Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Page concordance

< >
Scan Original
61 v
62 vi
63
64 viij
65 ix
66 x
67 xi
68
69 xiij
70 xiiij
71 xv
72 xvi
73 xvij
74 xviij
75 xix
76 xx
77 xxi
78 xxij
79 xxiij
80 xxiiij
81 xxv
82 xxvi
83 xxvij
84 xxviij
85 xxix
86 xxx
87 xxxi
88 xxxij
89 xxxiij
90 xxxiiij
< >
page |< < (xlviij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div89" type="section" level="1" n="14">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1890" xml:space="preserve">
              <pb o="xlviij" file="0104" n="104" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            Die Caſtell vnd bruntrog warend/ in wölche daß waſſer floß/ domitt man
              <lb/>
            es wider auß laſſe. </s>
            <s xml:id="echoid-s1891" xml:space="preserve">Es war durch des radts erkantnuß beſchloſſen (wie Frõ
              <lb/>
            tinus ſagt) daß man daß waſſer nitt lieſſe abweyſſen dann auß dem Caſtell/
              <lb/>
            damitt nitt die bäch oder die teüchell zerriſſen wurden.</s>
            <s xml:id="echoid-s1892" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1893" xml:space="preserve">Dañ es iſt offenbar/ daß auß vngeſtimme des waſſers/ die rören ſo auß
              <lb/>
            Metall (als vor geſagt) gemachet werden/ leichtlich brechen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1894" xml:space="preserve">darum̃ war es
              <lb/>
            von nöten/ daß man zů dem erſten daß waſſer durch die teüchel leiter in die
              <lb/>
            Caſtell/ vnnd auß diſem/ einen yeden außtheilet.</s>
            <s xml:id="echoid-s1895" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1896" xml:space="preserve">Es thůt Ioannes Baptiſta Albertus darzů/ man ſolle von dem ſepto
              <lb/>
            zaun oder landweer/ allwägen bey hundert ellenbogen das Caſtell oder ſpe
              <lb/>
            cum ſetzen ſo xxx ſchůlang/ vnnd xx breitt ſeyend/ vnnd die xv ſchů nide-
              <lb/>
            rer dañ der bach iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1897" xml:space="preserve">vnnd daß vm̃ zweyerley nutzung willen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1898" xml:space="preserve">die ein daß das
              <lb/>
            reiner waſſer harauß lauffe/ die ander daß mã des waſſers trib möge mehrẽ
              <lb/>
            oder minderen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1899" xml:space="preserve">deßhalben machet er auch ein port bey dem eingang/ vnnd
              <lb/>
            ein möſchen gätter vnd türlin/ damitt wen der bauw einfalle/ daß mañ dẽ
              <lb/>
            wider erneüweren möchte on alle hindernuß des waſſers. </s>
            <s xml:id="echoid-s1900" xml:space="preserve">Der Calix ſoll die
              <lb/>
            weyß/ das waſſer auß dem ſtarcken flieſſenden waſſer abzů laſſen/ auch die
              <lb/>
            rören dardurch es laufft enderen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1901" xml:space="preserve">dann ye mehr es auß einem groſſen vnnd
              <lb/>
            ſchnellen waſſer genom̃en/ ye ein beſſeren wäg es auch geleyttet wirt/ ſo ſoll
              <lb/>
            er auch die weyß mehren/ wölchen die rören/ ſo jñ der wag vnnd gſtracks ge
              <lb/>
            ſtellet iſt/ behaltet.</s>
            <s xml:id="echoid-s1902" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">Mitt diſen worten zeiget er an daß die rören auß dem Calice kom̃en. </s>
            <s xml:id="echoid-s1904" xml:space="preserve">faſt
              <lb/>
            geleich wie auch Frontinus ſagt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1905" xml:space="preserve">In etlichen wie die Calices in einem zim̃li-
              <lb/>
            chen mäß verzeichnet warend/ hatt man geleich ettliche gröſſere geſchir/ vn
              <lb/>
            der die rören gethan. </s>
            <s xml:id="echoid-s1906" xml:space="preserve">auß dem volget/ daß das waſſer nitt in ſeiner ordenli-
              <lb/>
            chen weitte eingeſchloſſen/ ſonder durch ein änge ſtraß außgetrucket ward/
              <lb/>
            vnnd alſo leichtlich den nächſten teüchel det weytter war/ darbey erfüllet.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1907" xml:space="preserve">Deßhalben wañ der Calix vnnd kelch verzeichnet wirt/ ſoll man auch fleyſ
              <lb/>
            ſig vermercken/ daß man auch der nächſten rören oder teüchel weitte verzei
              <lb/>
            chue/ wölches dañ/ wie vor geſagt/ auch des radts erkätnus begriffen hatt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1908" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Die rören war nitt minder dañ xij finger lang/ dañ das waſſer wirt alſo ge-
              <lb/>
            zemmet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1909" xml:space="preserve">vnnd ye länger die rören iſt/ ye mehr des waſſers außlauff verhin-
              <lb/>
            deret wirt.</s>
            <s xml:id="echoid-s1910" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1911" xml:space="preserve">Deßhalben iſt der Calix ein geſchirr/ in wölchẽ das waſſer geſam̃let wirt/
              <lb/>
            das nicht mangle/ oder nicht überbleibe wañ es gröſſer wäre/ dañ es ſein ſol
              <lb/>
            te. </s>
            <s xml:id="echoid-s1912" xml:space="preserve">Das Caſtell aber iſt ein verwarung/ welches diſes alles behaltet/ das
              <lb/>
            nicht darauß lauffet/ dañ durch die rören.</s>
            <s xml:id="echoid-s1913" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1914" xml:space="preserve">Diſes iſt auch zů mercken/ daß das waſſer nitt lauffet/ es ſeye dañ das or-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0104-01" xlink:href="note-0104-01a" xml:space="preserve">waſſers von
                <lb/>
              vnd zů eyt-
                <lb/>
              tung.</note>
            th niderer zů welchem es lanffet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1915" xml:space="preserve">die alten machtẽd diſen vnderſcheyd/ auff
              <lb/>
            hundert ſchü allweg anderthalben ſchů. </s>
            <s xml:id="echoid-s1916" xml:space="preserve">zů vnſerẽ zeyttẽ hatt man ein ſubti
              <lb/>
            lere rechnũg/ die aber gar kom̃lich iſt/ das erterich zů wäſſeren/ nam̃lich all
              <lb/>
            wägẽ auff ſech ßhundert ſchritt/ allein ein daumẽ breitt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1917" xml:space="preserve">es ſpringt aber dẽ dz
              <lb/>
            waſſer nit/ vñ wirt nit gnůg kalt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1918" xml:space="preserve">darum̃ iſt dz ein kom̃licher/ dz an{der} gemei
              <lb/>
            ner. </s>
            <s xml:id="echoid-s1919" xml:space="preserve">Aber wie ich geſagt hab/ in dẽ teüchlẽ vñ jrdinẽ rören iſt ein ye{der} vnder-
              <lb/>
            ſcheid genůgſam̃. </s>
            <s xml:id="echoid-s1920" xml:space="preserve">dan man kan das orth/ dar in ſie lauffen etwas niderer gra
              <lb/>
            ben/ aber in den känelen vnnd bächen nitt alſo.</s>
            <s xml:id="echoid-s1921" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1922" xml:space="preserve">Der Frontinus zeiget an/ es ligend die rören vnd teüchel baß vnder der
              <lb/>
            erdẽ/ dieweil ſie weder hitz nach kälte nach anderẽ zůfälen vnderworffẽ ſind.</s>
            <s xml:id="echoid-s1923" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>