1aurum ex ſolo tranſitu eius domus, in qua
caſſides, galeæ, cæteráque ornamenta equi
tum inaurantur, fœdari. Id toties obſeruaui,
vt iam dubitare de hac re minimè poſſim.
Sed vnum occurrit, dubium tamen in hac
re, quòd cùm quinque annulos in manibus
haberem, vnus tantum, aut quandoque duo
fœdabantur: hi ambo in indice, alter dex
træ, alter ſiniſtræ manus. Cauſa, vt reor, erat,
quòd hi in ſuprema parte manus erant, &
à nullo tegebantur: vnde grauem vaporem
deſcendentem excipiebant: reliqui qui in
minimis erant digitis, ab aliis digitis tege
bantur. Potuit & alia eſſe cauſa, quoniam
ſcilicet, qui in indice erant annuli, è puro
erant auro: qui in aliis digitis, Smalto eſ
ſent elaborati. Itaque conſtat, argeńtum
viuum tenuiſſimæ eſſe ſubſtantiæ: & eos,
qui vbi elaboratur, verſantur, obnoxios eſ
ſe his morbis, qui per ipſum creantur: va
por enim ille tenuis per nares trahitur ad
cerebrum, creátque tremorem, reſolutio
némque, tum etiam ad pulmones, efficítque
phthoem. Hoc ego argumento deprehendi,
quòd plurimos vidi, qui argentum viuum
tractabant, dico fermè centum, tabidos fa
ctos auri fabros, capulóſque enſium auro
ornantes, & eos præcipuè, vt reor, qui æru
ginem, aliáque medicamenta metallice miſ
cerent. Nam qui robuſtius pectus habebant,
reſolutis neruis facti ſunt paralitici: & alij
tremuli, neruos ingrediente metallico va
pore Conſtat autem, poſtquam reſoluuntur,
nerui, antequam exiccentur, illos potiùs re
frigerari, quàm exiccari, atque id iure meri
to: metallica enim omnia frigida ſunt, nec
niſi vi ignis exacuuntur. Ignis autem vis
non tam breui imprimit, vt ex frigido in
calidum fiat tranſmutatio, niſi mutata ſub
ſtantia. Ob hoc igitur manifeſtum, quàm
periculoſum ſit tractare argentum viuum,
maximè cum igne, aut per loca tranſire, vbi
tractatur, hærent enim muris granula eius,
& ſubito ingreſſu aurum fœdatur: maláque
maxima, & à quibus vix quiſquam curatur,
adducere ſolet. Vnde etiam mulieres, quæ eo,
aut ſublimato vtuntur, refrigerato cerebro
dentes amittunt: qui verò relinquuntur, ſca
bri fiunt, ac nigri. Pectus verò conſtringi
tur, anhelitúſque fœtidus efficitur. Narrant
in oſſe caluariæ mulieris, quæ iam biennio
ex capitis dolore mortua fuerat, nec quic
quam agentibus medicis, inuentum argen
tum viuum pondere duarum vnciarum. Ne
que me ædepol tam mirum, quàm videtur:
colligebatur enim ſenſim in cerebro, cùm
quotidie fuco vteretur ob humidum, quod
ſicco cogitur. Ea igitur eſt vis argenti viui,
vt in ſubtiliſſimum halitum tranſeat. Et ne
que mirum fiet, ſi quid deuorauerit, annulos
inficiat ſpiritu atque ex hoc argumento de
præhendatur. Videtur autem, quoniam faci
lè fluit, & quia neruos labefactat, poteſtate
humidum potiùs, quàm ſiccum, actu autem
tale omninò eſt. Firmatur his omnibus, quæ
illius humidum abſumunt: nam ſi quoniam
humidum ſit, ac tenue, ob id fluit, ab his om
nibus firmabitur, quæ humidum illud tenue
ſiccabunt. Firmabitur ergo ab aſtringentibus,
tum etiam terrenis, modò ea intus penetrent.
Non igitur difficulter ſiſtitur, quia in argen
tum, ſi ſiſteretur, tranſiret: ſed quoniam dif
ficile eſt inuenire rem adeò tenuem, vt illi per
totum immiſceatur. Ergo ſulphuræ cogitur:
nam humidum illius tenuiſſimum vrit. Co
gitur & ſubſtantia metallorum, cùm eam con
biberit, & fumo: nam cogitur à quibuſdam, à
quibuſdam etiam lentore cohibetur. Quò fit,
vt nihil mirum ſit, herbarum, & ſi ſuccis fir
metur. Sed nihilo melius euadet. Eadem fer
mè ratione & à ſaliua, ob lentorem, fluere pro
hibetur. Cùm enim, vt diximus, ipſum per ſe
ſolùm ſit lentum, quid mirum ſi ab alia re len
ta cohibeatur? Sed aliud eſt cogi, aliud à mo
tu cohiberi quidquid enim cogitur à motu
cohibetur: non quicquid à motu cohibetur,
ſtatim cogitur. Cogi dico, cùm durum eua
dit: víxque hoc abſque ſulphuris, aut alterius
corporis miſtione fit. Sed cohibetur facilè,
quandoquidem (vt dixi) à ſola ſaliua id fiat.
Igitur ob immenſum frigus, & pondus, &
erodendi vim, arbores necat: tardè, & non ſe
curè, ſi ad medullam non perueniat: celerrimè
& certò, cùm ad eam peruenerit. Idem muſ
cas, pulices, cimices, inſectáque omnia, maxi
mè cum ſapone nigro perimit. Sunt qui ne
gent ipſum & minium in Oriente olim in
uenta. In Elbogano Bohemiæ Scombachi
vena minij inuenta eſt. Sed quod olim illi
fuit pretium & autoritas, ſupplente cinnaba
ri factitia deceſſit. Eſt & Cinnabaris alia,
quæ naſcitur, cuius nunc meminiſſe haud
opus eſt. Sed Minium Sandarachæ perſimile
eſt, nec ab ea differt, niſi quòd argentum vi
uum excutit, & ſpontè, & magis etiam igne
excalefactum, quod etiam ſi non ſeparetur,
rurſum combibit, Sandaracha argentum viuum
non mittente. At qualis ſit ſandaracha, ſupe
rius diximus. Illud etiam de argento viuo me
miniſſe velim, quòd vitreo vaſe, vel lapideo
concluſum, ſi non poſſit reſpirare, non ſecùs
ac pyrius puluis, eadem ratione tamen igni
admotum vehementiori, vas diſrumpit, ac te
nui calore commouet. Vnde immiſſo vaſe,
quod argentum viuum in ſe contineat ani
mali feruenti, animal mouetur: inde admira
tio cauſam ignorantibus.
caſſides, galeæ, cæteráque ornamenta equi
tum inaurantur, fœdari. Id toties obſeruaui,
vt iam dubitare de hac re minimè poſſim.
Sed vnum occurrit, dubium tamen in hac
re, quòd cùm quinque annulos in manibus
haberem, vnus tantum, aut quandoque duo
fœdabantur: hi ambo in indice, alter dex
træ, alter ſiniſtræ manus. Cauſa, vt reor, erat,
quòd hi in ſuprema parte manus erant, &
à nullo tegebantur: vnde grauem vaporem
deſcendentem excipiebant: reliqui qui in
minimis erant digitis, ab aliis digitis tege
bantur. Potuit & alia eſſe cauſa, quoniam
ſcilicet, qui in indice erant annuli, è puro
erant auro: qui in aliis digitis, Smalto eſ
ſent elaborati. Itaque conſtat, argeńtum
viuum tenuiſſimæ eſſe ſubſtantiæ: & eos,
qui vbi elaboratur, verſantur, obnoxios eſ
ſe his morbis, qui per ipſum creantur: va
por enim ille tenuis per nares trahitur ad
cerebrum, creátque tremorem, reſolutio
némque, tum etiam ad pulmones, efficítque
phthoem. Hoc ego argumento deprehendi,
quòd plurimos vidi, qui argentum viuum
tractabant, dico fermè centum, tabidos fa
ctos auri fabros, capulóſque enſium auro
ornantes, & eos præcipuè, vt reor, qui æru
ginem, aliáque medicamenta metallice miſ
cerent. Nam qui robuſtius pectus habebant,
reſolutis neruis facti ſunt paralitici: & alij
tremuli, neruos ingrediente metallico va
pore Conſtat autem, poſtquam reſoluuntur,
nerui, antequam exiccentur, illos potiùs re
frigerari, quàm exiccari, atque id iure meri
to: metallica enim omnia frigida ſunt, nec
niſi vi ignis exacuuntur. Ignis autem vis
non tam breui imprimit, vt ex frigido in
calidum fiat tranſmutatio, niſi mutata ſub
ſtantia. Ob hoc igitur manifeſtum, quàm
periculoſum ſit tractare argentum viuum,
maximè cum igne, aut per loca tranſire, vbi
tractatur, hærent enim muris granula eius,
& ſubito ingreſſu aurum fœdatur: maláque
maxima, & à quibus vix quiſquam curatur,
adducere ſolet. Vnde etiam mulieres, quæ eo,
aut ſublimato vtuntur, refrigerato cerebro
dentes amittunt: qui verò relinquuntur, ſca
bri fiunt, ac nigri. Pectus verò conſtringi
tur, anhelitúſque fœtidus efficitur. Narrant
in oſſe caluariæ mulieris, quæ iam biennio
ex capitis dolore mortua fuerat, nec quic
quam agentibus medicis, inuentum argen
tum viuum pondere duarum vnciarum. Ne
que me ædepol tam mirum, quàm videtur:
colligebatur enim ſenſim in cerebro, cùm
quotidie fuco vteretur ob humidum, quod
ſicco cogitur. Ea igitur eſt vis argenti viui,
vt in ſubtiliſſimum halitum tranſeat. Et ne
que mirum fiet, ſi quid deuorauerit, annulos
inficiat ſpiritu atque ex hoc argumento de
præhendatur. Videtur autem, quoniam faci
lè fluit, & quia neruos labefactat, poteſtate
humidum potiùs, quàm ſiccum, actu autem
tale omninò eſt. Firmatur his omnibus, quæ
illius humidum abſumunt: nam ſi quoniam
humidum ſit, ac tenue, ob id fluit, ab his om
nibus firmabitur, quæ humidum illud tenue
ſiccabunt. Firmabitur ergo ab aſtringentibus,
tum etiam terrenis, modò ea intus penetrent.
Non igitur difficulter ſiſtitur, quia in argen
tum, ſi ſiſteretur, tranſiret: ſed quoniam dif
ficile eſt inuenire rem adeò tenuem, vt illi per
totum immiſceatur. Ergo ſulphuræ cogitur:
nam humidum illius tenuiſſimum vrit. Co
gitur & ſubſtantia metallorum, cùm eam con
biberit, & fumo: nam cogitur à quibuſdam, à
quibuſdam etiam lentore cohibetur. Quò fit,
vt nihil mirum ſit, herbarum, & ſi ſuccis fir
metur. Sed nihilo melius euadet. Eadem fer
mè ratione & à ſaliua, ob lentorem, fluere pro
hibetur. Cùm enim, vt diximus, ipſum per ſe
ſolùm ſit lentum, quid mirum ſi ab alia re len
ta cohibeatur? Sed aliud eſt cogi, aliud à mo
tu cohiberi quidquid enim cogitur à motu
cohibetur: non quicquid à motu cohibetur,
ſtatim cogitur. Cogi dico, cùm durum eua
dit: víxque hoc abſque ſulphuris, aut alterius
corporis miſtione fit. Sed cohibetur facilè,
quandoquidem (vt dixi) à ſola ſaliua id fiat.
Igitur ob immenſum frigus, & pondus, &
erodendi vim, arbores necat: tardè, & non ſe
curè, ſi ad medullam non perueniat: celerrimè
& certò, cùm ad eam peruenerit. Idem muſ
cas, pulices, cimices, inſectáque omnia, maxi
mè cum ſapone nigro perimit. Sunt qui ne
gent ipſum & minium in Oriente olim in
uenta. In Elbogano Bohemiæ Scombachi
vena minij inuenta eſt. Sed quod olim illi
fuit pretium & autoritas, ſupplente cinnaba
ri factitia deceſſit. Eſt & Cinnabaris alia,
quæ naſcitur, cuius nunc meminiſſe haud
opus eſt. Sed Minium Sandarachæ perſimile
eſt, nec ab ea differt, niſi quòd argentum vi
uum excutit, & ſpontè, & magis etiam igne
excalefactum, quod etiam ſi non ſeparetur,
rurſum combibit, Sandaracha argentum viuum
non mittente. At qualis ſit ſandaracha, ſupe
rius diximus. Illud etiam de argento viuo me
miniſſe velim, quòd vitreo vaſe, vel lapideo
concluſum, ſi non poſſit reſpirare, non ſecùs
ac pyrius puluis, eadem ratione tamen igni
admotum vehementiori, vas diſrumpit, ac te
nui calore commouet. Vnde immiſſo vaſe,
quod argentum viuum in ſe contineat ani
mali feruenti, animal mouetur: inde admira
tio cauſam ignorantibus.
Hactenus itaque de nobilioribus metal
licis, quæ natura profert: nunc verò quan
tum valeat ars naturam imitando videa
mus. Nam & ars habet ſua metallica, &
metalla etiam, nec non lapides, vt myr
rhina, de quibus iam actum eſt. Ergo me
tallica ſunt factitia, Cinnabaris, argentum
ſublimatum, præcipitatum, pſoricum, ſmal
tem, recrementum, lapis, diphryges, cad
mia, pompholyx, ſpodos, æris flos, tum
ſquama, ærugo, vermicularis, ſtomoma, fer
rugo, cæruleum, ceruſſa, ſandix, ochra, plum
bago, argenti ſpuma, purpurina, vitrum.
Cinabaris ſeu cinabrium: ſulphur in ol
lam pone, liqua, duplum adde argenti viui,
perpetuò miſce ſuppoſito igne, donec ar
genti viui nulla ſpecies appareat: inde re
frigerari permitte. Denuò verò excoques, &
ſenſim, vſquequo non ſtrideat: tunc verò
ignibus auctis eodem coquere expedit, do
nec ruber fumus exierit. Facit ad ſcriben
dum ac pinguendum rubro colore, cinnaba
rímque natiuam æmulatur.
licis, quæ natura profert: nunc verò quan
tum valeat ars naturam imitando videa
mus. Nam & ars habet ſua metallica, &
metalla etiam, nec non lapides, vt myr
rhina, de quibus iam actum eſt. Ergo me
tallica ſunt factitia, Cinnabaris, argentum
ſublimatum, præcipitatum, pſoricum, ſmal
tem, recrementum, lapis, diphryges, cad
mia, pompholyx, ſpodos, æris flos, tum
ſquama, ærugo, vermicularis, ſtomoma, fer
rugo, cæruleum, ceruſſa, ſandix, ochra, plum
bago, argenti ſpuma, purpurina, vitrum.
Cinabaris ſeu cinabrium: ſulphur in ol
lam pone, liqua, duplum adde argenti viui,
perpetuò miſce ſuppoſito igne, donec ar
genti viui nulla ſpecies appareat: inde re
frigerari permitte. Denuò verò excoques, &
ſenſim, vſquequo non ſtrideat: tunc verò
ignibus auctis eodem coquere expedit, do
nec ruber fumus exierit. Facit ad ſcriben
dum ac pinguendum rubro colore, cinnaba
rímque natiuam æmulatur.