Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N15743" type="main">
              <s id="N15976">
                <pb pagenum="198" xlink:href="001/01/208.jpg"/>
              æris
                <expan abbr="ſolũ">ſolum</expan>
              ſemuncia uel uncia argenti ineſt,
                <expan abbr="ſeſcuntiã">ſeſcuntiam</expan>
              . </s>
              <s id="N159E7">Sed quam
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              plum
                <lb/>
                <expan abbr="">bum</expan>
              fumare cœperit, in
                <expan abbr="ſingulũ">ſingulum</expan>
                <expan abbr="catillũ">catillum</expan>
                <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan>
              ſingulam chartam, in quam ar
                <lb/>
                <expan abbr="gentũ">gentum</expan>
              ære
                <expan abbr="temperatũ">temperatum</expan>
              eſt,
                <expan abbr="inuolutũ">inuolutum</expan>
              imponito: os tegulæ carbonibus obſtru
                <lb/>
              ito: lento igni coquito, donec omne
                <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>
              & æs conſumantur: nam acris
                <lb/>
              ſuo calore
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              cum aliqua
                <expan abbr="plũbi">plumbi</expan>
              particula
                <expan abbr="cõpellit">compellit</expan>
              in
                <expan abbr="catillũ">catillum</expan>
              : quo modo
                <lb/>
                <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>
              fit fallax: tum maſſulas ex catillo extrahito, & à
                <expan abbr="recremẽto">recremento</expan>
              pur
                <lb/>
              gato: ſi neutra libræ
                <expan abbr="lancẽ">lancem</expan>
              , in
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              imponitur, depreſſerit, ſed par utriuſque fu­
                <lb/>
              erit pondus,
                <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>
              nobis
                <expan abbr="nullũ">nullum</expan>
              attulit errorem: ſin altera depreſſerit
                <lb/>
              lancem, plenum eſt erroris: quare id ipſum iterare oportet. </s>
              <s id="N15A43">Quod ſi bes in ſe
                <lb/>
                <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>
                <expan abbr="argẽti">argenti</expan>
              puri uncias
                <expan abbr="ſeptẽ">ſeptem</expan>
              , rex, uel princeps, uel ciuitas, quæ cudit mo
                <lb/>
              netam, adimit
                <expan abbr="unciã">unciam</expan>
              ,
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              partim lucratur, partim impendit in fabros mone
                <lb/>
              tales, atque in æs quod ad argentum adiecit: qua de re copioſius dixi in libris
                <lb/>
              De precio
                <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>
              & monetis inſcriptis. </s>
              <s id="N15A65">Aureos
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              nummos uarijs mo­
                <lb/>
              dis experimur: etenim ſi æs cum auro
                <expan abbr="permiſtũ">permiſtum</expan>
              fuerit, eos
                <expan abbr="codẽ">codem</expan>
              modo quo
                <lb/>
              argenteos igni excoquimus: ſi
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              , ab eo aqua illa ualentiſſima
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              ſe­
                <lb/>
              cernit: ſin æs &
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              , prius adiecto
                <expan abbr="plũbo">plumbo</expan>
                <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan>
              in catillo cinereo,
                <lb/>
              donec ignis æs &
                <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>
              conſumat, poſterius
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              ab argento ſecernitur. </s>
              <s id="N15A98">
                <lb/>
              Reſtat de coticula, qua explorare
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              &
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              uetus eſt &
                <expan abbr="uſitatũ">uſitatum</expan>
              : quan
                <lb/>
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              enim
                <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>
              quod igni perficitur, certius eſt, tamen quia ſæpe no
                <lb/>
              bis deeſt fornacula, ſæpe tegula, ſæpe catilli, nec ulla mora
                <expan abbr="interponẽda">interponenda</expan>
              eſt,
                <lb/>
              coticulæ, quam ſemper in promptu habere poſſumus, aurum argentumúe
                <lb/>
              atterimus: quid quod aureos
                <expan abbr="nũmos">nummos</expan>
              igni excoquere ne utile
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              ſemper
                <lb/>
              ſit? </s>
              <s id="N15AC5">uerùm eligere oportet
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
                <expan abbr="nigrã">nigram</expan>
              , & ſulfuris
                <expan abbr="expertẽ">expertem</expan>
              : quo enim ni­
                <lb/>
              grior fuerit, & ſulfuris magis expers, eò melior eſſe ſolet: de cuius natura ali
                <lb/>
              bi ſcripſi. </s>
              <s id="N15AD8">Coticulæ
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              primò atteritur
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              ſiue argentoſum, ſiue æroſum,
                <lb/>
              ſiue canalienſe, ſiue igni
                <expan abbr="excoctũ">excoctum</expan>
              fuerit: ſimiliter
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              . </s>
              <s id="N15AED">Deinde una aliqua
                <lb/>
              acus, quam eius eſſe
                <expan abbr="ſimillimã">ſimillimam</expan>
              ex colore
                <expan abbr="cõijcimus">conijcimus</expan>
              : quæ ſi nos fallit defectu,
                <lb/>
              acus altera
                <expan abbr="colorẽ">colorem</expan>
              habens magis
                <expan abbr="ſaturũ">ſaturum</expan>
              coticulæ atteritur: ſin exceſſu, tertia
                <lb/>
              quæ dilutiorem habet colorem, ea nanque nobis indicat quota
                <expan abbr="argẽti">argenti</expan>
              , uel æ­
                <lb/>
              ris, uel argenti ſimul et æris portio ſit in auro: aut quota æris in
                <expan abbr="argẽto">argento</expan>
              . </s>
              <s id="N15B10">Sunt
                <lb/>
              enim quadruplices. </s>
              <s id="N15B15">Primæ ex auro & argento factæ, ſecundæ ex auro & æ­
                <lb/>
              re, tertiæ ex auro & argento & ære, quartæ ex argento & ære. </s>
              <s id="N15B1A">Primis tribus
                <lb/>
                <expan abbr="acuũ">acuum</expan>
              generibus
                <expan abbr="potiſſimũ">potiſſimum</expan>
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              experimur, quarto
                <expan abbr="argentũ">argentum</expan>
              . </s>
              <s id="N15B2E">Sed eiuſmodi
                <lb/>
              acus ſic parantur. </s>
              <s id="N15B33">Pondera minora proportione reſpondent maioribus: u­
                <lb/>
              triſque utuntur non modo metallici, ſed
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              monetarij: uerùm acus
                <expan abbr="ſecũdum">ſecundum</expan>
                <lb/>
              minora formantur, & unaquæque pendit beſſem,
                <expan abbr="〈quẽ〉">quem</expan>
              noſtro uocabulo mar­
                <lb/>
              cam nominant. </s>
              <s id="N15B48">Cùm autem bes, quo utuntur, qui cudunt
                <expan abbr="aurũ">aurum</expan>
              , diſtribuatur
                <lb/>
              in quatuor & uiginti binas ſextulas, quas Græco nomine
                <expan abbr="nũc">nunc</expan>
              ceratia appel­
                <lb/>
              lant: binæ uerò ſextulæ quæque in quatuor ſemiſextulas, quæ grana uocant:
                <lb/>
              ſemiſextula quæque in tres quaternas ſiliquas, quas granula nuncupant, ſi a­
                <lb/>
              cus fecerimus ad
                <expan abbr="numerũ">numerum</expan>
              quaternarum ſiliquarum fient ducentæ octaginta
                <lb/>
              octo: ſi ad
                <expan abbr="numerũ">numerum</expan>
                <expan abbr="ſemiſextularũ">ſemiſextularum</expan>
              ſiue
                <expan abbr="binorũ">binorum</expan>
                <expan abbr="ſcripulorũ">ſcripulorum</expan>
              ſex & nonaginta. </s>
              <s id="N15B71">
                <lb/>
              Sed iſtis duobus modis numerus
                <expan abbr="acuũ">acuum</expan>
              nimis efficeretur magnus, & ex eis
                <lb/>
              non paucæ propter
                <expan abbr="exiguã">exiguam</expan>
              auri portionem nihil nobis ſignificarent, eas igi
                <lb/>
              tur ad numerum binarum
                <expan abbr="ſextularũ">ſextularum</expan>
              facere conuenit: quo ſane modo acus
                <lb/>
              quatuor & uiginti fiunt:
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
              prima conficitur ex argenti tribus & uiginti </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>