Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N11452" type="main">
              <s id="N1150A">
                <pb pagenum="17" xlink:href="001/01/027.jpg"/>
              fectis fodinarum non licet ſymbola dominis indicere ſine ſcitu permiſſuque
                <lb/>
              magiſtri
                <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan>
              & duumuirûm
                <expan abbr="iuratorũ">iuratorum</expan>
              . </s>
              <s id="N1151C">Quare eiuſmodi dolos ad­
                <lb/>
              hibere non poſſunt. </s>
              <s id="N11521">Præſides autem
                <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan>
              ſi fraudis
                <expan abbr="cõuicti">conuicti</expan>
              fuerint, cæ­
                <lb/>
              duntur uirgis: ſin furti,
                <expan abbr="ſuſpendũtur">ſuſpenduntur</expan>
              . </s>
              <s id="N11532">Fraudolentos autem eſſe aliquos par
                <lb/>
              tium
                <expan abbr="uẽditores">uenditores</expan>
              & emptores clamant:
                <expan abbr="cõcedimus">concedimus</expan>
              . </s>
              <s id="N1153F">Sed num fallere poſſunt
                <lb/>
              alium quàm
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              ſtolidum, negligentem, imperitum rerum metallica­
                <lb/>
              rum? </s>
              <s id="N1154A">uir ſane prudens, impiger, gnarus huius artis, ſi fides
                <expan abbr="uẽditoris">uenditoris</expan>
              uel em
                <lb/>
              ptoris ipſi in dubium uenit, mox ſe
                <expan abbr="cõfert">confert</expan>
              in fodinam, ut uenam tantopere
                <lb/>
              laudatam aut
                <expan abbr="uituperatã">uituperatam</expan>
              ſubijciat ſub aſpectum, & conſideret ſibi emendæ
                <lb/>
              uel
                <expan abbr="uendẽdæ">uendendæ</expan>
              ſint partes nec ne. </s>
              <s id="N11563">Sed dicant, ut is ſibi à dolis cauere poſſit, ſim
                <lb/>
              plex tamen & qui ſe præbet
                <expan abbr="credulũ">credulum</expan>
              , decipitur. </s>
              <s id="N1156C">At non raro uidemus, eum
                <lb/>
              qui hoc modo
                <expan abbr="aliũ">alium</expan>
              circumuenire uolebat, ſeipſum decipere, & merito omni
                <lb/>
              bus ludibrio eſſe. </s>
              <s id="N11577">Nam plerumque tam qui ſtudet
                <expan abbr="aliũ">alium</expan>
              fallere, quàm qui falli
                <lb/>
              uidetur, rei metallicæ eſt ignarus. </s>
              <s id="N11580">Itaque cum uena præter
                <expan abbr="opinionẽ">opinionem</expan>
              fraudato
                <lb/>
              ris metallis abundauerit, tum is qui putabatur deceptus eſſe
                <expan abbr="lucrũ">lucrum</expan>
              facit, qui
                <lb/>
              decepiſſe damnum. </s>
              <s id="N1158F">Veruntamen ipſi metallici raro uendunt emúntue par
                <lb/>
              tes, ſed frequenter iurati uenditores, qui eas uenales tanti
                <expan abbr="emũt">emunt</expan>
              uel
                <expan abbr="uendũt">uendunt</expan>
              ,
                <lb/>
              quanti emere uel uendere fuerint iuſsi. </s>
              <s id="N1159E">Cum igitur magiſtratus ex æquo &
                <lb/>
              bono iudicet res
                <expan abbr="cõtrouerſas">controuerſas</expan>
              , bonus metallicus neminem decipiat, impro­
                <lb/>
              bus fallere non facile poſsit, aut ſi fallat, non ferat impune, ſermo
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              qui
                <lb/>
              de honeſtate
                <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan>
              detrahere uolunt, nihil momenti & ponderis ha­
                <lb/>
              bet. </s>
              <s id="N115B5">Deinde metallici quæſtus nemini eſt odioſus. </s>
              <s id="N115B8">Quis enim non natura
                <lb/>
              maleuolus & inuidus
                <expan abbr="odiũ">odium</expan>
              habebit in eum ad quem opes quaſi diuinitus
                <lb/>
              delatæ ſunt? </s>
              <s id="N115C3">quique hoc amplectitur genus
                <expan abbr="amplificãdi">amplificandi</expan>
              rem
                <expan abbr="familiarẽ">familiarem</expan>
              , quod
                <lb/>
              omni caret crimine? </s>
              <s id="N115D0">Sed fœnerator ſi uſuram exercet
                <expan abbr="immodicã">immodicam</expan>
              , in odia ho
                <lb/>
                <expan abbr="minũ">minum</expan>
              incurrit: Sin
                <expan abbr="modicã">modicam</expan>
              & ciuilem, ut non ſit inuidioſus, ad
                <expan abbr="plebẽ">plebem</expan>
              , quod
                <lb/>
              eam non exhauriat, ex ipſa diues admodum non efficitur. </s>
              <s id="N115E6">Tum quæſtus me
                <lb/>
              tallici non eſt ſordidus. </s>
              <s id="N115EB">Quî enim talis eſſe poteſt, tam magnus, tam copio­
                <lb/>
              ſus, tam pius? </s>
              <s id="N115F0">Turpe uero & illiberale eſt
                <expan abbr="lucrũ">lucrum</expan>
              mercatoris, cum uendit fu­
                <lb/>
              coſas & fallaces merces, aut paruo emptis nimis magnum
                <expan abbr="preciũ">precium</expan>
              conſtituit,
                <lb/>
              eaque de cauſa mercator non minori in odio quàm fœnerator eſſet apud ui­
                <lb/>
              ros bonos, niſi haberent
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
                <expan abbr="periculorũ">periculorum</expan>
              , in quæ pro mercibus ſe infert. </s>
              <s id="N11609">
                <lb/>
              Verum qui hoc loco
                <expan abbr="cõtumelioſe">contumelioſe</expan>
              dicunt de metallica
                <expan abbr="detrahẽdi">detrahendi</expan>
              cauſa,
                <expan abbr="aiũt">aiunt</expan>
                <lb/>
              quondam
                <expan abbr="facinorũ">facinorum</expan>
              & ſcelerum
                <expan abbr="cõuictos">conuictos</expan>
              homines eſſe damnatos ad metal­
                <lb/>
              la, eosque aut ſeruos venas fodiſſe: nunc uero metallicos eſſe mercenarios,
                <lb/>
              utque reliquos opifices in ſordida arte uerſari. </s>
              <s id="N11627">Profecto ſi metallica ob hanc
                <lb/>
              cauſam pudenda & inhoneſta ingenuo homini iudicatur, quod ſerui
                <expan abbr="quõ­dã">quon­
                  <lb/>
                dam</expan>
              foderint metalla, nec agricultura erit ſatis honeſta, quod
                <expan abbr="mãcipia">mancipia</expan>
              agros
                <lb/>
              coluerint, & nunc apud Turcas colant: nec architectura, quod ſerui quidam
                <lb/>
              in ea artifices reperti ſint: neque medicina, quod non pauci medici fuerint ſer
                <lb/>
              ui, neque plures aliæ artes ingenuæ, quod manu capti eas exercuerint. </s>
              <s id="N1163C">At a­
                <lb/>
              gricultura, & architectura, & medicina, nihilo minus in numero
                <expan abbr="honeſtarũ">honeſtarum</expan>
                <lb/>
              artium habentur. </s>
              <s id="N11647">Nec igitur metallica ea cauſa
                <expan abbr="ipſarũ">ipſarum</expan>
              à choro excludetur. </s>
              <s id="N1164E">
                <lb/>
              Concedamus præterea iſtis quæſtum
                <expan abbr="mercenariorũ">mercenariorum</expan>
              metallicorum eſſe ſor­
                <lb/>
              didum, nos certe non intelligimus foſſores modo cæterosque operarios, ſed </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>