Agricola, Georg, De re metallica Libri XII, Quibus Officia, Instrumenta, Machinae, ac omnia ..., 1556
page |< < of 599 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N10018">
            <p id="N14F87" type="main">
              <s id="N155BE">
                <expan abbr="cõburũtur">
                  <pb pagenum="196" xlink:href="001/01/206.jpg"/>
                runtur</expan>
              , quod
                <expan abbr="tantulũ">tantulum</expan>
                <expan abbr="metallũ">metallum</expan>
              perdere
                <expan abbr="damnũ">damnum</expan>
              ſit
                <expan abbr="exiguũ">exiguum</expan>
              : at à magna uilis me­
                <lb/>
              talli maſſa
                <expan abbr="metallũ">metallum</expan>
              precioſum ſemper ſecernitur, ut in eodem lib. 10. undeci­
                <lb/>
              moque
                <expan abbr="exponã">exponam</expan>
              . </s>
              <s id="N155EA">
                <expan abbr="Miſturã">Miſturam</expan>
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              æris et argenti hoc modo experimur. </s>
              <s id="N155F4">Artifex ex
                <lb/>
              aliquot panibus æris excindit portiones, ex paruis paruas, ex mediocribus
                <lb/>
              mediocres, ex magnis magnas:
                <expan abbr="ueruntamẽ">ueruntamen</expan>
              paruæ
                <expan abbr="magnitudinẽ">magnitudinem</expan>
              dimidiæ nu
                <lb/>
              cis auellanæ æquant, magnæ dimidiæ caſtaneæ
                <expan abbr="molẽ">molem</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              excedunt, medio­
                <lb/>
              cres mediocri modo ſe habent. </s>
              <s id="N1560F">Excindit uerò portiones ex media inferiori
                <lb/>
              parte cuiuſque panis: quas portiones ſimul
                <expan abbr="cõijcit">conijcit</expan>
              in
                <expan abbr="catillũ">catillum</expan>
              triangularem
                <expan abbr="no­uũ">no­
                  <lb/>
                uum</expan>
              &
                <expan abbr="purũ">purum</expan>
              , additque ſchœdas quæ pondus
                <expan abbr="ſcriptũ">ſcriptum</expan>
                <expan abbr="cõtinent">continent</expan>
              , quod
                <expan abbr="habẽt">habent</expan>
                <expan abbr="oẽs">eos</expan>
                <lb/>
              æris panes quanti
                <expan abbr="tandẽ">tandem</expan>
              fuerint, uerbi cauſa. </s>
              <s id="N1563C">Hæ portiones, ſic enim ſcribit,
                <lb/>
              exciſæ ſunt ex ære, quod pendit uiginti centumpondia: itaque cùm ſcire uult
                <lb/>
                <expan abbr="quotã">quotam</expan>
              argenti
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
                <expan abbr="unũ">unum</expan>
              eiuſmodi æris
                <expan abbr="centumpondiũ">centumpondium</expan>
              in ſe
                <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>
              , primò
                <lb/>
              in
                <expan abbr="circulũ">circulum</expan>
                <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan>
              prunas inijcit: deinde ad eas addit carbones. </s>
              <s id="N15660">
                <expan abbr="">Cum</expan>
              uerò ignis
                <lb/>
              iam uires habuerit,
                <expan abbr="tũc">tunc</expan>
              ſchœda ex catillo exempta aſſeruataque
                <expan abbr="">eum</expan>
                <expan abbr="catillũ">catillum</expan>
              in
                <expan abbr="i­gnẽ">i­
                  <lb/>
                gnem</expan>
              imponit, quartaque unius horæ parte ſenſim calefacit donec
                <expan abbr="excãdeſcat">excandeſcat</expan>
              :
                <lb/>
              poſtea flatu follis duplicati dimidio horæ ſpacio excitat et auget
                <expan abbr="ignẽ">ignem</expan>
              : tanto
                <lb/>
              enim
                <expan abbr="tẽporis">temporis</expan>
              interuallo æs
                <expan abbr="plũbi">plumbi</expan>
              expers calefieri et liqueſcere aſſolet: quod
                <lb/>
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              caret
                <expan abbr="plũbo">plumbo</expan>
              , citius. </s>
              <s id="N1569B">Itaque cùm ferè ad definiti temporis
                <expan abbr="ſpaciũ">ſpacium</expan>
              inflaue­
                <lb/>
              rit follem, tunc forcipe remouet prunas, & ligno in tenue ſciſſo, quod forci­
                <lb/>
              pe prehendit, æs mouet. </s>
              <s id="N156A6">Quod fi facile mouere
                <expan abbr="">non</expan>
              poteſt, ſignum eſt ipſum
                <lb/>
              prorſus
                <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan>
                <expan abbr="nondũ">nondum</expan>
              eſſe: id ſi intelligit
                <expan abbr="iterũ">iterum</expan>
              in
                <expan abbr="catillũ">catillum</expan>
              imponit
                <expan abbr="carbo­nẽ">carbo­
                  <lb/>
                nem</expan>
                <expan abbr="magnũ">magnum</expan>
              , prunaſque ante exemptas in
                <expan abbr="eundẽ">eundem</expan>
              reponit, rurſusque ad breue tem
                <lb/>
              pus inflat
                <expan abbr="ſollẽ">follem</expan>
              . </s>
              <s id="N156D3">Vbi uerò æs omne
                <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan>
              fuerit,
                <expan abbr="tũc">tunc</expan>
              ultrà follis flatu
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              utitur: nam ſi eo uteretur ignis
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              æris
                <expan abbr="cõſumeret">conſumeret</expan>
              , fieretque quod
                <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan>
                <lb/>
              eſſet ditius
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              panes è quibus eſt exciſum: qui
                <expan abbr="">non</expan>
              leuis error eſt. </s>
              <s id="N156FA">Itaque
                <expan abbr="quã­primũ">quan­
                  <lb/>
                primum</expan>
              æs ſatis fuerit
                <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan>
              , id ipſum fundit in
                <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan>
                <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan>
              : qui ma
                <lb/>
              gnus aut paruus ſolet eſſe, prout
                <expan abbr="multũ">multum</expan>
              aut
                <expan abbr="paucũ">paucum</expan>
              æs in catillo experimenti
                <lb/>
              gratia liquefit. </s>
              <s id="N1571B">Habet autem ſuum manubrium ſimiliter ferreum, quo capit
                <lb/>
              ipſum cùm æs infuſum fuerit, ac immergit in aquam ſolij prope locati, ut æs
                <lb/>
              refrigeretur: quod rurſus ad ignem exiccat, cuneoque ferreo eius
                <expan abbr="cuſpidẽ">cuſpidem</expan>
              de­
                <lb/>
              cutit. </s>
              <s id="N15728">Portionem uerò cuſpidi proximam ſuper incude cudit, efficitque bra­
                <lb/>
              cteam: quam diſcindit in particulas.</s>
            </p>
            <p id="N1572D" type="caption">
              <s id="N1572F">C
                <emph type="italics"/>
              analiculus ferreus
                <emph.end type="italics"/>
              A. E
                <emph type="italics"/>
              ius manubrium
                <emph.end type="italics"/>
              B.</s>
            </p>
            <figure id="id.001.01.206.1.jpg" xlink:href="001/01/206/1.jpg" number="69"/>
            <p id="N15743" type="main">
              <s id="N15745">Alij æs
                <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan>
              carbone tiliæ agitant: mox in ſcopas, ex betula factas
                <lb/>
              nouas & puras
                <expan abbr="fundũt">fundunt</expan>
              : quibus
                <expan abbr="ſuppoſitũ">ſuppoſitum</expan>
              eſt uas
                <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan>
              ſatis
                <expan abbr="amplũ">amplum</expan>
              & aquæ
                <lb/>
                <expan abbr="plenũ">plenum</expan>
              : tunc diſſoluitur in globulos minutos, quantuli ſunt ſemina canabis. </s>
              <s id="N15763">
                <lb/>
              Alij loco
                <expan abbr="ſcoparũ">ſcoparum</expan>
              ſtramen
                <expan abbr="ſumũt">ſumunt</expan>
              . </s>
              <s id="N1576F">Alij
                <expan abbr="lapidẽ">lapidem</expan>
                <expan abbr="latũ">latum</expan>
              in uas imponunt, &
                <expan abbr="tantã">tantam </expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>