autem manifeſtè
<
expan
abbr
="
cõ-tingit
">con
<
lb
/>
tingit</
expan
>
, ſi rotunda euadant: nam ſphæra pla
<
lb
/>
num in ſolo puncto tangit: igitur partes
<
lb
/>
aquæ, & argenti viui dum ſuper puluerulen
<
lb
/>
tam tabulam ſparguntur, rotundæ euadent.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004223
">Sed cùm magnæ moles non id efficiant, nec
<
lb
/>
in conum pronum formentur, ſignum eſt
<
lb
/>
eam rotunditatem, in qua extrema à latere
<
lb
/>
pendent, & graue præter rationem ſuſtine
<
lb
/>
tur, ab humido lento contineri: atque ideò
<
lb
/>
cùm argentum viuum in maiores orbes
<
lb
/>
eo eat aquâ, atque etiam grauius ſit lentum
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg558
"/>
<
lb
/>
maximè eſſe neceſſe eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004224
">Spargitur etiam ſi
<
lb
/>
quid aliud, & oleo tenuius hærentibus par
<
lb
/>
tibus, quod eſt lentoris argentum. </
s
>
<
s
id
="
s.004225
">Quòd igi
<
lb
/>
tur in orbem coëat argentum viuum, facit
<
lb
/>
odium ſicci, quòd manere poſſit lentor. </
s
>
<
s
id
="
s.004226
">At
<
lb
/>
que ob id longè minùs aquæ partes eam ro
<
lb
/>
tunditatem ſeruant, quòd etiam longè mi
<
lb
/>
nùs lenta ſit aqua, quàm argentum viuum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004227
">Cùm verò parum differant aqua, & argen
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg559
"/>
<
lb
/>
tum viuum, conſimilíſque ſint naturæ, ob id
<
lb
/>
montes, in quibus oritur, & virent pulchrè,
<
lb
/>
& fontibus ſcatent. </
s
>
<
s
id
="
s.004228
">Lentore autem aurum,
<
lb
/>
& reliqua metalla fœdat: aut ſaltem, ſi mi
<
lb
/>
tiore vti nomine placet, dealbat, adeóque vt
<
lb
/>
ſeipſum velut grauia prodat. </
s
>
<
s
id
="
s.004229
">Operæ pretium
<
lb
/>
autem eſſe duco, vt hiſtoriam narrem eo
<
lb
/>
rum, quæ mihi contigerunt, poſtquam de
<
lb
/>
nuò in patriam è gymnaſio reuerſus ſum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004230
">Medebar in domo Nigrolorum: hi erant
<
lb
/>
armorum fabri, non quidem vulgarium, ſed
<
lb
/>
quæ à regibus expeterentur. </
s
>
<
s
id
="
s.004231
">Ibi fortè cùm
<
lb
/>
uerſarer, contigit, vt annulum, quem in in
<
lb
/>
dice digito geſtabam, hyacintho decorum,
<
lb
/>
ſæpius album factum viderem: quod ani
<
lb
/>
maduertens, nec cauſam intelligens, ſuſpicio
<
lb
/>
nem iniecerat, ne ab aliquo venenum acce
<
lb
/>
piſſem: memineram enim non me tractaſſe
<
lb
/>
talia. </
s
>
<
s
id
="
s.004232
">Sed nullum immicum tunc mihi eſſe
<
lb
/>
perſuadebam: næ æmulatio quamuis maxi
<
lb
/>
ma, in vrbe noſtra eò progreditur, vt ad per
<
lb
/>
niciem tendat, ſed calumniis, ſuſpicionibus,
<
lb
/>
infamia, iudiciíſque falſis homines perſe
<
lb
/>
quuntur: éſtque hoc in ciuitate noſtra opti
<
lb
/>
mum, ad necem ob ſolam inuidiam non ſæ
<
lb
/>
uire. </
s
>
<
s
id
="
s.004233
">Itaque dum hæc mecum verſo, animad
<
lb
/>
uerto maculam hanc ſola aqua elui. </
s
>
<
s
id
="
s.004234
">Inde me
<
lb
/>
cum reuoluens cauſam, ſuſpicabar aliquem
<
lb
/>
è meis ægris argentum viuum, aut ſublima
<
lb
/>
tum hauſiſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.004235
">Interim dum hæc cogito, ani
<
lb
/>
maduero, me è domo illa egredientem annu
<
lb
/>
lum habere dealbatum. </
s
>
<
s
id
="
s.004236
">Mentem adhi
<
lb
/>
beo diligentius, audio à puero meo ar
<
lb
/>
gentum viuum ea in domo muris hærere:
<
lb
/>
tandem cognoui, diligenter rem obſeruans, </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>