Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N10CFE" type="main">
              <s id="N10D7D">
                <pb pagenum="9" xlink:href="001/01/019.jpg"/>
              natæ ſunt, ita piſces ad peruagandas aquas, cæteris autem animantibus
                <lb/>
              natura dedit terram, ut in ea habitent, homini præterea ut ipſam colat, &
                <lb/>
              ex eius cauernis metalla aliaque foſsilia eliciat. </s>
              <s id="N10D89">Rurſus ijdem dicunt piſci­
                <lb/>
              bus ueſcimur, at foſſilibus neque fames ſitisque depellitur, neque utilia ſunt ad
                <lb/>
              corpus ueſtiendum: quod eſt alterum argumentum, quo
                <expan abbr="contendũt">contendunt</expan>
              pro­
                <lb/>
              bare, metalla eruenda non eſſe. </s>
              <s id="N10D96">Verum homo ſine metallis non poteſt pa
                <lb/>
              rare ea, quæ ſuppeditant ad uictum & ad ueſtitum. </s>
              <s id="N10D9B">Etenim cum res ruſti­
                <lb/>
              ca maximam uictus copiam præbeat noſtris corporibus, primum nullus
                <lb/>
              labor abſoluitur & perficitur ſine inſtrumentis, ſiquidem terra ſubigitur
                <lb/>
              uomeribus & dentalibus, dolabra refo diuntur præfractæ ſtirpes & radi­
                <lb/>
              ces ſummæ, ſemen ſparſum occatur, ſeges ſarritur & runcatur: matura fru
                <lb/>
              ges falcibus cum parte culmi demeſſa in area deteritur, aut ſpicæ eius reci
                <lb/>
              ſæ
                <expan abbr="cõduntur">conduntur</expan>
              in horreum, & poſtea tribulis tunduntur, ac uannis
                <expan abbr="expur­gãtur">expur­
                  <lb/>
                gantur</expan>
              , pura denique frumenta & legumina granario
                <expan abbr="inferũtur">inferuntur</expan>
              , ex quo
                <expan abbr="pro­mũtur">pro­
                  <lb/>
                muntur</expan>
              rurſus cum res hæc poſtulat, aut flagitat neceſsitas. </s>
              <s id="N10DBE">Iam ad fructus
                <lb/>
              meliores & uberiores capiendos ex arboribus & fruticibus nobis opus
                <lb/>
              eſt paſtinatione, putatione, inſitione, quæ iterum ſine inſtrumentis fieri
                <lb/>
              non queunt, ut necliquores, lac dico, mel, uinum, oleum ſine uaſis coer­
                <lb/>
              cere & continere poſſumus: nec tot generum animantes ſine ſtabulis tue­
                <lb/>
              ri à pluuia diutina et à frigore intolerabili. </s>
              <s id="N10DCB">Inſtrumenta autem ruſtica ple
                <lb/>
              raque ſunt ferrea, ut uomer, dentale, dolabra, dentes quos habet occa, ſar­
                <lb/>
              culum, runcina, falx fœnaria,
                <expan abbr="ſtramẽtaria">ſtramentaria</expan>
              , arboraria, uineatica,
                <expan abbr="rutrũ">rutrum</expan>
              , ſcal­
                <lb/>
              pellum, furcæ, ſcirpiculæ: uaſa uero ænea uel plumbea. </s>
              <s id="N10DDC">Atneque inſtru­
                <lb/>
              menta uasáue lignea ſine ferro ſunt fabricata: neque cella uinaria, uel olea­
                <lb/>
              ria, neque ſtabulum, neque ulla alia uillæ pars ſine inſtrumentis ferreis potu­
                <lb/>
              it ædificari. </s>
              <s id="N10DE5">Deinde ſiue ex pecuarijs paſtionibus abducantur ad
                <expan abbr="lanienã">lanienam</expan>
                <lb/>
              taurus, ueruex, hædus & alia eiuſdem generis animalia, ſiue ex uillaticis
                <lb/>
              auiarius coco tradat pullum, gallinam, eapum, num ſine ſecuribus aut cul
                <lb/>
              tris animantes ſecari ac diuidi poſſunt? </s>
              <s id="N10DF2">Vt nihil hic dicam de ahenis, et co
                <lb/>
              calis æneis, quia ad coquendas carnes eundem uſum afferant fictilia, quæ
                <lb/>
              ne ipſa quidem ſine inſtrumentis à figulo fingi formarique queunt, ut nec
                <lb/>
              ſine ferro inſtrumenta ulla ex ligno fieri. </s>
              <s id="N10DFB">Cum autem homini præterea
                <lb/>
              uictum præbeant uenatio, aucupium, piſcatus, nónne uenator ceruum ir­
                <lb/>
              retitum uenabulo tranſuerberat? </s>
              <s id="N10E02">ſtantem currentémue ſagitta configit? </s>
              <s id="N10E05">
                <lb/>
              uel globulo bombardæ traijcit? </s>
              <s id="N10E09">nónne auceps item tetraonem uel phaſi­
                <lb/>
              anum ictu ſagittæ conficit? </s>
              <s id="N10E0E">aut in eius corpus globulum bombardæ im­
                <lb/>
              mittit? </s>
              <s id="N10E13">Vt taceam tendiculas aliaque inſtrumenta, quibus capitur attagen
                <lb/>
              & picus, aliæque ſylueſtres uolucres, ne ſingulas intempeſtiue nuncſpeci­
                <lb/>
              atim perſequar. </s>
              <s id="N10E1A">Piſcator denique nónne hamo & uerriculo capit piſces in
                <lb/>
              mari, in maritimis uiuarijs, in piſcinis, in fluuijs? </s>
              <s id="N10E1F">At hamus ferreus eſt, &
                <lb/>
              è uerriculo interdum plumbeas aut ferreas maſſas appenſas uidemus, piſ­
                <lb/>
              ces autem capti plerique mox cultris & ſecuribus in fruſta ſecantur aut ex­
                <lb/>
              enterantur. </s>
              <s id="N10E28">Sed de uictu ſatis ſuperque dictum: Nunc dicam de ueſtitu,
                <lb/>
              qui fit ex lana, lino, pennis, pilis, pellibus, corio. </s>
              <s id="N10E2D">Verum oues primo
                <expan abbr="tõ­dentur">ton­
                  <lb/>
                dentur</expan>
              , deinde lana pectitur: tum ducuntur fila, poſtea ſtamen
                <expan abbr="ſuſpẽditur">ſuſpenditur</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>