Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="958"/>
              tingere conſuerunt, vbi plura ſunt numero differentia ſub eadem ſpecie, & idcirco forma poſita in ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5483"/>
                <lb/>
              teria. </s>
              <s>Quapropter cùm forma mundi ſit penitus exors materię; vnus ſit mundus neceſſe eſſ. </s>
              <s>atque ita
                <lb/>
              congruunt eſſe appetendum vnum, & id quod appetit identidem vnum. </s>
              <s>Non igitur ex eo, quòd
                <expan abbr="ap-petendũ">ap­
                  <lb/>
                petendum</expan>
              ſit vnum ſimpliciter & per ſe,
                <expan abbr="cõcluditur">concluditur</expan>
              vnum eſſe appetens, ſed ex hoc inſuper, quòd ſit for­
                <lb/>
              ma extra materiam: proptereaque diuerſi appetitus vnius formæ naſcuntur à ſocietate materiæ ſenſilis;
                <lb/>
              addo verò in
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
              ordine quae ab iis quæ ſunt alterius ordinis, idem diuerſis modis appeti non eſt incon­
                <lb/>
              ueniens. </s>
              <s>Neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              credendum eſt, intelligentiam Saturni eodem modo appetere quo ponitur cœlum,
                <lb/>
              aut veluti mens Iouis, ſed hæc non ſunt ordinis eiuſdem. </s>
              <s>Quocirca ſic reſpondeo ad Alexandrum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Vnus eſt finis, & vnum appetendum; ergo non neceſſariò appetens vnum. </s>
              <s>hæc valere, vbi
                <expan abbr="appetẽdum">appetendum</expan>
                <lb/>
              & appetens materia conſtent: nam variari contingit appetitum; verùm quia finis ille ſeparatus eſt, &
                <lb/>
              alia eſt materia cœli à noſtra, neque eiuſmodi, quæ numero multiplicetur; poteſt optimè concludi ex
                <lb/>
              vno fine vnum
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              eſſe mundum, quia ſcilicet vnum primum appetens quod eſt cœlum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5466"/>
              a 3. p. </s>
              <s>Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5467"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5468"/>
              b 2. in Tim.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5469"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5470"/>
              a Phornu­
                <lb/>
              tus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5471"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5472"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5473"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5474"/>
              b 10. Met.
                <lb/>
              T. 30.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5475"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5476"/>
              a Plotinus
                <lb/>
              Enn. 3. lib.
                <lb/>
              </s>
              <s>1. C. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5477"/>
              b Marſilius
                <lb/>
              in
                <expan abbr="ei9">eius</expan>
              libri
                <lb/>
                <expan abbr="argumẽto">argumento</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5478"/>
              c 5. Met.
                <lb/>
              T. 22.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5479"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5480"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5481"/>
              d Lib. de
                <lb/>
              motu an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5482"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg5483"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Explicatur ratio, qua Deus mouet cœlum ſpeciatim. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXXIII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>NVNC explicanda eſt ratio qua Deus mouet cœlum ſpeciatim. </s>
              <s>Omnia verò perbellè conficien­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5484"/>
                <lb/>
              tur, ſi in eorum memoriam redeamus quæ generatim de fine, ac ſeorſum de cœlo
                <expan abbr="cõſtituta">conſtituta</expan>
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              :
                <lb/>
              nam cùm velimus cœlum eſſe animatum; ex
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              motus qui fit in animali, cuncta
                <expan abbr="quadã">quadam</expan>
              analogia ſer­
                <lb/>
              uata, aut certè explicari, aut propemodum attingi poterunt. </s>
              <s>Illud ſaltem conabimur, vt Ariſt. </s>
              <s>exemplo
                <lb/>
              nobis propoſito rem ediſſeramus: ipſe
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              & hinc exordium cœpit euoluendi primordia motionis in eo
                <lb/>
              corpore. </s>
              <s>Quanuis
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              libro ſuperiore,
                <expan abbr="aliiſq́">aliiſque</expan>
              . </s>
              <s>locis affatim cuncta expoſita fuerint; nihilominus
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="cõmemorare">commemorare</expan>
              non grauabimur quòd in re tanti ponderis explananda prolixiores eſſe libet, & id com­
                <lb/>
              mittere, vt iterata lectione lux afferatur potius
                <expan abbr="">quae</expan>
              breuitate obſcuritas adiuuetur. </s>
              <s>Etenim meminiſti re­
                <lb/>
              rum formas ad
                <expan abbr="animũ">animum</expan>
              noſtrum peruenire, & eſſe motus auctores, quatenus adiunctas habent ſenſiles
                <lb/>
              qualitates, vel per ſe, vel per accidens. </s>
              <s>
                <expan abbr="itaq.">itaque</expan>
              prius
                <foreign lang="grc">παθητικῶς</foreign>
              , & naturali
                <expan abbr="quadã">quadam</expan>
              perturbatione
                <expan abbr="cõmo-uent">commo­
                  <lb/>
                uent</expan>
              corpus: mox pro
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              perturbationis, ſeu
                <expan abbr="cõmotionis">commotionis</expan>
              qua corpus aut
                <expan abbr="adducit̃">adducitur</expan>
              ad ſtatum
                <expan abbr="natu-ralẽ">natu­
                  <lb/>
                ralem</expan>
              , aut de ipſo deducitur; nonmodò res obiectas offerunt animo pernoſcendas, ſed iudicandas, & ex­
                <lb/>
              petendas. </s>
              <s>Hîc incipit animi munus, cùm reliqua ſint corporis, ſiquidem ipſum quod eſt ſpecie ſine
                <lb/>
              materia
                <expan abbr="informatũ">informatum</expan>
              eſſe, eſt cognoſcere ex notitia perturbationis adiunctæ boni maliúe iudicium, à iu­
                <lb/>
              dicio ſubinde appetitus; ex appetitu motus. </s>
              <s>Cùm verò nulla corporeæ perturbationis
                <expan abbr="">ratio</expan>
              præcedat
                <lb/>
              in motu cœleſti, nec ſpecies ei, quatenus ſenſilis offeratur priore illa perturbatione dimiſſa quam ſine
                <lb/>
              munere animę per ſeipſam natura præſtat, de altero
                <expan abbr="cõmotionis">commotionis</expan>
              genere dicamus quem ex anima naſci
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5485"/>
                <lb/>
                <expan abbr="cõpertum">compertum</expan>
              eſt. </s>
              <s>Porrò hîc anima
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              formis completa, quod ineſt boni maliúe
                <expan abbr="contẽplans">contemplans</expan>
              , & appetens,
                <lb/>
              ſuſcitatur, & ad
                <expan abbr="perſequendũ">perſequendum</expan>
              fugiendumúe compellitur; vbi primùm appetitus inſurgit, &
                <expan abbr="">iam</expan>
              ad
                <expan abbr="finẽ">finem</expan>
                <lb/>
              adſpirat, affert motionem
                <expan abbr="quandã">quandam</expan>
              primo illi ſubiecto pro formæ
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
                <expan abbr="calefaciẽs">calefaciens</expan>
              , aut frigefaciens: hinc
                <lb/>
              dilatans,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              reſtringens:
                <expan abbr="itaq.">itaque</expan>
              commota pars illa quæ primò participat
                <expan abbr="animã">animam</expan>
              , eodem propemodum
                <lb/>
              motu, quod ſolet eſſe munus corporei mouentis, agit
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              membrum in quo continetur, vtputa, cor.
                <lb/>
              </s>
              <s>ab illo propter
                <expan abbr="coniunctionẽ">coniunctionem</expan>
              cętera
                <expan abbr="mẽbra">membra</expan>
                <expan abbr="commouẽtur">commouentur</expan>
              , prout tolerat eorum natura. </s>
              <s>Sunt igitur duo
                <lb/>
              motus qui poſt illum primum qui fit ex ſola natura, ab
                <expan abbr="aĩa">anima</expan>
              efficiuntur; alter qui
                <expan abbr="neutiq̃">neutiquam</expan>
              eſt ſecundùm
                <lb/>
              locum, quo primum viuens agitatur; etenim ſic agitatur, vt eundem locum conſeruet,
                <expan abbr="ſolumq́">ſolumque</expan>
              . </s>
              <s>ſpatij
                <lb/>
                <expan abbr="magnitudinẽ">magnitudinem</expan>
              mutet,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              de plantis quæ augentur affixæ, & de metallis, dum cuduntur, ali­
                <lb/>
              quando dicebat Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              is ab Ariſt. </s>
              <s>potius ad
                <expan abbr="alterationẽ">alterationem</expan>
              refertur: eſt & ſecundus
                <expan abbr="partiũ">partium</expan>
              mo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5486"/>
                <lb/>
              tus quo
                <expan abbr="">iam</expan>
              locus, vel ex parte, vel ex toto mutatur; hic autem proprius eſt animalis. </s>
              <s>Sed enim, tametſi
                <lb/>
              efficit hoſce motus ipſa
                <expan abbr="aĩa">anima</expan>
              ; nihilominus efficit eas naturaliter: etenim primus ille
                <expan abbr="cõcepta">concepta</expan>
              ſpecie pro­
                <lb/>
              tinus exiſtit, quòd aliter fieri non poſsit, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              motus ille in nob. </s>
              <s>poſitus eſt: quapropter æthici di­
                <lb/>
              cere conſuerunt, primos motus in noſtra poteſtate non eſſe:
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              talis ſit virtus animæ quæ habet
                <lb/>
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , pręſtare taleis motus, non aliter àc forma ipſa in igni
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              afferat, vel
                <expan abbr="quietẽ">quietem</expan>
              , quia .ſ. </s>
              <s>conſequan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5487"/>
                <lb/>
              tur
                <expan abbr="">eam</expan>
              formam ſic, vt ipſa poſita abſoluta, niſi quæ cauſſa grauior obſtiterit, quies exiſtat eo plane mo­
                <lb/>
              do, & per id cauſſæ genus quod formæ conuenire longè prius à nob. </s>
              <s>
                <expan abbr="expoſitũ">expoſitum</expan>
              eſt, vbi docuimus, quem­
                <lb/>
              admodum motus & quies ab elementorum forma naſcatur. </s>
              <s>Idcirco legimus apud Ariſtotelem. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5488"/>
                <lb/>
              “Principium motus in agendo, quod
                <expan abbr="perſequendũ">perſequendum</expan>
              , & fugiendum. </s>
              <s>Sed, vt diximus, hoc ipſius eſt finis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Ex neceſsitate
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
                <expan abbr="conſequunt̃">conſequuntur</expan>
              intellectionem, &
                <expan abbr="imaginationẽ">imaginationem</expan>
              horum caliditas, & frigiditas.” nempè,
                <lb/>
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              perſequenda, & fugienda ſint iucunda, & moleſta, his verò inhæreant calidum & frigidum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Igitur motus ille non ſpeciei
                <expan abbr="naturæq́">naturæque</expan>
              . </s>
              <s>ſolius, non animæ ſolius, ſed animę per
                <expan abbr="ſpeciẽ">ſpeciem</expan>
              , & ex neceſsitate,
                <lb/>
              quatenus
                <expan abbr="animã">animam</expan>
              ſequitur ille motus in corpore ſubiecto ea ratione qua eſt forma. </s>
              <s>alter etiam motus
                <lb/>
              eſt ex natura,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              quia natum aptum eſt
                <expan abbr="vnumquodq.">vnumquodque</expan>
              conſtitutorum ſic facere ſuum opus, vt hoc intu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5489"/>
                <lb/>
              meſcere, illud flecti, aliud volui, quemadmodum fit in ciuitate bene legib. inſtituta in qua, cùm ſemel
                <lb/>
              conſtiterit ordo, nihil opus eſt ſeparato monarcha quem ſingulis quæ fiunt, adeſſe oporteat, ſed
                <expan abbr="vnuſ-quiſq.">vnuſ­
                  <lb/>
                quiſque</expan>
              ciuis facit officium ſuum, vt
                <expan abbr="conſtitutũ">conſtitutum</expan>
              eſt,
                <expan abbr="fitq́">fitque</expan>
              . </s>
              <s>hoc poſt hoc, vt lex iubet, & ratio viuendi requi­
                <lb/>
              rit; idem fit in animali, ſed quod in ciuitate fit ex conſuetudine; in animali fit ex natura partium.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              proptereà dicitur
                <foreign lang="grc">αὐτοδίδακτον</foreign>
              . </s>
              <s>ſic ergo ordo politicus in animalium motibus apparet, &
                <expan abbr="quanquã">quanquam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5490"/>
                <lb/>
              ordo hic pulcherrimus in animali conſtitutione videtur eſſe neceſſarius: ſic
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              neceſſe eſt in natura exi­
                <lb/>
              ſtant, vt flagitat
                <expan abbr="officiorũ">officiorum</expan>
              nexus; hoc eſt, illa ſint prius quibus ſine cętera eſſe non poſſunt,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              ita </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>