1ſecundo cum omnes: tertio, cùm æs aliquandiu fuerit coctum.
At ſi æs fue
rit bonum, recrementa anteaquam opus perficiatur, detrahere neceſſe non
eſt: ſed detracturus recrementa utriuſque follis tigillum deprimat, & ſuper u
trunque ſtatuat lignum longum cubitum, latum palmum, ſuperiore parte di
midia exciſum, ut ſub ferreum clauum, poſteriori ligno perforato infixum,
ſubire poſſit. Idem agat, cùm æs perfecte coctum fuerit. Tunc uerò miniſter
laminam remoueat forcipe, longo pedes quatuor, & palmos tres: cuius che
læ circiter pedem longæ ſint: etenim earum pars recta palmos duos & tres
digitos, curuata palmum & digitum. Idem miniſter batillo ferreo maiores
carbones conijciat in foci partem, quæ eſt ad murum, qui alterum murum
ab iniuria ignis tuetur, & eos coaccruet, ac aquis affuſis partim reſtinguat.
Verùm magiſter æs bacillo colurno, etiam in catinum immiſſo bis agitet: po
ſtea recrementa detrahat rutro: quod conſtat ex ſpatha ferrea lata & acuta,
& alni ligno: ſpatha ſit lata ſeſquidigitum, longa pedes tres: manubrium li
gneum, in eius parte caua incluſum, longum totidem pedes. At alni lignum,
in quod ſpatha eſt infixa, ſpeciem quandam gerat rhombi, longum uerò ſit
palmos tres & digitum, latum palmum & digitos duos, craſſum palmum.
Mox ſcopis ſumptis cum puluere carbonum, & carbunculis catinum totum
conuerrat, ne æs, priuſquam ei conducat, refrigeretur: tum tertia ſpatha refe
cet recrementa, quæ ad marginem catini adhæſerunt: ea longa ſit palmos du
os, lata palmum & digitum. Eius manubrij pars ferrea, longa pedem & pal
mos tres, lignea ſex pedes. Deinde iterum recrementa detrahat de catino: quæ
miniſter nunquam aqua affuſa reſtinguat, ut alia recrementa reſtingui ſolent,
ſed eis paucam aquam inſpergat, & ſinat refrigerari: ſi æs bullauerit, bullas
ſpatha deprimat: tum aquam muro & fiſtulæ affundat, ut tepida defluat in ca
tinum. Etenim æs, ſi frigida in ipſum calidum ſtatim fuerit infuſa, diſſipatur.
Certe ſi tunc lapillus, uel lutum, uel lignum, uel carbo madidus in id incide
rit, catinus æs omne, magno cum ſonitu, qualis eſt tonitru, euomit, & quic
quid tetigerit, lædit, & incendit. Poſt hæc aſſerculum excidendo curuatum
ad priorem catini partem apponat. Is longus ſit pedes duos, latus palmum &
digitos duos, craſſus digitum. Mox æs, quod ineſt in catino, cuneo ferreo
in panes ſecare debet: is longus ſit pedes tres, latus digitos duos, priore par
te ad digitos duos chalybeatus: cuius manubrium ligneum item pedes tres
ſit longum. Hunc autem cuneum aſſerculo curuato imponat, & in ære infi
xum agitando deprimat: quo modo in uacuum æris ſpacium aqua influit,
& panem à reliquo eius corpore ſeparat. Si æs ſatis perfecte coctum non fu
erit, panes fiunt nimis craſſi, & non facile ex catino eximi poſſunt: quenque
uerò panem mox miniſter forcipe prehenſum & ſublatum in aquam, quam
contineat labrum, immergat: & hunc primum ſeorſim reponat, ut magiſter
eum ſtatim recoquat: nam, quia aliquid recrementi ad eum adhæret, tam per
fectus non eſt, quàm qui ipſum ſubſequitur. Quin ſi æs non fuerit bonum,
duos priores panes reponat: tum iterum aquam muro, & fiſtulæ affundens
ſecundum panem excindat: quem miniſter item in aqua immerſum, in offi
cinæ ſolo reponat, eique reliquos omnes, codem modo exciſos, ſuperimpo
nat. Qui ſi æs fuerit bonum, erunt tredecim aut plures: ſi non fuerit, minus
rit bonum, recrementa anteaquam opus perficiatur, detrahere neceſſe non
eſt: ſed detracturus recrementa utriuſque follis tigillum deprimat, & ſuper u
trunque ſtatuat lignum longum cubitum, latum palmum, ſuperiore parte di
midia exciſum, ut ſub ferreum clauum, poſteriori ligno perforato infixum,
ſubire poſſit. Idem agat, cùm æs perfecte coctum fuerit. Tunc uerò miniſter
laminam remoueat forcipe, longo pedes quatuor, & palmos tres: cuius che
læ circiter pedem longæ ſint: etenim earum pars recta palmos duos & tres
digitos, curuata palmum & digitum. Idem miniſter batillo ferreo maiores
carbones conijciat in foci partem, quæ eſt ad murum, qui alterum murum
ab iniuria ignis tuetur, & eos coaccruet, ac aquis affuſis partim reſtinguat.
Verùm magiſter æs bacillo colurno, etiam in catinum immiſſo bis agitet: po
ſtea recrementa detrahat rutro: quod conſtat ex ſpatha ferrea lata & acuta,
& alni ligno: ſpatha ſit lata ſeſquidigitum, longa pedes tres: manubrium li
gneum, in eius parte caua incluſum, longum totidem pedes. At alni lignum,
in quod ſpatha eſt infixa, ſpeciem quandam gerat rhombi, longum uerò ſit
palmos tres & digitum, latum palmum & digitos duos, craſſum palmum.
Mox ſcopis ſumptis cum puluere carbonum, & carbunculis catinum totum
conuerrat, ne æs, priuſquam ei conducat, refrigeretur: tum tertia ſpatha refe
cet recrementa, quæ ad marginem catini adhæſerunt: ea longa ſit palmos du
os, lata palmum & digitum. Eius manubrij pars ferrea, longa pedem & pal
mos tres, lignea ſex pedes. Deinde iterum recrementa detrahat de catino: quæ
miniſter nunquam aqua affuſa reſtinguat, ut alia recrementa reſtingui ſolent,
ſed eis paucam aquam inſpergat, & ſinat refrigerari: ſi æs bullauerit, bullas
ſpatha deprimat: tum aquam muro & fiſtulæ affundat, ut tepida defluat in ca
tinum. Etenim æs, ſi frigida in ipſum calidum ſtatim fuerit infuſa, diſſipatur.
Certe ſi tunc lapillus, uel lutum, uel lignum, uel carbo madidus in id incide
rit, catinus æs omne, magno cum ſonitu, qualis eſt tonitru, euomit, & quic
quid tetigerit, lædit, & incendit. Poſt hæc aſſerculum excidendo curuatum
ad priorem catini partem apponat. Is longus ſit pedes duos, latus palmum &
digitos duos, craſſus digitum. Mox æs, quod ineſt in catino, cuneo ferreo
in panes ſecare debet: is longus ſit pedes tres, latus digitos duos, priore par
te ad digitos duos chalybeatus: cuius manubrium ligneum item pedes tres
ſit longum. Hunc autem cuneum aſſerculo curuato imponat, & in ære infi
xum agitando deprimat: quo modo in uacuum æris ſpacium aqua influit,
& panem à reliquo eius corpore ſeparat. Si æs ſatis perfecte coctum non fu
erit, panes fiunt nimis craſſi, & non facile ex catino eximi poſſunt: quenque
uerò panem mox miniſter forcipe prehenſum & ſublatum in aquam, quam
contineat labrum, immergat: & hunc primum ſeorſim reponat, ut magiſter
eum ſtatim recoquat: nam, quia aliquid recrementi ad eum adhæret, tam per
fectus non eſt, quàm qui ipſum ſubſequitur. Quin ſi æs non fuerit bonum,
duos priores panes reponat: tum iterum aquam muro, & fiſtulæ affundens
ſecundum panem excindat: quem miniſter item in aqua immerſum, in offi
cinæ ſolo reponat, eique reliquos omnes, codem modo exciſos, ſuperimpo
nat. Qui ſi æs fuerit bonum, erunt tredecim aut plures: ſi non fuerit, minus