Com.
Et quoniam motus naturales fiunt in tempore: & dicuntur ue
lociores, uel ob ſpatium loci magnum, quod ſuperatur, uel ob tem
poris breuitatem in uelociſsimis motibus, quod ad ſpatia attinet,
facilius dignoſcuntur uelociores, quoniam ſpatium maius & ma
net, ut menſurari commodè poſsit: ſed quòd ad tempus, quanto tar
diores, quoniam in uelo cibus quantitas temporis eſt exigua: & e
tiam tempus ipſum perpetuò diffluit: ideò difficillimè deprehendi
poteſt. Huius cauſa excogitauimus inſtrumentum, quod uo caui
mus Acolingen: quod conſtat tribus rotis: prima eſt pedum duo
decim diametri, in ambitu autem habet denticulos ccclx æqua
les, & æqualiter inter ſe diſtantes, huius peripheriæ funis cum pon
deribus inſeritur, ita ut cum alijs duabus rotis renitentibus in una
hora circumagatur æqualiter. Duodecim ex his denticulis curru
lis duodecim denticulorum axis ſecundæ rotæ inſeritur: ſic ut cum
rota magna duodecim conuerſa fuerit partibus, ſecunda rota cu
ius axis ſit pedum duorum, ſcilicet ſexcuplo maior circumuerta
tur. Huius minoris ambitus diuiſus ſit in cxx partes æquales, &
unicuique parti denticulus inſertus ſit: ita hæc rota tricies in una
hora conuertetur. Singulis uerò denticulis currulis axis rotæ ha
bentis denticulos quatuor inſeratur, ita ut dum ſecunda rota uer
titur ſemel minima circumuertatur tricies: nam pro ſingulis qua
tuor denticulis, quibus media rota circumagetur, minima tota cir
cumuertetur, ideoqúe nongenties in una hora. Hæc minima ro
tula beſſem pedis in dimetiente habebit, ut ſit ſexta pars illius, in
ambitu autem diuiſa erit in xl partes, ut cum circumuerſa fue
rit nongenties in una hora pertranſierit partes xxxvi. Et cum
pulſus hominis communis ſint in hora <23>, uel circa nouem partes
ex his rotę minoris perficient circiter unam pulſationem ex diaſto
le & ſiſtole, ſeu ex diſtentione & contractione perfectam: ut partis
unius conuerſio fiat in nona parte, uel circa unius pulſationis pul
ſus humani: & hoc eſt minimum fermè, quod ab humano ſen
ſu percipi poſsit. Erit etiam proportio rotarum eadem tam in dia
metris, quàm circuitibus ſcilicet ſexcupla, neque motus diffor
mis, quoniam maior tanto tardius mouebitur, quanto quod ue
locius mouetur etiam minus erit, tamen proportio uelo citatis ma
ioris ad minorem in æqualibus ſpatijs uigintiquincupla, ut ma
ioris ad mediam quintupla, nam cum ſit ſexcupla in ambitu,
& tricies moueatur uelocius comparatione totius, ſequitur, ut
proportio ſpatij, quod ſuperabit media ad ſpatium, quod ſu
perabit maior in eiſdem temporibus, erit quintupla, ſemper ad un
guem. Et ita mediæ ad minorem quintupla, & ideò maioris ad
lociores, uel ob ſpatium loci magnum, quod ſuperatur, uel ob tem
poris breuitatem in uelociſsimis motibus, quod ad ſpatia attinet,
facilius dignoſcuntur uelociores, quoniam ſpatium maius & ma
net, ut menſurari commodè poſsit: ſed quòd ad tempus, quanto tar
diores, quoniam in uelo cibus quantitas temporis eſt exigua: & e
tiam tempus ipſum perpetuò diffluit: ideò difficillimè deprehendi
poteſt. Huius cauſa excogitauimus inſtrumentum, quod uo caui
mus Acolingen: quod conſtat tribus rotis: prima eſt pedum duo
decim diametri, in ambitu autem habet denticulos ccclx æqua
les, & æqualiter inter ſe diſtantes, huius peripheriæ funis cum pon
deribus inſeritur, ita ut cum alijs duabus rotis renitentibus in una
hora circumagatur æqualiter. Duodecim ex his denticulis curru
lis duodecim denticulorum axis ſecundæ rotæ inſeritur: ſic ut cum
rota magna duodecim conuerſa fuerit partibus, ſecunda rota cu
ius axis ſit pedum duorum, ſcilicet ſexcuplo maior circumuerta
tur. Huius minoris ambitus diuiſus ſit in cxx partes æquales, &
unicuique parti denticulus inſertus ſit: ita hæc rota tricies in una
hora conuertetur. Singulis uerò denticulis currulis axis rotæ ha
bentis denticulos quatuor inſeratur, ita ut dum ſecunda rota uer
titur ſemel minima circumuertatur tricies: nam pro ſingulis qua
tuor denticulis, quibus media rota circumagetur, minima tota cir
cumuertetur, ideoqúe nongenties in una hora. Hæc minima ro
tula beſſem pedis in dimetiente habebit, ut ſit ſexta pars illius, in
ambitu autem diuiſa erit in xl partes, ut cum circumuerſa fue
rit nongenties in una hora pertranſierit partes xxxvi. Et cum
pulſus hominis communis ſint in hora <23>, uel circa nouem partes
ex his rotę minoris perficient circiter unam pulſationem ex diaſto
le & ſiſtole, ſeu ex diſtentione & contractione perfectam: ut partis
unius conuerſio fiat in nona parte, uel circa unius pulſationis pul
ſus humani: & hoc eſt minimum fermè, quod ab humano ſen
ſu percipi poſsit. Erit etiam proportio rotarum eadem tam in dia
metris, quàm circuitibus ſcilicet ſexcupla, neque motus diffor
mis, quoniam maior tanto tardius mouebitur, quanto quod ue
locius mouetur etiam minus erit, tamen proportio uelo citatis ma
ioris ad minorem in æqualibus ſpatijs uigintiquincupla, ut ma
ioris ad mediam quintupla, nam cum ſit ſexcupla in ambitu,
& tricies moueatur uelocius comparatione totius, ſequitur, ut
proportio ſpatij, quod ſuperabit media ad ſpatium, quod ſu
perabit maior in eiſdem temporibus, erit quintupla, ſemper ad un
guem. Et ita mediæ ad minorem quintupla, & ideò maioris ad