Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556

Page concordance

< >
< >
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N15743" type="main">
              <s id="N15976">
                <pb pagenum="198" xlink:href="001/01/208.jpg"/>
              æris
                <expan abbr="ſolũ">ſolum</expan>
              ſemuncia uel uncia argenti ineſt,
                <expan abbr="ſeſcuntiã">ſeſcuntiam</expan>
              . </s>
              <s id="N159E7">Sed quam
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              plum
                <lb/>
                <expan abbr="">bum</expan>
              fumare cœperit, in
                <expan abbr="ſingulũ">ſingulum</expan>
                <expan abbr="catillũ">catillum</expan>
                <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan>
              ſingulam chartam, in quam ar
                <lb/>
                <expan abbr="gentũ">gentum</expan>
              ære
                <expan abbr="temperatũ">temperatum</expan>
              eſt,
                <expan abbr="inuolutũ">inuolutum</expan>
              imponito: os tegulæ carbonibus obſtru
                <lb/>
              ito: lento igni coquito, donec omne
                <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>
              & æs conſumantur: nam acris
                <lb/>
              ſuo calore
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              cum aliqua
                <expan abbr="plũbi">plumbi</expan>
              particula
                <expan abbr="cõpellit">compellit</expan>
              in
                <expan abbr="catillũ">catillum</expan>
              : quo modo
                <lb/>
                <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>
              fit fallax: tum maſſulas ex catillo extrahito, & à
                <expan abbr="recremẽto">recremento</expan>
              pur
                <lb/>
              gato: ſi neutra libræ
                <expan abbr="lancẽ">lancem</expan>
              , in
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              imponitur, depreſſerit, ſed par utriuſque fu­
                <lb/>
              erit pondus,
                <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>
              nobis
                <expan abbr="nullũ">nullum</expan>
              attulit errorem: ſin altera depreſſerit
                <lb/>
              lancem, plenum eſt erroris: quare id ipſum iterare oportet. </s>
              <s id="N15A43">Quod ſi bes in ſe
                <lb/>
                <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>
                <expan abbr="argẽti">argenti</expan>
              puri uncias
                <expan abbr="ſeptẽ">ſeptem</expan>
              , rex, uel princeps, uel ciuitas, quæ cudit mo
                <lb/>
              netam, adimit
                <expan abbr="unciã">unciam</expan>
              ,
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              partim lucratur, partim impendit in fabros mone
                <lb/>
              tales, atque in æs quod ad argentum adiecit: qua de re copioſius dixi in libris
                <lb/>
              De precio
                <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>
              & monetis inſcriptis. </s>
              <s id="N15A65">Aureos
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              nummos uarijs mo­
                <lb/>
              dis experimur: etenim ſi æs cum auro
                <expan abbr="permiſtũ">permiſtum</expan>
              fuerit, eos
                <expan abbr="codẽ">codem</expan>
              modo quo
                <lb/>
              argenteos igni excoquimus: ſi
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              , ab eo aqua illa ualentiſſima
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              ſe­
                <lb/>
              cernit: ſin æs &
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              , prius adiecto
                <expan abbr="plũbo">plumbo</expan>
                <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan>
              in catillo cinereo,
                <lb/>
              donec ignis æs &
                <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>
              conſumat, poſterius
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              ab argento ſecernitur. </s>
              <s id="N15A98">
                <lb/>
              Reſtat de coticula, qua explorare
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              &
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              uetus eſt &
                <expan abbr="uſitatũ">uſitatum</expan>
              : quan
                <lb/>
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              enim
                <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>
              quod igni perficitur, certius eſt, tamen quia ſæpe no
                <lb/>
              bis deeſt fornacula, ſæpe tegula, ſæpe catilli, nec ulla mora
                <expan abbr="interponẽda">interponenda</expan>
              eſt,
                <lb/>
              coticulæ, quam ſemper in promptu habere poſſumus, aurum argentumúe
                <lb/>
              atterimus: quid quod aureos
                <expan abbr="nũmos">nummos</expan>
              igni excoquere ne utile
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              ſemper
                <lb/>
              ſit? </s>
              <s id="N15AC5">uerùm eligere oportet
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
                <expan abbr="nigrã">nigram</expan>
              , & ſulfuris
                <expan abbr="expertẽ">expertem</expan>
              : quo enim ni­
                <lb/>
              grior fuerit, & ſulfuris magis expers, eò melior eſſe ſolet: de cuius natura ali
                <lb/>
              bi ſcripſi. </s>
              <s id="N15AD8">Coticulæ
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              primò atteritur
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              ſiue argentoſum, ſiue æroſum,
                <lb/>
              ſiue canalienſe, ſiue igni
                <expan abbr="excoctũ">excoctum</expan>
              fuerit: ſimiliter
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              . </s>
              <s id="N15AED">Deinde una aliqua
                <lb/>
              acus, quam eius eſſe
                <expan abbr="ſimillimã">ſimillimam</expan>
              ex colore
                <expan abbr="cõijcimus">conijcimus</expan>
              : quæ ſi nos fallit defectu,
                <lb/>
              acus altera
                <expan abbr="colorẽ">colorem</expan>
              habens magis
                <expan abbr="ſaturũ">ſaturum</expan>
              coticulæ atteritur: ſin exceſſu, tertia
                <lb/>
              quæ dilutiorem habet colorem, ea nanque nobis indicat quota
                <expan abbr="argẽti">argenti</expan>
              , uel æ­
                <lb/>
              ris, uel argenti ſimul et æris portio ſit in auro: aut quota æris in
                <expan abbr="argẽto">argento</expan>
              . </s>
              <s id="N15B10">Sunt
                <lb/>
              enim quadruplices. </s>
              <s id="N15B15">Primæ ex auro & argento factæ, ſecundæ ex auro & æ­
                <lb/>
              re, tertiæ ex auro & argento & ære, quartæ ex argento & ære. </s>
              <s id="N15B1A">Primis tribus
                <lb/>
                <expan abbr="acuũ">acuum</expan>
              generibus
                <expan abbr="potiſſimũ">potiſſimum</expan>
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              experimur, quarto
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              . </s>
              <s id="N15B2E">Sed eiuſmodi
                <lb/>
              acus ſic parantur. </s>
              <s id="N15B33">Pondera minora proportione reſpondent maioribus: u­
                <lb/>
              triſque utuntur non modo metallici, ſed
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              monetarij: uerùm acus
                <expan abbr="ſecũdum">ſecundum</expan>
                <lb/>
              minora formantur, & unaquæque pendit beſſem,
                <expan abbr="〈quẽ〉">quem</expan>
              noſtro uocabulo mar­
                <lb/>
              cam nominant. </s>
              <s id="N15B48">Cùm autem bes, quo utuntur, qui cudunt
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              , diſtribuatur
                <lb/>
              in quatuor & uiginti binas ſextulas, quas Græco nomine
                <expan abbr="nũc">nunc</expan>
              ceratia appel­
                <lb/>
              lant: binæ uerò ſextulæ quæque in quatuor ſemiſextulas, quæ grana uocant:
                <lb/>
              ſemiſextula quæque in tres quaternas ſiliquas, quas granula nuncupant, ſi a­
                <lb/>
              cus fecerimus ad
                <expan abbr="numerũ">numerum</expan>
              quaternarum ſiliquarum fient ducentæ octaginta
                <lb/>
              octo: ſi ad
                <expan abbr="numerũ">numerum</expan>
                <expan abbr="ſemiſextularũ">ſemiſextularum</expan>
              ſiue
                <expan abbr="binorũ">binorum</expan>
                <expan abbr="ſcripulorũ">ſcripulorum</expan>
              ſex & nonaginta. </s>
              <s id="N15B71">
                <lb/>
              Sed iſtis duobus modis numerus
                <expan abbr="acuũ">acuum</expan>
              nimis efficeretur magnus, & ex eis
                <lb/>
              non paucæ propter
                <expan abbr="exiguã">exiguam</expan>
              auri portionem nihil nobis ſignificarent, eas igi
                <lb/>
              tur ad numerum binarum
                <expan abbr="ſextularũ">ſextularum</expan>
              facere conuenit: quo ſane modo acus
                <lb/>
              quatuor & uiginti fiunt:
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
              prima conficitur ex argenti tribus & uiginti </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>