Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Page concordance

< >
Scan Original
121 lxv
122 lxvi
123 lxvij
124 lxviij
125 lxix
126 lxx
127 lxxi
128 lxxij
129 lxxiij
130 lxxiiij
131 lxxv
132 lxxvi
133 lxxvij
134 lxxviij
135 lxxix
136 lxxx
137 lxxxi
138 lxxxij
139 lxxxiij
140 lxxxiiij
141 lxxxv
142 lxxxvi
143 lxxxvij
144 lxxxviij
145 lxxxix
146 xc
147 xci
148 xcij
149 xciij
150 xciiij
< >
page |< < (lviij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div108" type="section" level="1" n="16">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2201" xml:space="preserve">
              <pb o="lviij" file="0114" n="114" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            ſolliches bedacht ſo die erfarũg auß weiſet/ vnd dem menſchlichẽ geſchlächt
              <lb/>
            etwas mochten nutz ſein/ dann mit ſollichen zanckiſchen vnd zweyfelhaffti
              <lb/>
            gen dingen vmbghan. </s>
            <s xml:id="echoid-s2202" xml:space="preserve">Man möchte aber ſollichs erfarẽ in den güblen der
              <lb/>
            höchſten bergen/ vnnd wo der lufft am aller ſtilleſten iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2203" xml:space="preserve">Mit dem ſelbigen
              <lb/>
            argument aber erfaret man/ das der lufft von Auffgang in Nidergang fa
              <lb/>
            ret/ mit dem wir vor angezeigt/ das er nur einerley geſtalt bewegt wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2204" xml:space="preserve">da-
              <lb/>
            rumb iſt nun offenbar/ das er bewegt/ vnnd gegen wölchem orth er bewegt
              <lb/>
            werde/ nitt auß gewalt/ ſonder nach der natur. </s>
            <s xml:id="echoid-s2205" xml:space="preserve">Ob er aber auch wider hin-
              <lb/>
            der ſich lauffe/ als in dem meer dz waſſer/ oder ob er gleich bewegt werde zů
              <lb/>
            obereſt vnd zů nidereſt/ zweyfelt man billich. </s>
            <s xml:id="echoid-s2206" xml:space="preserve">Auß diſem aber hatt man die
              <lb/>
            weyß der bewegung/ als in den ſchiffen durch den hinderſich lauff des mee-
              <lb/>
            res/ wann der lufft in den rüſtungen vnd gebeüwen/ als inn den mülenen
              <lb/>
            zůſammen gezogen wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2207" xml:space="preserve">doch wöllen wir von diſem hernach reden. </s>
            <s xml:id="echoid-s2208" xml:space="preserve">Es iſt
              <lb/>
            aber gar fein das man diſes wüſſe/ vnd wie alle hohe ding ſenfftiglich vmb
              <lb/>
            getriben vnnd bewegt werden/ nit wie der himmel miteinanderen/ ſonder
              <lb/>
            (wie geſagt) ein theil nach dem anderen/ im hinderſich lauffen des meers.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2209" xml:space="preserve">Vnd diſer lufft war ein klein vor in India. </s>
            <s xml:id="echoid-s2210" xml:space="preserve">ich red aber võ dem obern theil
              <lb/>
            der kuglen/ dañ der vnder theil wirt hin vnd wider getriben von der Son-
              <lb/>
            nen vnnd des geſtirns ſtreymen/ auch von des glantzes widerſchein vnnd
              <lb/>
            den dünſten.</s>
            <s xml:id="echoid-s2211" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2212" xml:space="preserve">Wann du nun wilt erfaren wie der lufft ſeye/ ſo nimme einen drockneen
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0114-01" xlink:href="note-0114-01a" xml:space="preserve">wie man den
                <lb/>
              lufft erkenne.</note>
            vnnd ſauberen ſchwum̃/ vnnd ſtell ihn wann die nacht heyter iſt vnder den
              <lb/>
            himmel. </s>
            <s xml:id="echoid-s2213" xml:space="preserve">wann du jhn am morgen drocken findeſt/ ſo iſt der lufft auch alſo/
              <lb/>
            wann er naß iſt/ ſo iſt rägen vorhanden/ wann er feücht vnd weich iſt/ ſo iſt
              <lb/>
            ein feüchter tauw. </s>
            <s xml:id="echoid-s2214" xml:space="preserve">Wann du aber ein friſch brot hinauß ſetzeſt/ ſo wirt es
              <lb/>
            von einem verderbten lufft ſchimlecht/ von einem dürren trocken/ von ei-
              <lb/>
            nem feüchten bleibt es in ſeinem wert. </s>
            <s xml:id="echoid-s2215" xml:space="preserve">es wirt auch das fleiſch leichtlich ver
              <lb/>
            derbt/ wann ein vergiffter lufft iſt/ es verleürt auch das fleiſch ſein rote
              <lb/>
            farb/ vnd die feyßte die weyſſe. </s>
            <s xml:id="echoid-s2216" xml:space="preserve">Von einem trüben lufft werden die Mar-
              <lb/>
            molſtein vnd die glatten kißlin leichtlichen vnnd offt naß. </s>
            <s xml:id="echoid-s2217" xml:space="preserve">dañ von einem
              <lb/>
            dünnen lufft beſchicht diſes nit ſo faſt/ ob er wol feücht vñ neblechtiſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2218" xml:space="preserve">Du
              <lb/>
            ſolt auch die lären blaſen eigenlichen wägen wie ſchwer ſie ſeyen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2219" xml:space="preserve">wann nun
              <lb/>
            diſe auff dz hindereſt voll geblaſen/ ſo vermerck den vnderſcheid/ dañ in
              <lb/>
            wölchem land oder zů was zeit ein gröſſerer vnderſcheid/ do iſt auch der
              <lb/>
            lufft dicker/ vnnd vmb ſo vyl dicker/ ſo vyl er nach der proportz gröſſer iſt.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2220" xml:space="preserve">Man můß aber ſollichs erfaren wann der lufft ſchön iſt/ vnd zů einer ſchö
              <lb/>
            nen zeit des jars/ mit gantz dünnen vnnd großen blaſen/ vnnd auff einer
              <lb/>
            gantz gewiſſen wag. </s>
            <s xml:id="echoid-s2221" xml:space="preserve">Sonſt hatt man auch anzeigungen eines gůtẽ oder bö-
              <lb/>
            ſen luffts auß der thieren geſtalt/ auch auß deren eingeweid/ fürnemlich
              <lb/>
            auß der lebern/ als ich an anderen orthen angezeigt hab. </s>
            <s xml:id="echoid-s2222" xml:space="preserve">Wir haben aber
              <lb/>
            bißhar vonn dem gegenwertigen geredt/ vnnd von dem vergiffteten ett-
              <lb/>
            liche zeichen geben/ darzů von ſeiner ſubſtantz vnnd eygenſchafften ſo nit
              <lb/>
            entpfindtlich ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s2223" xml:space="preserve">dann wir verſtond bald die kälte vnnd werme auß des
              <lb/>
            luffts natur wie groß die ſeyend.</s>
            <s xml:id="echoid-s2224" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2225" xml:space="preserve">Es iſt aber zů verwunderen/ das der winden art/ weil es doch theil des
              <lb/>
            luffts ſeind/ dem nit nach ſchlagen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2226" xml:space="preserve">dann ettlich kommend herab/ als wañ
              <lb/>
            die ſtraal kommen/ vnd diſes mit ſollicher vngeſtüme/ das man meinet es
              <lb/>
            komme kein lufft/ ſonder ein treffenlicher groſſer laſt dohar. </s>
            <s xml:id="echoid-s2227" xml:space="preserve">dergleichen
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>