Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N144C6" type="main">
              <s id="N144FD">
                <pb pagenum="175" xlink:href="001/01/185.jpg"/>
              rum, quæ non facile igni liqueſcunt, metalla ad ſe rapiunt, uel ea
                <expan abbr="cõſumunt">conſumunt</expan>
              . </s>
              <s id="N14509">
                <lb/>
              Hoc modo cum fumo euolant, altero cum recremento & cadmia
                <expan abbr="cõmiſcentur">commiſcen
                  <lb/>
                tur</expan>
              : quo domini operam perdunt, quam poſuerunt in fornacibus atque cati­
                <lb/>
              nis præparandis, & eos nouas impenſas in eiuſmodi recrementa & cæteras
                <lb/>
              res facere neceſſe eſt. </s>
              <s id="N14517">Verum metalla iam excocta experiri ſolemus, ut explo
                <lb/>
              ratum habere poſſimus quota
                <expan abbr="argẽti">argenti</expan>
              portio inſit in centumpondio æris uel
                <lb/>
              plumbi: aut quotam auri particulam libra argenti in ſe contineat. </s>
              <s id="N14522">Et contrà
                <lb/>
              quotam æris uel plumbi portionem habeat
                <expan abbr="argẽti">argenti</expan>
                <expan abbr="centũpondium">centumpondium</expan>
              : aut quo
                <lb/>
              ta argenti particula ſit in auri libra: atque ex ea re conijcere licet, utiliter poſſit
                <lb/>
              necne metallum precioſum à uili ſecerni: quin etiam tale experimentum do
                <lb/>
              cet utrum nummi boni ſint an adulterini, manifeſtoque deprehendit argen­
                <lb/>
              tum, ſi eius plus quàm fuerit iuſtum, monetarij miſcuerint auro: aut æs, ſi ei­
                <lb/>
              us plus, quàm fas ſit, ijdem temperauerint cum auro uel argento:
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
                <lb/>
              mnium rationem quàm potero, diligentiſsimè explicabo. </s>
              <s id="N1453F">Venarum
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
                <lb/>
              experimentum, quod ſolis metallicis utile eſt, ab excoctione differt ſola ma
                <lb/>
              teriæ paucitate: etenim
                <expan abbr="co〈quẽ〉do">coquendo</expan>
              paucam diſcimus, utrum excoctio multæ
                <lb/>
              nobis lucrum dabit an damnum, niſi enim metallici ſtudio incumberent in
                <lb/>
              eam
                <expan abbr="experiẽdi">experiendi</expan>
              rationem, qua utuntur, ex uenis, ut iam dixi, metalla
                <expan abbr="interdũ">interdum</expan>
                <lb/>
              cum detrimento, interdum ſine ullo emolumento excoquerent: nam expe­
                <lb/>
              riri uenas impenſis admodum exiguis, excoquere
                <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan>
              magnis poſ­
                <lb/>
              ſumus. </s>
              <s id="N14564">Simili autem modo fiunt. </s>
              <s id="N14567">Primùm enim ut uenas experimur in for­
                <lb/>
              nacula, ſic eaſdem excoquimus in fornace. </s>
              <s id="N1456C">Deinde utrobique non ligna, ſed
                <lb/>
              carbones incenduntur: tum ut in catillo fictili, cùm uenas experimur, metal
                <lb/>
              la quæ in ipſis inſunt, ſi aurum, argentum, æs, plumbum fuerint, iuſtiſſimè
                <lb/>
              miſcentur, ita in primis fornacibus, cùm eædem excoquuntur, permiſceri ſo
                <lb/>
              lent. </s>
              <s id="N14577">Præterea ut hi, qui uenas explorant igni, metallum uel liquidum effun
                <lb/>
              dentes, uel frige factum fracto catillo terreno purgant à recrementis, ita ex­
                <lb/>
              coctores quàmprimum metallum è fornace defluxerit in catinum,
                <expan abbr="frigidã">frigidam</expan>
                <lb/>
              infundentes, ab eo rutris auferunt recrementa. </s>
              <s id="N14584">Poſtremò ut in catillo ci
                <lb/>
              nereo aurum uel argentum à plumbo ſeparatur, ita quoque in ſecundis forna
                <lb/>
              cibus. </s>
              <s id="N1458B">Sed artificem
                <expan abbr="experiẽdæ">experiendæ</expan>
              uenæ uel metalli neceſſe eſt paratum, & in­
                <lb/>
              ſtructum rebus neceſſarijs ad experimentum uenire: atque fores conclauis, in
                <lb/>
              quo ſtatuta eſt fornacula, claudere, ne quis intempeſtiuè accedens mentem
                <lb/>
              eius, in operas intentam, perturbet: libram præterea in ſuo loculamento col
                <lb/>
              locare, ut ea, cùm ipſe maſſulas metallorum ponderat, flatu uentorum huc
                <lb/>
              & illuc agitari
                <expan abbr="">non</expan>
              poſſit: is enim arti eſt impedimento. </s>
              <s id="N145A0">Verùm res ſingulas,
                <lb/>
              ad experimentum neceſſarias, deſcribam exorſus à fornaculis: quarum alia
                <lb/>
              ab alia differt figura, materia, loco in quo collocatur: figura quidem quòd
                <lb/>
              ſit teres uel quadrangula. </s>
              <s id="N145A9">Atque hæc magis eſt ad uenas experiendas accom­
                <lb/>
              modata.</s>
            </p>
            <p id="N145AE" type="caption">
              <s id="N145B0">F
                <emph type="italics"/>
              ornacula teres.
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>