Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N1066D" type="main">
              <s id="N1073C">
                <pb pagenum="2" xlink:href="001/01/012.jpg"/>
              præcepta rei metallicæ hos aliosque noſtros libros ſtudioſe diligenterque le
                <lb/>
              gat, aut de quaque re conſulat experientes metallicos, ſed paucos inueni­
                <lb/>
              et gnaros totius artis. </s>
              <s id="N10748">Etenim plerunque alius fodiendi
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              tenet: alius
                <lb/>
              percepit ſcientiam lauandi, alius arte excoquendi confidit: alius diſcipli­
                <lb/>
              nam terræ metiendæ occultat: alius artificioſe fabricatur machinas: alius
                <lb/>
              denique iuris metallici peritus eſt. </s>
              <s id="N10755">At nos ut
                <expan abbr="inueniendorũ">inueniendorum</expan>
              &
                <expan abbr="cõficiendo­rum">conficiendo­
                  <lb/>
                rum</expan>
              metallorum ſcientiam non perfecerimus, hominibus certè ſtudioſis
                <lb/>
              ad eam
                <expan abbr="percipiẽdam">percipiendam</expan>
              magnum afferemus
                <expan abbr="adiumentũ">adiumentum</expan>
              . </s>
              <s id="N1076C">Verum accedamus
                <lb/>
              ad inſtitutam rationem.</s>
            </p>
            <p id="N10771" type="main">
              <s id="N10773">Cvm ſemper fuerit inter homines ſumma de metallis diſſenſio, quod
                <lb/>
              alij eis
                <expan abbr="præconiũ">præconium</expan>
              tribuerent, alij ea grauiter uituperarent, uiſum mihi
                <lb/>
              eſt, antequam metallica præcepta tradam, ueritatis inueſtigandæ cauſa
                <lb/>
              rem ipſam diligenter expendere. </s>
              <s id="N10780">Ordiar autem ab utilitatis quæſtione,
                <lb/>
              quæ duplex eſt, aut enim quæritur, utilis nec ne ſit ars metallica his qui
                <lb/>
              uerſantur in eius ſtudio: aut reliquis hominibus utilis ne ſit, an inutilis. </s>
              <s id="N10787">
                <lb/>
              Qui metallicam cenſent inutilem eſſe his, qui ſuum ſtudium in ipſa collo­
                <lb/>
              cant, aiunt primo uix
                <expan abbr="centeſimũ">centeſimum</expan>
              quemque fodientem metalla, uel id genus
                <lb/>
              alia, fructus ex ea re capere. </s>
              <s id="N10793">Sed metallicos, quia omnes ſuas opes certas
                <lb/>
              & bene conſtitutas
                <expan abbr="committũt">committunt</expan>
              dubiæ & lubricæ fortunæ, plerunque ſpe
                <lb/>
              falli, ſumptibusque & iacturis exhauſtos
                <expan abbr="amariſsimã">amariſsimam</expan>
              tandem uitam, & mi­
                <lb/>
              ſerrimam degere. </s>
              <s id="N107A4">Verum iſti non uident
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
              diſtet doctus & uſu pe­
                <lb/>
              ritus metallicus ab artis ignaro atque imperito, hic ſine ullo delectu & diſ­
                <lb/>
              crimine fodit uenas, ille eas experitur atque tentat: Sed quia inuenit uel ni­
                <lb/>
              mis anguſtas & duras, uellaxas & putres, ex eo colligit ipſas utiliter fodi
                <lb/>
              non poſſe: itaque fodit ſelectas tantum: quid igitur mirum? </s>
              <s id="N107B3">rerum
                <expan abbr="metalli­carũ">metalli­
                  <lb/>
                carum</expan>
              imperitum damnum facere? </s>
              <s id="N107BC">peritum uero fructus ex foſsione cape­
                <lb/>
              re uberrimos? </s>
              <s id="N107C1">Contingit idem agricolis. </s>
              <s id="N107C4">Nam qui terram arant,
                <expan abbr="ſiccã">ſiccam</expan>
              pa
                <lb/>
              riter & denſam & macram, eique mandant ſemina,
                <expan abbr="tantã">tantam</expan>
              non faciunt meſ­
                <lb/>
              ſem, quantam hi qui ſolum pingue ac putre colunt, & in eo faciunt
                <expan abbr="ſemẽ­tem">ſemen­
                  <lb/>
                tem</expan>
              . </s>
              <s id="N107D9">Cum autem multo plures metallici ſint artis imperiti quàm periti, fit
                <lb/>
              ut metallorum foſsio perpaucis emolumento ſit,
                <expan abbr="detrimentũ">detrimentum</expan>
              afferat mul­
                <lb/>
              tis. </s>
              <s id="N107E4">Siquidem uulgus
                <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan>
              , quod eſt cognitionis uenarum rude ig
                <lb/>
              narumque, non raro & operam &
                <expan abbr="oleũ">oleum</expan>
              perdit. </s>
              <s id="N107F1">Id enim magna ex parte ſo­
                <lb/>
              let accurrere ad metalla, cum uel propter
                <expan abbr="magnũ">magnum</expan>
              & graue æs
                <expan abbr="alienũ">alienum</expan>
              , quo
                <lb/>
              ſe obſtrinxit,
                <expan abbr="mercaturã">mercaturam</expan>
              depoſuerit, uel laboris
                <expan abbr="cõmutandi">commutandi</expan>
              gratia relique­
                <lb/>
              rit falcem & aratrum. </s>
              <s id="N1080A">Quamobrem ſi quando incidit in uenas
                <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>
                <lb/>
              aliorúmue foſsilium fœcundas, id bona magis fortuna accidit, quàm ali­
                <lb/>
              qua ſubtili animaduerſione. </s>
              <s id="N10815">Quod autem metallica multos auxerit diui­
                <lb/>
              tijs ex hiſtorijs intelligimus, etenim inter ſcriptores antiquos conſtat ali­
                <lb/>
              quot reſ pub. </s>
              <s id="N1081C">florentes, nonnullos reges, plurimos homines priuatos ex
                <lb/>
              metallis eorúmue ramentis diuites eſſe factos. </s>
              <s id="N10821">Quam rem multis claris &
                <lb/>
              illuſtribus exemplis uſus, in primo libro De ueteribus & nouis metallis
                <lb/>
              inſcripto dilataui atque explicaui, ex quibus exemplis apparet metallicam
                <lb/>
              ſuis cultoribus eſſe utiliſsimam. </s>
              <s id="N1082A">Dein de ijdem reprehenſores dicunt me­
                <lb/>
              tallicæ
                <expan abbr="quæſtũ">quæſtum</expan>
              minime eſſe ſtabilem, magniſque laudibus efferunt agricul­</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>