Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Page concordance

< >
Scan Original
121 lxv
122 lxvi
123 lxvij
124 lxviij
125 lxix
126 lxx
127 lxxi
128 lxxij
129 lxxiij
130 lxxiiij
131 lxxv
132 lxxvi
133 lxxvij
134 lxxviij
135 lxxix
136 lxxx
137 lxxxi
138 lxxxij
139 lxxxiij
140 lxxxiiij
141 lxxxv
142 lxxxvi
143 lxxxvij
144 lxxxviij
145 lxxxix
146 xc
147 xci
148 xcij
149 xciij
150 xciiij
< >
page |< < (xlvij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div89" type="section" level="1" n="14">
          <pb o="xlvij" file="0103" n="103" rhead="ſachen/ Das erſt bůch."/>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1849" xml:space="preserve">Im bach leſch ich den durſte mein/</s>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1850" xml:space="preserve">Mitt waſſer ſieß ſo ſpringt gar fein.</s>
            <s xml:id="echoid-s1851" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1852" xml:space="preserve">Diſe ding zeigẽd an/ dz dz letzſt getriben wirt durch dz vorgend/ vyl mehr
              <lb/>
            dañ das erſt durch das nochgende. </s>
            <s xml:id="echoid-s1853" xml:space="preserve">darum̃ ſoll man ſagen/ das waſſer lauffe
              <lb/>
            geleich zů obereſt vñ am boden/ in den geleichen runßẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s1854" xml:space="preserve">dañ weil dz auß dem
              <lb/>
            känel faret lauffẽd die theil auch geleich. </s>
            <s xml:id="echoid-s1855" xml:space="preserve">vñ weil es auch võ nöten were dz es
              <lb/>
            niderer oder höher ſein ſolte. </s>
            <s xml:id="echoid-s1856" xml:space="preserve">wölches doch nitt beſchicht/ es ſeye dann der
              <lb/>
            runß vngeleich/ oder es wäye der wind. </s>
            <s xml:id="echoid-s1857" xml:space="preserve">deßhalben habend die alten weyßli-
              <lb/>
            chẽ die känel mitt einem pflaſter oder täffel gemachet/ dz waſſer außzůthei-
              <lb/>
            len. </s>
            <s xml:id="echoid-s1858" xml:space="preserve">Dañ wo die wind etwas ſchaden mechten/ ſo nützend ſie auch. </s>
            <s xml:id="echoid-s1859" xml:space="preserve">Deßhalbẽ
              <lb/>
            iſt offenbar wo ettliche wind ſtätig ghond/ das etlich mehr entpfahen/ etli-
              <lb/>
            che aber min{der} dañ ſie ſolten. </s>
            <s xml:id="echoid-s1860" xml:space="preserve">Es ligt auch vyl darã/ ob mã dz waſſer von {der}
              <lb/>
            ſeytẽ/ o{der} dẽ außlauff nem̃e. </s>
            <s xml:id="echoid-s1861" xml:space="preserve">doch ligt weniger hieran/ die weil Frontinus an
              <lb/>
            zeigt/ dz zů Keyſers Nerue zeytten/ die Römer ſo liederlichen ſeyend mitt
              <lb/>
            dem waſſer vm̃gangen/ das ſie vm̃ das halb gefälet haben. </s>
            <s xml:id="echoid-s1862" xml:space="preserve">Es ligt auch vyl
              <lb/>
            daran/ ob man es durch ein rören laſſet lauffen/ ſo der mehrenteil auß dem
              <lb/>
            metall gemachet iſt/ oder auß jrdenem geſchirr/ oder auß einem höltzenẽ kä
              <lb/>
            nel. </s>
            <s xml:id="echoid-s1863" xml:space="preserve">dañ die habẽd kein vnderſcheyd von wegen der matery/ ſonder daß der
              <lb/>
            känel (wie vorgeſagt) nitt beſchloſſen iſt/ vnd den blaßt außlaſſet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1864" xml:space="preserve">Doch füe
              <lb/>
            ret man der mehrentheil die waſſer durch reüchel vnnd tören/ dañ der känel
              <lb/>
            ſpreyttet das lauffend waſſer voneinanderen/ oder nim̃et es gar an ſich/ dz
              <lb/>
            es alſo kein abtheilung/ ſonder ein leittung des waſſers iſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s1865" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1866" xml:space="preserve">Deßhalben gebrauchend ſich die leütt ein yeder für ſich ſelbs des waſſers
              <lb/>
            auß den teüchlen vnnd rören/ vnnd nitt auß den känelen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1867" xml:space="preserve">Es ligt auch vyl
              <lb/>
            doran wie man das geſchirr vñ dẽ kelch oder zapffen richte/ als Frontinus
              <lb/>
            ſagt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1868" xml:space="preserve">Wañ man den zapffen richtet/ můß man acht haben/ dz man den nach
              <lb/>
            der linien ordne/ das man auch nitt des einen höher/ des anderen niderer ſe
              <lb/>
            tze. </s>
            <s xml:id="echoid-s1869" xml:space="preserve">der niderſt zeucht mehr/ {der} oberſt minder/ dañ des waſſerslauff wirt von
              <lb/>
            dem vnderen an ſich gezogen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1870" xml:space="preserve">Alſo ſagt er. </s>
            <s xml:id="echoid-s1871" xml:space="preserve">Damitt du aber verſtandeſt was
              <lb/>
            ein kelch/ rören/ greblin/ caſtell/ vnd liecht ſeye/ ſolt du wüſſen das fiſtula
              <lb/>
            die teüchel/ runde rören/ vnnd hole hörner ſeind/ wie mã auch zapffẽ an die
              <lb/>
            faß machet den wein harauß zů laſſen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1872" xml:space="preserve">das theil aber ſo inwendig ler ſthet/
              <lb/>
            durch wölches dz waſſer oder {der} wein außlauffet dz heiſſet dz liecht/ wölches
              <lb/>
            weil es lär iſt/ durch diſes dz liecht an ſich nim̃et. </s>
            <s xml:id="echoid-s1873" xml:space="preserve">an die rören o{der} zapffen ſe-
              <lb/>
            tzet man die kelch/ wie Frontinus ſagt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1874" xml:space="preserve">doch ſeind auch an etlichen rören kein
              <lb/>
            kelch gethon worden. </s>
            <s xml:id="echoid-s1875" xml:space="preserve">Diſe rören neñet man die auffgelöſten/ vñ wie es dem
              <lb/>
            waſſerman gefallet/ mag man ſie weytt oder eng machen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1876" xml:space="preserve">Deßhalben iſt der
              <lb/>
            Calix o{der} kelch/ dz auſſereſt theil an der rörẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s1877" xml:space="preserve">Der Vlpianus ſagt l.</s>
            <s xml:id="echoid-s1878" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s1879" xml:space="preserve">ff. </s>
            <s xml:id="echoid-s1880" xml:space="preserve">de ex
              <lb/>
            tra ord. </s>
            <s xml:id="echoid-s1881" xml:space="preserve">action. </s>
            <s xml:id="echoid-s1882" xml:space="preserve">parag. </s>
            <s xml:id="echoid-s1883" xml:space="preserve">de riuis oder von bechen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1884" xml:space="preserve">Der bach iſt ein orth ſo noch
              <lb/>
            der lenge verfaſſet iſt/ durch wölches das waſſer lauffet/ ſo den nam̃en von
              <lb/>
            dem rinnen hatt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1885" xml:space="preserve">Specus aber iſt ein orth/ von dem man beſicht/ dannen
              <lb/>
            har ſeind die ſpectaclen genennet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1886" xml:space="preserve">Das incile oder greblin aber iſt ein nider
              <lb/>
            orth beſeytz bey dem waſſer/ wölches genennet wirt võ dem einhauwen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1887" xml:space="preserve">dañ
              <lb/>
            es wirt in ein ſtein o{der} erden gehauwẽ durch wölches zů dẽ erſtẽ dz waſſer auß
              <lb/>
            dẽ fluß lauffen mag. </s>
            <s xml:id="echoid-s1888" xml:space="preserve">Die ſepta vñ zeun ſind die mã an dz greblin ſetzet/ dz
              <lb/>
            waſſer abzůfüerẽ/ o{der} ein zů ſchlieſſen võ wegẽ des fluß/ ſy ſeyend höltzen o{der}
              <lb/>
            ſteynẽ/ o{der} auß einer anderẽ materiẽ/ ſo erfũdẽ ſind dz waſſer zůbehaltẽ o{der} an
              <lb/>
            ein an{der} orth zů füerẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s1889" xml:space="preserve">Diſes ſagt er ſo heiter dz es nit mehr außlegũg bedarff.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1890" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>