20[Figure 20]
Quæ ſint ferramenta metallicorum, quæ uaſa ſatis oſtendi: nunc machinas
exponam, hæ triplices ſunt, tractoriæ ſcilicet, ſpiritales, ſcanſoriæ. Tractorijs
onera ex puteis extrahuntur. Spiritales aerem conceptum ex ore ſuo inflant in
cuniculos uel puteos: quod ni fiatin nonnullis foſſores laborare ſine magna
ſpirandi difficultate non poſſunt. Scanſoriæ ſunt ſcalæ quarum gradibus me
tallici deſcendunt in puteos: & ex eis rurſus aſcendunt. Tractoriarum uariæ
& diuerſæ ſunt formæ: & quædam ex ipſis multùm artificioſæ: &, niſi ego
fallor, ueteribus incognitæ: quæ iccirco inuentæ ſunt, ut & aquæ trahi poſ
ſint ex terræ profundo, ad quod nulli cuniculi pertinent: & res foſsiles ex pu
teis, quos item nulli contingunt cuniculi, uel longiſsimi. Quoniam uerò puteo
rum non eadem eſt altitudo, in iſtius generis machinis magna uarietas exiſtit.
ſed earum, quibus onera ſicca ex puteis extrahuntur, formæ quinque potiſsimum
ſunt uſitatæ, quarum prima ſic conficitur. Tigna duo, quàm puteus paulo lon
giora, collocantur: alterum in fronte putei, alterum in tergo. Eorum partes ex
tremæ habent foramina, in quæ pali, ad imum cuneatiores, immiſsi altius in
terram adiguntur ut maneant immobilia. Habent præterea formas, in qui
bus incluſa ſunt capita duorum tignorum tranſuerſariorum: quorum unum
dextrum putei latus occupat: alterum tantum abeſt à ſiniſtro, ut inter ipſa
locus ſit aptus ad ſcalas affingendas: in horum tignorum tranſuerſariorum
formis, quæ in media eorum ſunt parte, ſtipites uel aſſeres craſsi infiguntur
& configuntur clauis ferreis: in quorum ſtipitum uel aſſerum caua craſsis la
minis ferrata conijciuntur ſuculæ capita: utrumque autem caput, ex ſtipitis
aut aſſeris cauo foras eminens, eſt incluſum in forma alterius capitis ligni lon
gi ſeſquipedem, lati palmum, craſsi tres digitos: ſed utrunque eius caput latum eſt di
gitos ſeptem: in alterum uerò incluſus eſt uectis, teres item longus ſeſquipedem.
exponam, hæ triplices ſunt, tractoriæ ſcilicet, ſpiritales, ſcanſoriæ. Tractorijs
onera ex puteis extrahuntur. Spiritales aerem conceptum ex ore ſuo inflant in
cuniculos uel puteos: quod ni fiatin nonnullis foſſores laborare ſine magna
ſpirandi difficultate non poſſunt. Scanſoriæ ſunt ſcalæ quarum gradibus me
tallici deſcendunt in puteos: & ex eis rurſus aſcendunt. Tractoriarum uariæ
& diuerſæ ſunt formæ: & quædam ex ipſis multùm artificioſæ: &, niſi ego
fallor, ueteribus incognitæ: quæ iccirco inuentæ ſunt, ut & aquæ trahi poſ
ſint ex terræ profundo, ad quod nulli cuniculi pertinent: & res foſsiles ex pu
teis, quos item nulli contingunt cuniculi, uel longiſsimi. Quoniam uerò puteo
rum non eadem eſt altitudo, in iſtius generis machinis magna uarietas exiſtit.
ſed earum, quibus onera ſicca ex puteis extrahuntur, formæ quinque potiſsimum
ſunt uſitatæ, quarum prima ſic conficitur. Tigna duo, quàm puteus paulo lon
giora, collocantur: alterum in fronte putei, alterum in tergo. Eorum partes ex
tremæ habent foramina, in quæ pali, ad imum cuneatiores, immiſsi altius in
terram adiguntur ut maneant immobilia. Habent præterea formas, in qui
bus incluſa ſunt capita duorum tignorum tranſuerſariorum: quorum unum
dextrum putei latus occupat: alterum tantum abeſt à ſiniſtro, ut inter ipſa
locus ſit aptus ad ſcalas affingendas: in horum tignorum tranſuerſariorum
formis, quæ in media eorum ſunt parte, ſtipites uel aſſeres craſsi infiguntur
& configuntur clauis ferreis: in quorum ſtipitum uel aſſerum caua craſsis la
minis ferrata conijciuntur ſuculæ capita: utrumque autem caput, ex ſtipitis
aut aſſeris cauo foras eminens, eſt incluſum in forma alterius capitis ligni lon
gi ſeſquipedem, lati palmum, craſsi tres digitos: ſed utrunque eius caput latum eſt di
gitos ſeptem: in alterum uerò incluſus eſt uectis, teres item longus ſeſquipedem.