Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Page concordance

< >
Scan Original
791 dccxxxv
792 dccxxxvi
793 dccxl
794 dccxxxviij
795 dccxxxix
796 dccxxxvij
797 dccxli
798 dccxlij
799 dccxliij
800 dccxliiij
801 dccxlv
802 dccxlvi
803 dccxlvij
804 dccxlviij
805 dccxlix
806 dccl
807 dccli
808 dcclij
809 dccliij
810 dccliiij
811 dcclv
812 dcclvi
813 dcclvij
814 dcclviij
815 dcclix
816 dcclx
817 dcclxi
818 dcclxij
819 dcclxiij
820 dcclxiiij
< >
page |< < (dcclxviij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1091" type="section" level="1" n="109">
          <pb o="dcclxviij" file="0824" n="824" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div1097" type="section" level="1" n="110">
          <head xml:id="echoid-head138" xml:space="preserve">Em aufflöſung von dem end har/ durch wölche
            <lb/>
          man der erfundenen dingen gebrauch haben mag.
            <lb/>
          Das xcix. Capittel.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s24449" xml:space="preserve">ES iſt treffenlich vyl daran gelegen/ daß man an erfundenẽ din-
              <lb/>
            gen den rechten brauch erkeñen möge. </s>
            <s xml:id="echoid-s24450" xml:space="preserve">Es iſt aber der gebrauch/
              <lb/>
            das end. </s>
            <s xml:id="echoid-s24451" xml:space="preserve">auß dem end kommet man auff die anfeng/ auß den
              <lb/>
            anfengen volgend andere ding/ ſo zů dem end gehörend. </s>
            <s xml:id="echoid-s24452" xml:space="preserve">Als in
              <lb/>
            Geometriſchen dingen/ verſthet man auß der einen rechten ſei
              <lb/>
            ten in einem gantzen vnd geraden triangel/ als vyl/ wie man an den anderẽ
              <lb/>
            zweyen ſo dargegen ſthond/ vernemmen möchte. </s>
            <s xml:id="echoid-s24453" xml:space="preserve">Auch inn der Arithmeti-
              <lb/>
            ca/ daß der gantzen zaal Cubus/ vnd ſechßten theil/ den anderen theilẽ ge-
              <lb/>
            leich iſt/ vnd wann man diſes mit dreyen multipliciert/ kommet man ye zů
              <lb/>
            einem vollkommenen theil des quadranten. </s>
            <s xml:id="echoid-s24454" xml:space="preserve">Was auch auß ſollichen vol-
              <lb/>
            get/ mag ehe verſtanden werden/ dann des end erfindung/ oder der anfen
              <lb/>
            gen auß dem end.</s>
            <s xml:id="echoid-s24455" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s24456" xml:space="preserve">Alſo geth es auch in handwercken zů/ wañ man das end fürgeſetzet hatt/
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0824-01" xlink:href="note-0824-01a" xml:space="preserve">Herte dreyer
                <lb/>
              ley.</note>
            als nam̃lich fragt man ob das glaß möge hert werden. </s>
            <s xml:id="echoid-s24457" xml:space="preserve">vnd wie hert es ſein
              <lb/>
            müſſe/ daß es ſich nit feylen laßet. </s>
            <s xml:id="echoid-s24458" xml:space="preserve">hernach můß man lůgen wie diſes zů gan
              <lb/>
            ge. </s>
            <s xml:id="echoid-s24459" xml:space="preserve">dann wir wiſſen wol daß auff dreyerlei weyß vonn der herte geredt wirt.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s24460" xml:space="preserve">eintweders das durchgeth vnnd ſich nitt biegen laßet/ als der ſtachel/ oder
              <lb/>
            was zäch iſt/ als das gold vnnd ſilber. </s>
            <s xml:id="echoid-s24461" xml:space="preserve">oder daß ſich nit feylen laßet/ vnnd
              <lb/>
            nit bald zernaget wirt/ als der mertheiledel geſtein. </s>
            <s xml:id="echoid-s24462" xml:space="preserve">es iſt auch die herte ſo
              <lb/>
            bald durchgeth/ zweyerley/ als das glaß/ vnd der ſtachel. </s>
            <s xml:id="echoid-s24463" xml:space="preserve">doch iſt diſe weiß
              <lb/>
            von der erſten vnd anderen har genommen. </s>
            <s xml:id="echoid-s24464" xml:space="preserve">dañ was hert iſt/ daß es durch
              <lb/>
            gange/ wañ es nit bald bricht/ ſo man es beügt/ diſes wirt noch herter/ daß
              <lb/>
            es gar nit mehr zůbiegen iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s24465" xml:space="preserve">es iſt auch noch ein andere rechnung der dicke. </s>
            <s xml:id="echoid-s24466" xml:space="preserve">
              <lb/>
            dann die dicke ſeind gemeinlich herter/ dann die dünnen. </s>
            <s xml:id="echoid-s24467" xml:space="preserve">Deßhalben mag
              <lb/>
            die herte zům vierdten mal geſetzet werden. </s>
            <s xml:id="echoid-s24468" xml:space="preserve">dañ es iſt offenbar/ daß der ſta-
              <lb/>
            hel darumb nit mag gebogen werden/ weil er zů mehrmalen in kaltem waſ-
              <lb/>
            ſer außgelöſchet iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s24469" xml:space="preserve">oder auff ein anderen weg wie das glaß/ vnnd iſt doch
              <lb/>
            herter. </s>
            <s xml:id="echoid-s24470" xml:space="preserve">Dann ob wol die ding gleich gern brechen/ welche ſich gleich biegen
              <lb/>
            laſſen/ laßt ſich doch der ſtahel minder biegen. </s>
            <s xml:id="echoid-s24471" xml:space="preserve">Ob wol auch der Adamant
              <lb/>
            leicht vnd glatt/ iſt er doch vyl herter dann das glaß/ ja vyleicht auch dann
              <lb/>
            der ſtahel/ dieweil diſe herte von der dritten arth vnderſcheiden wirt.</s>
            <s xml:id="echoid-s24472" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s24473" xml:space="preserve">Deßhalben můß man alle arthen abtheilen/ vnnd dann für ſich ſelbs vn
              <lb/>
            derſcheiden/ vnnd alſo verhüten/ damit wir nit die vrſachen mit den geſtal
              <lb/>
            ten vermiſchen. </s>
            <s xml:id="echoid-s24474" xml:space="preserve">demnach auch anzeigen daß dem alſo ſeye. </s>
            <s xml:id="echoid-s24475" xml:space="preserve">dann diſes iſt vn
              <lb/>
            ſer fürnemmen. </s>
            <s xml:id="echoid-s24476" xml:space="preserve">Von diſem kommen wir in erfindung der vrſachen/ von
              <lb/>
            welchen wir dann andere vrſachen erlangen/ ſo zů einer ſach volbringen ge-
              <lb/>
            hörend/ als nam̃lich ob es von einer warmen oder kalten ſeye? </s>
            <s xml:id="echoid-s24477" xml:space="preserve">ob die möge
              <lb/>
            alſo ſein/ oder jetzund alſo ſeye? </s>
            <s xml:id="echoid-s24478" xml:space="preserve">ob ſie an einanderen beleibend/ oder ſich et-
              <lb/>
            wan enderen? </s>
            <s xml:id="echoid-s24479" xml:space="preserve">ob ſie ſtarck oder mäßiglich ſeyend. </s>
            <s xml:id="echoid-s24480" xml:space="preserve">ob ſie trocken oder feücht/
              <lb/>
            langwerend oder kurtz/ oder einer beſonderen eigenſchafft ſeyend. </s>
            <s xml:id="echoid-s24481" xml:space="preserve">alſo ſoll
              <lb/>
            man auch das überig verſthen. </s>
            <s xml:id="echoid-s24482" xml:space="preserve">Zůletſt ſoll man auch erkundigenn/ wel-
              <lb/>
            che die ding vermögend/ als die weyß/ das orth vnnd inſtrument/ ſo das
              <lb/>
            werck vollbringen mögend.</s>
            <s xml:id="echoid-s24483" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>