Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Page concordance

< >
Scan Original
161 ciiij
162 cv
163
164 cviij
165 cix
166 cx
167 cxi
168 cxij
169 cxiij
170 cxiiij
171 cxv
172 cxvi
173 cxvij
174 cxviij
175 cxix
176 cxx
177 cxxi
178 cxxij
179 cxxiij
180 cxxiiij
181 cxxv
182 cxxvi
183 cxxvij
184 cxxviij
185 cxxix
186 cxxx
187 cxxxi
188 cxxxij
189 cxxxiij
190 cxxxiiij
< >
page |< < (li) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div89" type="section" level="1" n="14">
          <pb o="li" file="0107" n="107" rhead="ſachen/ Das erſt bůch."/>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1989" xml:space="preserve">Deßhalben wann das waſſer von ſeinem ablauff in die ebne kom̃et/ laßt
              <lb/>
            die bewegung nach/ vnd wann es widerumb angeth hinab zůlauffen/ wirt
              <lb/>
            die gemehret/ vnd ſchneller/ dann das es der mehren theil am anfang durch
              <lb/>
            die berg fallet/ vnd auch deſter ſchneller laufft/ vnd wann es zů dem meer
              <lb/>
            kommet/ findet es ein hindernuß vnd laufft langſamer/ darumb iſt es inn
              <lb/>
            der mitte/ vnd bald hernach am aller ſchnelleſten. </s>
            <s xml:id="echoid-s1990" xml:space="preserve">gleicher gſtalt/ bey dem
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0107-01" xlink:href="note-0107-01a" xml:space="preserve">warumb die
                <lb/>
              f üſs bey dem
                <lb/>
              vrſprüg dünn
                <lb/>
              ſeind.</note>
            end am aller tüffeſten/ vnnd bey dem anfang am aller nidereſten/ darumb
              <lb/>
            ſeind die flüß nit allein auß mangel der waſſeren/ ſonder auch das die gera
              <lb/>
            den linien/ nit weit von der linien des runs/ auß notwendigkeit gar nider.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1991" xml:space="preserve">wann nun das waſſer über das port geht/ lauffet es gleich über/ vnnd diſes
              <lb/>
            zů end des waſſers/ als in dem Pado bey Ferrar vnnd Mantua. </s>
            <s xml:id="echoid-s1992" xml:space="preserve">dann das
              <lb/>
            port ſoll der geraden linien gleich ſein/ wiewol der erden gelegenheit etwas
              <lb/>
            niderer iſt/ dann das waſſer lauffet dahin. </s>
            <s xml:id="echoid-s1993" xml:space="preserve">Wañ es auch zů dem meer kom-
              <lb/>
            met/ weil daſſelbig orth zůnidereſt iſt/ růwet es/ aber es hatt die natur den
              <lb/>
            ablauff vnnd zůlauff erfunden/ domit das waſſer nit faulete. </s>
            <s xml:id="echoid-s1994" xml:space="preserve">Darumb iſt
              <lb/>
            offenbar das die waſſerleitung nit an der größe der teüchlen gelegen/ ſon-
              <lb/>
            der (wie geſagt) wann man die proportz der breite behaltet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve">Deßhalben be-
              <lb/>
            greiffe das mundloch zwey lot waſſer deſſen weite hab B C. </s>
            <s xml:id="echoid-s1996" xml:space="preserve">die
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0107-01" xlink:href="fig-0107-01a" number="13">
                <variables xml:id="echoid-variables11" xml:space="preserve">a b c d</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0107-02" xlink:href="fig-0107-02a" number="14">
                <variables xml:id="echoid-variables12" xml:space="preserve">e f g</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0107-03" xlink:href="fig-0107-03a" number="15">
                <variables xml:id="echoid-variables13" xml:space="preserve">l h k m</variables>
              </figure>
            höhe aber A B wir wöllend aber ein vierfachẽ anfang machẽ/
              <lb/>
            vnd ſeye die breite B D/ die höhe auch alſo/ wie angezeigt iſt.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1997" xml:space="preserve">Nun ſetzend wir auch darzů F G/ dz zweyfach gegen B C/ vñ
              <lb/>
            E F/ ſo zwifach gegẽ A B. </s>
            <s xml:id="echoid-s1998" xml:space="preserve">darumb wirt E F G auß dem ſo von
              <lb/>
            Euclide bewiſen iſt/ vierfach gegen A B C/ vnnd dem A B
              <lb/>
            D geleich. </s>
            <s xml:id="echoid-s1999" xml:space="preserve">Nun ſeye widerumb ein rundes mundloch vnnd
              <lb/>
            vrſprung/ wölches halber theil H K dem A B C geleich iſt/
              <lb/>
            oder gantz eines vnuermercklichen vnderſcheyds/ daß das
              <lb/>
            L M abermal gegen dem H K zwifach. </s>
            <s xml:id="echoid-s2000" xml:space="preserve">vnd ſeye das waſſer ſo
              <lb/>
            durch das H K lauffet gerad zwey lot/ weil auch das H K ni-
              <lb/>
            derer iſt dañ das A B/ ſo wirt auch auß dem ſo vor angezeigt/
              <lb/>
            das H K kleiner ſein dann das A B C. </s>
            <s xml:id="echoid-s2001" xml:space="preserve">Weil auch das waſſer/
              <lb/>
            ſo durch den vrſprung L M lauffet/ langſamer fleüſſet/ wirt
              <lb/>
            es achtlot minder haben/ dann wañ es gleich lieffe/ wnrde es
              <lb/>
            jnen gleich ſein. </s>
            <s xml:id="echoid-s2002" xml:space="preserve">vyl minder das durch E F G laufft/ weil es
              <lb/>
            zwey malen tieffer an dem waſſer iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2003" xml:space="preserve">Darumb mag man al ein
              <lb/>
            das waſſer abmeſſen/ nach den vier eckẽ zů obereſt/ in der
              <lb/>
            breite des fundaments/ nit nach der liniẽ/ wölche bey der
              <lb/>
            proportz in mitten ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s2004" xml:space="preserve">in den teüchlẽ aber keines wegs/
              <lb/>
            dann es wurde allwegen dem keüffer ein ſchaden darauß
              <lb/>
            entſthan. </s>
            <s xml:id="echoid-s2005" xml:space="preserve">Damit wir aber beyde auſſerſte trib haben des
              <lb/>
            waſſers/ wañ es in einer wag ſtath/ iſt es in mitten/ vnnd
              <lb/>
            lauffet nit/ ſonder ſteth ſtill. </s>
            <s xml:id="echoid-s2006" xml:space="preserve">wañ es aber geſtracks geht/ iſt es am gröſten/
              <lb/>
            wann die bleywag hinab ſicht. </s>
            <s xml:id="echoid-s2007" xml:space="preserve">überſich aber gar keines. </s>
            <s xml:id="echoid-s2008" xml:space="preserve">alſo treibt es das
              <lb/>
            zünglin o{der} tächlin nit/ wölches waſſer aber in der wag ſtaht/ treibt die leff
              <lb/>
            zen/ darũb hatt es nit gar kein bewegũg/ doch wirt es hin{der}halten dz es nit
              <lb/>
            lauffet. </s>
            <s xml:id="echoid-s2009" xml:space="preserve">Hie möcht mir aber yemand fürwerffen/ wañ es dz waſſer ſo hin
              <lb/>
            ab lauffet/ an ſich zeücht/ wirt der kenel gar außgeſogen? </s>
            <s xml:id="echoid-s2010" xml:space="preserve">wölche rechnũg
              <lb/>
            auch in den teüchlen beſchehen mag. </s>
            <s xml:id="echoid-s2011" xml:space="preserve">Darumb můß allein das waſſer des
              <lb/>
            gantzen bach/ oder allein ein theyl ſchneller lauffen/ vnd alſo getheilt vnd
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>