1pertingat, metitur: atque ex ea dimenſione cognoſcit quo loco foſſæ latentis uel
cuniculi ſurſum uerſus fodiendum ſit, et quot uenæ fodiendæ paſſus reſtent, ut
puteus perfodi poſsit. Dixi de priori dimetiendi ratione, nunc dicam de altera.
Cùm una uena propius ad alteram accedit, & earum diuerſi ſunt poſſeſſores,
qui nuper uenerunt in poſſeſsionem ſiue cuniculum, uel foſſam latentem agant, ſi
ue puteum fodiant, in ueterum dominorum quadratum nullo iure inua
dunt, aut inuadere uidentur: quocirca hi plerumque ius ſuum repetunt, aut
perſequuntur iudicio. Sed menſor uel ipſe controuerſiam inter dominos di
rimit, uel arte ſua iudices inſtruit ad decernendum, ut alter ab alterius metal
lo manus abſtineat. Itaque primò utriuſque partis fodinas metitur funiculis ca
nabinis & ex philyris tiliæ factis: & ad eos orbe, uel inſtrumento, cui index
eſt, applicato punctis notat partes, in quas extenduntur. Deinde funiculos
in æquata planicie extendit: tum ab ea parte, cuius domini ſunt in antiqua
quadrati poſſeſsione orſus alteram uerſus, ſeu in uenæ tecto ſeu in funda
mento fuerit, tranſuerſarium funiculum rectà ſecundum ſextam inſtrumen
ti, cui index eſt, partem tendit ſpacio paſſuum trium & dimidij: atque ueteri
bus dominis ſuum tribuit. Quod ſi utrunque unius uenæ latus in duobus cuni
culis uel foſsis latentib. aduerſis fodiatur, menſor prius expendit inferiorem
cuniculum uel foſſam latentem, poſterius ſuperiorem, & conſiderat quan
tum uterque paulatim altior factus ſit: utrinque autem uiri robuſti funiculos ex
tentos ſic manu comprehendunt & tenent, ut nihil remittant: utrinque men
ſor perticas, longas paſſum dimidium, funiculis ſupponit: & poſteriori qui
dem parte bacillum breue, quoties eo ſibi opus eſt, perticæ: ſed quidam ad
perticas funiculos, ut minus uacillent, alligant. Libram uerò menſor, ut certi
us utrinque expendere poſsit, ad medium funiculum appendit: atque ex ea re
cognoſcit utrum alter cuniculus magis quàm alter, ſimiliter altera foſſa la
tens magis quàm altera aſſurrexerit. Deinde utrinque obliquitatem puteorum
metitur, ut utrinque eorum rectitudinem habere poſsit. Tum facile perſpicit
quot paſſuum ſpacium perfodiendum reſtet. Cuniculus autem quiſque, ut di
xi, centum paſſuum ſpacio altior uno paſſu fieri debet.
cuniculi ſurſum uerſus fodiendum ſit, et quot uenæ fodiendæ paſſus reſtent, ut
puteus perfodi poſsit. Dixi de priori dimetiendi ratione, nunc dicam de altera.
Cùm una uena propius ad alteram accedit, & earum diuerſi ſunt poſſeſſores,
qui nuper uenerunt in poſſeſsionem ſiue cuniculum, uel foſſam latentem agant, ſi
ue puteum fodiant, in ueterum dominorum quadratum nullo iure inua
dunt, aut inuadere uidentur: quocirca hi plerumque ius ſuum repetunt, aut
perſequuntur iudicio. Sed menſor uel ipſe controuerſiam inter dominos di
rimit, uel arte ſua iudices inſtruit ad decernendum, ut alter ab alterius metal
lo manus abſtineat. Itaque primò utriuſque partis fodinas metitur funiculis ca
nabinis & ex philyris tiliæ factis: & ad eos orbe, uel inſtrumento, cui index
eſt, applicato punctis notat partes, in quas extenduntur. Deinde funiculos
in æquata planicie extendit: tum ab ea parte, cuius domini ſunt in antiqua
quadrati poſſeſsione orſus alteram uerſus, ſeu in uenæ tecto ſeu in funda
mento fuerit, tranſuerſarium funiculum rectà ſecundum ſextam inſtrumen
ti, cui index eſt, partem tendit ſpacio paſſuum trium & dimidij: atque ueteri
bus dominis ſuum tribuit. Quod ſi utrunque unius uenæ latus in duobus cuni
culis uel foſsis latentib. aduerſis fodiatur, menſor prius expendit inferiorem
cuniculum uel foſſam latentem, poſterius ſuperiorem, & conſiderat quan
tum uterque paulatim altior factus ſit: utrinque autem uiri robuſti funiculos ex
tentos ſic manu comprehendunt & tenent, ut nihil remittant: utrinque men
ſor perticas, longas paſſum dimidium, funiculis ſupponit: & poſteriori qui
dem parte bacillum breue, quoties eo ſibi opus eſt, perticæ: ſed quidam ad
perticas funiculos, ut minus uacillent, alligant. Libram uerò menſor, ut certi
us utrinque expendere poſsit, ad medium funiculum appendit: atque ex ea re
cognoſcit utrum alter cuniculus magis quàm alter, ſimiliter altera foſſa la
tens magis quàm altera aſſurrexerit. Deinde utrinque obliquitatem puteorum
metitur, ut utrinque eorum rectitudinem habere poſsit. Tum facile perſpicit
quot paſſuum ſpacium perfodiendum reſtet. Cuniculus autem quiſque, ut di
xi, centum paſſuum ſpacio altior uno paſſu fieri debet.