1habuit: nempe Græcos plus quinquaginta, quos etiam Marcus Varro re
cenſet: Latinos plus decem, quos ipſe Columella commemorat: ego ſolum
C. Plinium Secundum, quem ſequar, habeam: qui tamen perpaucas ra
tiones uenarum effodiendarum, & metallorum conficiendorum exponit:
res enim metallica tantum abeſt, ut uniuerſa ſit tractata ab aliquo ſcriptore,
ut ne ij quidem, qui diſperſe ſcripſerunt alius alia de re, ſingulas eius partes
abſoluerint: quinetiam eorum magna eſt paucitas: ſiquidem ſolus ex Græ
cis omnibus Strato Lampſacenus Theophraſti ſucceſſor librum unum De
machinis metallicis edidit: niſi forte Philonis poetæ metallicus aliquam ar
tis particulam ſit complexus: nam Pherecrates in comœdiam, inſcriptione
ſimilem, metallicos ſeruos aut ad metalla damnatos uidetur introduxiſſe: ex
Latinis autem Plinius, ut iam dixi, tradidit pauculas laborandi rationes: qui
bus nouos ſcriptores, qualeſcunque ſint, oportet annumerare: nemo enim iu
ſta reprehenſione poterit carere, qui eos, quorum ſcriptis, etſi paucis, utitur,
debita laude fraudat. Noſtra quidem lingua duo libri ſcripti ſunt: alter De
materiæ metallicæ & metallorum experimento, admodum confuſus, cuius
operis parens ignoratur: alter De uenis, de quibus etiam Pandulfus Anglus
ſcripſiſſe fertur: ſed librum Germanicum confecit Calbus Fribergius, non
ignobilis medicus: uerum uenter eam, quam ſumpſit, partem abſoluit. Nu
per uerò Vannocius Biringuccius Senenſis, homo diſertus, & multarum re
rum peritus, uulgari Italorum ſermone tractauit locum De metallis funden
dis, ſeparandis, agglutinandis. Rationem autem quarundam uenarum exco
quendarum breuiter perſtrinxit: quorundam ſuccorum conficiendorum pla
nius expoſuit: quibus legendis renouaui memoriam eorum, quos uidi quon
dam in Italia confici: reliquas res omnes, de quibus ſcribo, aut prorſus non
attigit, aut leuiter. Hoc libro Franciſcus Badoarius, patricius Venetus, uir ſa
ne prudens & grauis, me donauit: quod tunc ſe facturum recepit, cùm pro
ximo ſuperiore anno FERDINANDVM regem, ad quem legatus à Vene
tis miſſus erat, ſecutus Mariebergi eſſet: plura ſcriptores de re metallica lite
ris mandaſſe non comperio: quapropter, etiamſi Stratonis liber extaret, ex
his partibus non dimidium artis metallicæ corpus confici poſſet. Quo aut
minus multi ſunt qui de re Metallica ſcripſerunt, eò magis mihi mirum ui
detur tot chymiſtas extitiſſe, qui compoſuerint artificium de metallis alijs in
alia mutandis: multos Hermolaus Barbarus, homo dignitate generis & gra
dus, ac omni doctrina ornatus, nominatim protulit: ego plures proferam,
ſed inſignes tantum, delectum enim ſeruabo: itaque xumeutika\ ſcripſit Oſtha
nes, Hermes, Chanes, Zoſimus Alexandrinus ad ſororem Theoſebiam, O
lympiodorus item Alexandrinus, Agathodæmon, Democritus, non Abde
rites ille, ſed alter, neſcio qui: Orus Chryſorichites, Pebichius, Comerius, Io
annes, Apuleius, Petaſius, Pelagius, Africanus, Theophilus, Syneſius, Ste
phanus ad Heracleum Cæſarem, Heliodorus ad Theodoſium, Geberus, Cal
lides Rachaidibus, Veradianus, Rodianus, Canides, Merlinus, Raimundus
Lulius, Arnaldus Villonouanus, Auguſtinus Pantheus Venetus: fœminæ
tres, Cleopatra, uirgo Taphnutia, Maria Iudæa: atque hi chymiſtæ omnes o
rationera ſolutam uſurparunt: præter Ioannem Aurelium Augurellum Ari
cenſet: Latinos plus decem, quos ipſe Columella commemorat: ego ſolum
C. Plinium Secundum, quem ſequar, habeam: qui tamen perpaucas ra
tiones uenarum effodiendarum, & metallorum conficiendorum exponit:
res enim metallica tantum abeſt, ut uniuerſa ſit tractata ab aliquo ſcriptore,
ut ne ij quidem, qui diſperſe ſcripſerunt alius alia de re, ſingulas eius partes
abſoluerint: quinetiam eorum magna eſt paucitas: ſiquidem ſolus ex Græ
cis omnibus Strato Lampſacenus Theophraſti ſucceſſor librum unum De
machinis metallicis edidit: niſi forte Philonis poetæ metallicus aliquam ar
tis particulam ſit complexus: nam Pherecrates in comœdiam, inſcriptione
ſimilem, metallicos ſeruos aut ad metalla damnatos uidetur introduxiſſe: ex
Latinis autem Plinius, ut iam dixi, tradidit pauculas laborandi rationes: qui
bus nouos ſcriptores, qualeſcunque ſint, oportet annumerare: nemo enim iu
ſta reprehenſione poterit carere, qui eos, quorum ſcriptis, etſi paucis, utitur,
debita laude fraudat. Noſtra quidem lingua duo libri ſcripti ſunt: alter De
materiæ metallicæ & metallorum experimento, admodum confuſus, cuius
operis parens ignoratur: alter De uenis, de quibus etiam Pandulfus Anglus
ſcripſiſſe fertur: ſed librum Germanicum confecit Calbus Fribergius, non
ignobilis medicus: uerum uenter eam, quam ſumpſit, partem abſoluit. Nu
per uerò Vannocius Biringuccius Senenſis, homo diſertus, & multarum re
rum peritus, uulgari Italorum ſermone tractauit locum De metallis funden
dis, ſeparandis, agglutinandis. Rationem autem quarundam uenarum exco
quendarum breuiter perſtrinxit: quorundam ſuccorum conficiendorum pla
nius expoſuit: quibus legendis renouaui memoriam eorum, quos uidi quon
dam in Italia confici: reliquas res omnes, de quibus ſcribo, aut prorſus non
attigit, aut leuiter. Hoc libro Franciſcus Badoarius, patricius Venetus, uir ſa
ne prudens & grauis, me donauit: quod tunc ſe facturum recepit, cùm pro
ximo ſuperiore anno FERDINANDVM regem, ad quem legatus à Vene
tis miſſus erat, ſecutus Mariebergi eſſet: plura ſcriptores de re metallica lite
ris mandaſſe non comperio: quapropter, etiamſi Stratonis liber extaret, ex
his partibus non dimidium artis metallicæ corpus confici poſſet. Quo aut
minus multi ſunt qui de re Metallica ſcripſerunt, eò magis mihi mirum ui
detur tot chymiſtas extitiſſe, qui compoſuerint artificium de metallis alijs in
alia mutandis: multos Hermolaus Barbarus, homo dignitate generis & gra
dus, ac omni doctrina ornatus, nominatim protulit: ego plures proferam,
ſed inſignes tantum, delectum enim ſeruabo: itaque xumeutika\ ſcripſit Oſtha
nes, Hermes, Chanes, Zoſimus Alexandrinus ad ſororem Theoſebiam, O
lympiodorus item Alexandrinus, Agathodæmon, Democritus, non Abde
rites ille, ſed alter, neſcio qui: Orus Chryſorichites, Pebichius, Comerius, Io
annes, Apuleius, Petaſius, Pelagius, Africanus, Theophilus, Syneſius, Ste
phanus ad Heracleum Cæſarem, Heliodorus ad Theodoſium, Geberus, Cal
lides Rachaidibus, Veradianus, Rodianus, Canides, Merlinus, Raimundus
Lulius, Arnaldus Villonouanus, Auguſtinus Pantheus Venetus: fœminæ
tres, Cleopatra, uirgo Taphnutia, Maria Iudæa: atque hi chymiſtæ omnes o
rationera ſolutam uſurparunt: præter Ioannem Aurelium Augurellum Ari