Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Page concordance

< >
Scan Original
111 lv
112 lvi
113 lvij
114 lviij
115 lix
116 lx
117 lxi
118 lxij
119 lxiij
120 lxiiij
121 lxv
122 lxvi
123 lxvij
124 lxviij
125 lxix
126 lxx
127 lxxi
128 lxxij
129 lxxiij
130 lxxiiij
131 lxxv
132 lxxvi
133 lxxvij
134 lxxviij
135 lxxix
136 lxxx
137 lxxxi
138 lxxxij
139 lxxxiij
140 lxxxiiij
< >
page |< < (xlix) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div89" type="section" level="1" n="14">
          <pb o="xlix" file="0105" n="105" rhead="ſachen/ Das erſt bůch."/>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1924" xml:space="preserve">Damit ich aber wider auff mein fürnemmen kom̃e/ ſeind noch drey ſtuck
              <lb/>
            überig/ die man billich wiſſen ſoll. </s>
            <s xml:id="echoid-s1925" xml:space="preserve">Zům erſtẽ/ warumb das waſſer ſo beſeitz
              <lb/>
            auch auß den ſpälten der ſtillſtanden pfützen lauffet/ eben ſo vngeſtüm als
              <lb/>
            durch das getäfel. </s>
            <s xml:id="echoid-s1926" xml:space="preserve">Zům anderen/ wie das waſſer ſo auß einem nideren kä-
              <lb/>
            nel laufft/ aber doch vnuerhindert reichlichen hinauß flieſſen mag/ wann
              <lb/>
            es nit ein anders ſo hernach volget mit jm zeücht. </s>
            <s xml:id="echoid-s1927" xml:space="preserve">Zům dritten/ daß das al-
              <lb/>
            ler ſch wäreſt iſt/ ob das höher waſſer langſamer lauffe/ dann es laßt ſich an
              <lb/>
            ſehen/ als ob alle groſſe waſſer etwas milter lauffen.</s>
            <s xml:id="echoid-s1928" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1929" xml:space="preserve">Das erſt iſt gůt zů eroffnen/ dieweil das obereſt waſſer bey den ſeiten tru
              <lb/>
            cket/ vnd deßhalben auch on allen anderẽ lauff treibt/ vnd dz waſſer flieſ-
              <lb/>
            ſen machet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1930" xml:space="preserve">Deßhalbẽ laufft das waſſer ſchnell durch die enge löcher/ nach
              <lb/>
            der proportz des druckenden waſſers/ gegen dem ſo getrucket wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1931" xml:space="preserve">hie ent-
              <lb/>
            ſtath aber ein frag auß diſer frag. </s>
            <s xml:id="echoid-s1932" xml:space="preserve">dann es nit gläublich/ das es von dẽ gan-
              <lb/>
            tzen waſſer getruckt werde/ dañ es wirt die proportz der bewegung nit behal
              <lb/>
            ten/ weil auß einem kleinẽ vnnd vollen weinfaß/ der wein ſo ſchnell herauß
              <lb/>
            laufft/ dz ſollichs auch nach der proportz des großen gantzen waſſers beſche
              <lb/>
            he/ der trib müſte vil gröſſer ſein/ vnd faſt vngläublich. </s>
            <s xml:id="echoid-s1933" xml:space="preserve">wañ aber der truck
              <lb/>
            nit von dem gantzen waſſer beſchicht/ bleibt die frag anſthan.</s>
            <s xml:id="echoid-s1934" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1935" xml:space="preserve">Deßhalben ſagen wir/ es werde alles waſſer getrucket/ vnd wie es getru-
              <lb/>
            cket wirt/ alſo truck es auch/ doch nit ſo faſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1936" xml:space="preserve">dañ weil die theil getrucket wer
              <lb/>
            den/ ſo trucken ſy auch. </s>
            <s xml:id="echoid-s1937" xml:space="preserve">deßhalb wirt das theil ſo außlauffet von allẽ waſſer
              <lb/>
            getruckdt/ aber von dem auſſerſten vyl minder. </s>
            <s xml:id="echoid-s1938" xml:space="preserve">aber von dem nächſtẽ gar
              <lb/>
            faſt/ vnd nit gleich weit von denen/ ſo gleich weit daruon ſeind/ aber gar
              <lb/>
            faſt ſo geſtracks iſt von dem ſo ablauffet/ biß zů dem port ſo gegẽ über ligt/
              <lb/>
            vnd gar wenig von dem dz an den ſeiten/ vnd nach des fluß oder bachs len-
              <lb/>
            ge ligt/ vnd auch von dem nit geleich/ ſon{der} von dem ſo vor gath gar nicht/
              <lb/>
            von dem aber ſo an einem höherẽ orth iſt/ noch mehr. </s>
            <s xml:id="echoid-s1939" xml:space="preserve">Von dem auch ſo von
              <lb/>
            dem oberen orth/ auch anderer geſtalt/ dann von dem näheren vyl mehr/
              <lb/>
            von dem weiteren aber minder.</s>
            <s xml:id="echoid-s1940" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1941" xml:space="preserve">Wölches auch durch einen vnuerhinderten känel laufft/ wañ es võ dem
              <lb/>
            andern vmbgeben vnd eingeſchloſſen wirt/ hatt ein bewegung/ als ein vr-
              <lb/>
            ſach des anſtoß/ vnd zeücht das hernach volget. </s>
            <s xml:id="echoid-s1942" xml:space="preserve">deßhalben auch nit ſo faſt/
              <lb/>
            als wañ es durch ein rörẽ oder teüchel geleitet wurde. </s>
            <s xml:id="echoid-s1943" xml:space="preserve">vnd nit ſo wenig/ als
              <lb/>
            wann es nider/ vnnd etwas dünner were. </s>
            <s xml:id="echoid-s1944" xml:space="preserve">deßhalben iſt die vrſach der höhe
              <lb/>
            nit inn allem waar/ als wann man es durch die teüchel leitet/ auch nitt gar
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0105-01" xlink:href="note-0105-01a" xml:space="preserve">Ein waſſer
                <lb/>
              zücht das an-
                <lb/>
              der.</note>
            falſch/ als in dem teüchel ſo nider iſt/ vnnd kein rechte höhe hatt/ die man
              <lb/>
            mag außbrechen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1945" xml:space="preserve">Aber es zeücht mittelmäſſig vnd vngleich/ wie geſagt iſt/
              <lb/>
            wann die inneren theyl mehr ziehend/ die auſſere aber gar wenig oder gar
              <lb/>
            nicht/ als die zůobereſt ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s1946" xml:space="preserve">Man můß aber allwegẽ die nateürliche regel
              <lb/>
            behalten/ das ſich die nateürliche ding allgemach võ einem zů dem andern
              <lb/>
            neygen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1947" xml:space="preserve">das auch alle ding ſo einandern von natur änlich/ auch auß willen
              <lb/>
            änlich ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s1948" xml:space="preserve">deßhalben findet man auch ſelten ettwas vnder jhnen gantz
              <lb/>
            lauter. </s>
            <s xml:id="echoid-s1949" xml:space="preserve">Alſo erfindet ſich auch hie der dritten frag außlegung. </s>
            <s xml:id="echoid-s1950" xml:space="preserve">Dann das
              <lb/>
            waſſer/ als bey der einigen neygung/ laufft ettwas langſammer inn einer
              <lb/>
            gröſſeren weyte/ alſo auch vnder gleicher neygung vnd groſſer tieffe/ dann
              <lb/>
            wie vorgeſagt/ hatt es zů nidereſt ein neygung zů obereſt aber weil et fleüſ-
              <lb/>
            ſe/ gar keine. </s>
            <s xml:id="echoid-s1951" xml:space="preserve">das gantz aber geleich. </s>
            <s xml:id="echoid-s1952" xml:space="preserve">deßhalben nach dem trib der mitleſten
              <lb/>
            neygung/ wirt das gantz waſſer bewegt/ alſo auch alle flüs. </s>
            <s xml:id="echoid-s1953" xml:space="preserve">dann ye tieffer
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>