Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556

Page concordance

< >
Scan Original
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
< >
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N137A9" type="main">
              <s id="N137B0">
                <pb pagenum="150" xlink:href="001/01/160.jpg"/>
              milia. </s>
              <s id="N137B8">Hæc machina
                <expan abbr="">tum</expan>
              conſtrui ſolet, cùm nimis multæ aquæ in
                <expan abbr="lacunã">lacunam</expan>
              con
                <lb/>
                <expan abbr="fluxerũt">fluxerunt</expan>
              : atque has duas machinas uis
                <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan>
              uerſat, omninoque aquæ
                <expan abbr="trahũt">trahunt</expan>
                <lb/>
              aquas. </s>
              <s id="N137D2">Hoc uerò eſt indicium accretionis et diminutionis aquarum, quas in
                <lb/>
              ſe continet lacuna ſubterranea, ſiue eas aquas hæc altera machina pilis hau­
                <lb/>
              ſtas per fiſtulas efferat, ſiue prima, ſiue tertia, aliaúe. </s>
              <s id="N137D9">Et rabis, quæ eſt ſupra
                <lb/>
              puteum tam altum quàm profunda eſt lacuna, altera parte lapis, aſſer altera,
                <lb/>
              uterque uno fune appenſus. </s>
              <s id="N137E0">Sed hic tamen ferreo filo, quod pendet ab altero
                <lb/>
              eius capite demittitur: & quidem lapis uſque ad oris putei latus, aſſer uerò re­
                <lb/>
              ctà per puteum in lacunam, cuius aquis innatat. </s>
              <s id="N137E7">Is aſſer tam grauis eſt, ut
                <expan abbr="filũ">filum</expan>
                <lb/>
              ferreum, quod ipſius fibulam ferream hamulo prehendit, unà cum fune de­
                <lb/>
              orſum, lapidem ſurſum trahere poſsit: itaque quo magis aqua decreſcit, eo ma
                <lb/>
              gis aſſer deorſum fertur, lapis ſurſum: quo uerò magis accreſcit, eò magis
                <expan abbr="cõtrà">con
                  <lb/>
                trà</expan>
              aſſer ſurſum fertur, lapis deorſum. </s>
              <s id="N137FA">Hic cùm ferè trabem contingit, quia ſi
                <lb/>
              gnum dat aquas ex lacuna pilis per fiſtulas eſſe exhauſtas, machinæ præfe­
                <lb/>
              ctus riui canales occludit, rotamque ſiſtit: cùm ferme terram, quæ eſt ad oris
                <lb/>
              putei latus, attingit, quia ſignificat lacunam eſſe aquis, quæ in eam rurſus
                <expan abbr="cõfluxerunt">con
                  <lb/>
                fluxerunt</expan>
              , repletam (aquæ enim attollunt aſſerem, atque ita lapis & funem &
                <lb/>
              filum ferreum retrahit) idem præfectus canales recludit: quare aquæ riui ite
                <lb/>
              rum percutientes rotæ pinnas uerſant machinam. </s>
              <s id="N1380D">Quoniam uerò operarij
                <lb/>
              plerunque anniuerſarijs diebus feſtis non laborant, & profeſtis non ſemper
                <lb/>
              prope machinam, atque ea, ſi res hoc poſtulat, continenter trahit aquas, tinti­
                <lb/>
              nabuli ſonus aſsiduè auditus declarat machinam hanc æquè ac primam in­
                <lb/>
              tegram & nulla re
                <expan abbr="impeditã">impeditam</expan>
              uerſari: id ex axiculo ligneo, quem
                <expan abbr="cõtinent">continent</expan>
              tra
                <lb/>
              bes, quæ ſunt ſupra
                <expan abbr="puteũ">puteum</expan>
              , funiculo appenſum eſt. </s>
              <s id="N13826">Alter uerò funiculus lo
                <lb/>
              gus, cuius ſuperius caput ad axiculum religatum eſt, demittitur in puteum:
                <lb/>
              inferiori eius capiti alligatum eſt lignum: quod quoties axis manus percu­
                <lb/>
              tiunt, toties tintinabulum
                <expan abbr="cõmotum">commotum</expan>
              ſonitum reddit. </s>
              <s id="N13833">Tertia
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              iſtius ge­
                <lb/>
              neris machina tunc utuntur metallici, cùm nullus riuus, qui uerſet rotam, de
                <lb/>
              duci poteſt: cuius hæc eſt fabrica. </s>
              <s id="N1383E">Cauernam primò fodiunt: quam etiam ro
                <lb/>
              buſtis tignis & aſſeribus conſtruunt, ne latera ruinas edant, quæ
                <expan abbr="labefactẽt">labefactent</expan>
                <lb/>
              machinam & homines lædant. </s>
              <s id="N13849">At ſuperiorem cauernæ partem contegunt
                <lb/>
              tignis: ut equi machinam trahentes per ea poſsint incedere. </s>
              <s id="N1384E">Deinde
                <expan abbr="iterũ">iterum</expan>
              ti­
                <lb/>
              gna ad ſedecim, longa pedes quadraginta, lata & craſſa pedem unum, fibu­
                <lb/>
              lis in ſummo
                <expan abbr="cõiuncta">coniuncta</expan>
              , in imo diuaricata erigunt: eorumque ſingulorum infe
                <lb/>
              riora capita in ſingulorum tignorum humi ſtratorum formis includunt, &
                <lb/>
              tertio quodam connectunt: quo modo rurſus fit area circuli ſpeciem
                <expan abbr="habẽs">habens</expan>
              ,
                <lb/>
              cuius linea dimetiens ſit
                <expan abbr="pedũ">pedum</expan>
              quinquaginta. </s>
              <s id="N1386B">Per foramen, quod eſt in me­
                <lb/>
              dia area, deſcendit axis quadrangulus ſtatutus, longus pedes quinque & qua
                <lb/>
              draginta, craſſus & latus ſeſquipedem: cuius codax inferior uoluitur in catil
                <lb/>
              lo tigni humi in cauerna ſtrati, ſuperior in catillo tigni, quod in ſummo ſub
                <lb/>
              fibula in formis duorum tignorum erectorum eſt incluſum. </s>
              <s id="N13876">Catillus inferi­
                <lb/>
              or diſtat ab altero cauernæ latere, item ab eiuſdem fronte & à tergo pedes
                <lb/>
              XVII. axi ad pedem ſupra inferius caput eſt rota dentata: cuius linea dimeti­
                <lb/>
              ens habet pedes XXII.</s>
              <s id="N1387F">Ea rota conſtat ex quatuor radijs & octo curuaturis. </s>
              <s id="N13882">
                <lb/>
              Radij ſunt longi pedes XV. craſsi & lati dodrantem: quorum alterum caput </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>